صدیق صفیزاده
صدیق صفیزاده (بوره‌که‌ای) (زاده ۱۳۲۲ در زرینه ورمزیار) (درگذشته: غروب چهارشنبه ۱۴۰۲٫۵٫۴ {۲۶ ژوئیه ۲۰۲۳} در تهران محل دفن: آرامگاه نامداران کُرد مهاباد) نویسنده، مترجم، فرهنگ‌نویس، شاعر، پژوهشگر ادبیات و تاریخ کرد اهل ایران است. صفیزاده بیش از هر چیز به دلیل تصحیح متون کلاسیک ادبیات کردی، ترجمهٔ برخی آثار فارسی به زبان کردی و نیز نگارش فرهنگ‌های واژگان کردی-فارسی ماد و بوره‌که‌ای شناخته شده‌است.[۱] صدیق صفیزاده قرآن را به کردی سورانی ترجمه کرده و همچنین تفسیری به زبان کردی بر جزء سیام قرآن نوشته که با نام تفسیر بوره‌که‌ای شناخته شده‌است.[۲] او برگزیده‌ای از اشعار مولوی، شاهنامهٔ فردوسی و خیام را به کردی سورانی ترجمه کرده‌است. صفیزاده همچنین پژوهش‌هایی در رابطه با دین یارسان انجام داده[۳] و علاوه بر چاپ کتاب‌هایی دربارهٔ شخصیت‌های دینی یارسان، نسخه‌ای از کتاب سرانجام را نیز تصحیح و با عنوان نامهٔ سرانجام منتشر کرده‌است.[۴] سرانجام به تصحیح صدیق صفیزاده با انتقادات وسیعی مواجه شده و مورد قبول پیران و مسندنشینان یارسان قرار نگرفته‌است.
صدیق صفیزاده (بوره‌که‌ای) | |
|---|---|
| نام اصلی | صدیق صفیزاده |
| زاده | ۱۳۲۲ زرینه ورمزیار، استان کردستان |
| محل زندگی | تهران |
| درگذشته | ۱۴۰۲٫۵٫۴ تهران به علت کهولت سن |
| آرامگاه | مهاباد، آرامگاه نامداران کُرد |
| لقب | بۆرەکەیی |
| زمینه کاری | زبان و ادبیات کردی، تاریخ |
| ملیت |  ایران |
زندگی ویرایش
صدیق صفیزاده در سال ۱۳۲۲ در روستای زرینه ورمزیار در بخش مرکزی شهرستان دیواندره در استان کردستان به دنیا آمد. در تکاب به مدرسه رفت و دورهٔ ابتدایی را در آنجا به پایان رساند. در سال ۱۳۳۵ و در زمانی که ۱۳ سال داشت، به دلیل مهاجرت خانواده‌اش به عراق رفت و در آنجا تحصیلاتش را به پایان رساند. صفیزاده در دانشگاه بغداد در رشتهٔ زبان و ادبیات عربی به تحصیل پرداخت و از ان دانشگاه فارغ‌التحصیل شد. پس از پایان درسش در سال ۱۳۴۳ به ایران بازگشت و به استخدام ارتش درآمد. او همزمان با خدمت در ارتش به تحصیل دروس مذهبی پرداخت و در رشته‌های فقه و تفصیر نزد شیخ محمد شیخ‌الاسلام تحصیل کرد و در نهایت در فقه اهل سنت به درجهٔ اجتهاد رسید. پس از آن در دانشگاه تهران به تدریس زبان و ادبیات فارسی پرداخت. در این دوران با برخی از چهرههای ناسیونالیست ایرانی مانند ابراهیم پورداوود و بهرام فره‌وشی در ارتباط قرار گرفت و تحت تأثیر آن‌ها به آموختن زبان‌های باستانی و تحقیق دربارهٔ ادیان دست زد. او کتاب‌های بسیاری به رشتهٔ تحریر درآورده و آثار بسیاری را از ادبیات کلاسیک کردی تصحیح و منتشر کرده‌است.[۵]
آثار ویرایش
یارسان ویرایش
- صفیزاده، صدیق، اهل حق: پیران و مشاهیر، وی‍راس‍ت‍ار م‍ج‍ت‍ب‍ی م‍ق‍دس‍ی، تهران: ح‍روف‍ی‍ه، ۱۳۸۷.
- صفیزاده، صدیق، ب‍زرگ‍ان یارسان (اهل حق)، سنندج: صدیق بوره‌که‌ای (صفیزاده)، ۱۳۵۲.
- صفیزاده، صدیق، دان‍ش‍ن‍ام‍هٔ ن‍ام‌آوران یارسان: ش‍ام‍ل مشاهیر و چهرههای ادب‍ی، اح‍وال و آثار آن‍ان، تهران: ه‍ی‍رم‍ن‍د، ۱۳۷۶.
- صفیزاده، صدیق، مشاهیر اهل حق، تهران: کتابخانه طهوری، ۱۳۶۰.
- صفیزاده، صدیق، نوشتههای پراکنده دربارهٔ یارسان (اهل حق)، به ان‍ض‍م‍ام فرهنگ لغات گورانی، تهران: عطائی، ۱۳۶۱.
- صفیزاده، صدیق، نامهٔ سرانجام (کلام خزانه): یکی از متون کهن یارسان (اهل حق)، متن مصحح و ترجمهٔ آن به زبان فارسی، با مقدمه و حاشیه و تفسیرها و اصطلاحات عرفانی به همراه یادداشتهای زبان‌شناسی و فرهنگ گورانی، تهران: ه‍ی‍رم‍ن‍د، ۱۳۷۵؛ تهران: سفیر اردهال، ۱۳۹۷.
- صفیزاده، صدیق، دورهٔ ب‍ه‍ل‍ول: یکی از متون کهن یارسان، تهران: طهوری، ۱۳۶۳.
- دورهٔ ه‍ف‍ت‍وان‍ه ج‍زوی از نامه م‍ی‍ن‍وی سرانجام، تفسیر و ت‍أل‍ی‍ف صدیق صفیزاده (ب‍وره‌ک‍ه‌ئ‍ی)، تهران: طهوری، ۱۳۶۱.
- ای‍ل ب‍ی‍گ‍ی ج‍اف، پێشبینییهکانی ع‍ێل‌ب‍ه‌گ‍ی ج‍اف، کوکردنهوه و شی‌کردنه‌وهٔ صدیق ب‍وره‌ک‍ه‌ی‍ی (صفیزاده)، [بیجا: بی‌نا]، ۱۳۶۰؛ سنندج: زیبا (چاپخانه)؛ سنندج: صدیق ب‍وره‌ک‍ه‌ی‍ی (صفیزاده)، ۱۳۸۲؛ تهران: عطایی، ۱۳۷۳.
- ل‍رس‍ت‍ان‍ی، ال‍م‍اس ب‍ن محمد، پێشبینییهکانی خان ئه‌ڵماس، گردآورنده صدیق صفیزاده (بوره‌که‌ای)، سنندج: [بی نا]، ۱۳۶۹.
- دروی‍ش اج‍اق، پ‍ی‍ش‍گ‍وی‍ی‌ه‍ای دروی‍ش اج‍اق، مترجم صدیق صفیزاده، تهران: آش‍ی‍ان‍ه کتاب، عطائی، ۱۳۸۱.
تصحیح متون ادبیات کردی ویرایش
- خ‍ان‍ای ق‍ب‍ادی، خسرو و شیرین خانای‌قبادی، ویراستهٔ م. اورنگ، باهمکاری صفیزاده (بوره‌که‌ای)، [بیجا: بی‌نا]، تهران: چاپخانهٔ چهر، ۱۳۴۸.
- خ‍ان‍ای ق‍ب‍ادی، خ‍ه‌س‍ره‌و و ش‍ی‍ری‍ن‍ی خ‍ان‍ای ق‍وب‍ادی، س‍اغ‌ک‍ردن‍ه‌وه و کوکردنهوه ه‍ی صدیق ب‍وره‌ک‍ه‌ی‍ی (صفیزاده)، سنندج: صدیق بوره‌که‌ای (صفیزاده)، ۱۳۶۹.
- ب‍ی‍س‍اران‍ی، م‍ص‍طف‍ی‌ب‍ن ق‍طب‌ال‍دی‍ن، دی‍وان‍ی ب‍ی‍س‍اران‍ی، ئ‍ام‍اده ک‍ردن و س‍اغ ک‍ردن‍ه‌وهٔ صدیق ص‍ه‌ف‍ی‌زاده، سنندج: کردستان، ۱۳۸۱.
- مولوی، ع‍ب‍دال‍رح‍ی‍م‌ب‍ن س‍ع‍ی‍د، دی‍وان‍ی م‍ه‌ول‍ه‌وی، س‍اغ‌ک‍ردن‍ه‌وهٔ صدیق ب‍ورک‍ه‌ی‍ی (صفیزاده)، [بیجا]: ح‍ی‍دری، ۱۳۶۹.
تصحیح متون فارسی ویرایش
- م‍س‍ت‍وره ک‍ردس‍ت‍ان‍ی، م‍اه ش‍رف‌ب‍ن‍ت اب‍وال‍ح‍س‍ن، دی‍وان م‍س‍ت‍وره ک‍ردس‍ت‍ان‍ی، وی‍راس‍ت‍ه صدیق صفیزاده (ب‍وره‌ک‍ه‌ئ‍ی)، تهران: ام‍ی‍رب‍ه‍ادر، ۱۳۷۷.
تاریخ ادبیات کردی ویرایش
- صفیزاده، صدیق، ت‍ه‌ڵای ده‌س‍ت‍ه‌وش‍ار، ی‍ا م‍ی‍ژووی ب‍وی‍ژان‍ی ه‍ه‌وش‍ار، [بیجا]: ح‍ی‍دری، ۱۳۶۹.
- صفیزاده، صدیق، کُردی ب‍ی‍ام‍وزی‍م، تهران: بنیاد نیشابور، نشر بلخ، ۱۳۶۰.
- صفیزاده، صدیق، م‍ێژووی وێژهٔ ک‍وردی، ب‍ان‍ه: ن‍اج‍ی، ۱۳۷۰.
تاریخ ادبیات فارسی ویرایش
- صفیزاده، صدیق، تاریخ ادبیات ایران، ۳ مجلد، تهران: ع‍اب‍د، ۱۳۸۲.
- صفیزاده، صدیق، پ‍ارس‍ی‌گ‍وی‍ان کُرد، صدیق صفیزاده، ۱۳۶۶.
تاریخ ویرایش
- صفیزاده، صدیق، تاریخ پ‍ن‍ج ه‍زار س‍ال‍هٔ ایران، ۲ مجلد، تهران: آرون، ۱۳۸۲.
- صفیزاده، صدیق، تاریخ فلاسفهٔ ایران، تهران: اندیشهٔ خلاق، ۱۳۸۶.
- صفیزاده، صدیق، تاریخ کُرد و کُردس‍ت‍ان، تهران: آت‍ی‍ه، ۱۳۷۸.
- صفیزاده، صدیق، تاریخ م‍وس‍ی‍ق‍ی کُردی، تهران: ب‍ه‍ن‍ام، ۱۳۷۷.
- صفیزاده، صدیق، ص‍لاح‌ال‍دی‍ن‍ی ئ‍ه‌ی‍ووب‍ی: رۆڵهٔ ن‍ه‌م‍ری ک‍ورد، تهران: عطائی، ۱۳۶۱.
- صفیزاده، صدیق، کورش و داریوش بزرگ، تهران: کمال اندیشه تهران، ۱۳۸۵.
پژوهش مردم‌شناختی ویرایش
- صفیزاده، صدیق، طب س‍ن‍ت‍ی در م‍ی‍ان کُردان، تهران: عطائی، ۱۳۷۵.
- صفیزاده، صدیق، ن‍وروز در م‍ی‍ان کُرده‍ا، [بیجا: بی نا]، [تهران]: چهر(چاپخانه)، ؟۱۳.
- صفیزاده، صدیق، ه‍ۆزی گ‍ه‌ڵاڵی، صدیق صفیزاده، ۱۳۷۸.
تفسیر قرآن ویرایش
- صفیزاده، صدیق، ت‍ه‌ف‍س‍ی‍ری ب‍وره‌ک‍ه‌ی‍ی: ل‍ه س‍ه‌ر ج‍زم‍ی س‍ی‍ه‍ه‌م‍ی ق‍ورئ‍ان‍ی پ‍ی‍روز (تفسیر ب‍وره‌ک‍ه‌ی‍ی بر جزء سیام قرآن ک‍ری‍م)، تهران: ام‍ی‍رک‍ب‍ی‍ر، ۱۳۶۴.
ترجمه کُردی ویرایش
- قرآن. کردی-عربی، ألقرآن‌الکریم، ترجمهٔ صدیق صفیزاده، تهران: شرکت تعاونی کارآفرینان فرهنگ و هنر، ۱۳۸۸.
- زن‍ج‍ان‍ی، اب‍وع‍ب‍دال‍ل‍ه، م‍ێژووی ق‍ورئ‍ان، وه‌رگ‍ێڕاوی صدیق ب‍وره‌ک‍ه‌ی‍ی (صفیزاده)، تهران: ڕێک‍خ‍راوی ڕاگ‍ه‌ی‍ان‍دن‍ی ئ‍ی‍س‍لام‍ی (س‍ازم‍ان ت‍ب‍ل‍ی‍غ‍ات اس‍لام‍ی)، ۱۳۶۶.
- ع‍ل‍ی‌ب‍ن اب‍ی طال‍ب، ڕێی ڕه‌وان ب‍ێژی (ن‍ه‍ج‌ال‍ب‍لاغ‍ه)، ۲ مجلد، [گردآورنده س‍ی‍د رض‍ی، وه‌رگ‍ی‍راوی صدیق ب‍وره‌ک‍ه‌ی‍ی (ص‍ف‍ی زاده)، ب‍ه‌راوردک‍ار ن‍زام س‍ال‍ه‌ح‍ی، سنندج: پ‍رت‍وب‍ی‍ان، ۱۳۸۴.
- مولوی، ج‍لال‌ال‍دی‍ن م‍ح‍م‍دب‍ن محمد، دی‍وان‍ی م‍ه‌ول‍ه‌وی، س‍اغ ک‍ردن‍ه‌وهٔ صدیق ب‍وره‌ک‍ه‌ی‍ی (صفیزاده)، [تهران]: ح‍ی‍دری، ۱۳۶۹.
- م‍طه‍ری، م‍رت‍ض‍ی، داس‍ت‍ان‍ی ڕاس‍ت‍ان، ن‍ووس‍راوی م‍ورت‍ه‌زا م‍وت‍ه‌ه‍ه‌ری، وه‌رگ‍ی‍راوی صدیق ب‍وره‌ک‍ه‌ی‍ی (صفیزاده)، تهران.
- فردوسی، اب‍وال‍ق‍اس‍م، ش‍ان‍ام‍ه، وه‌رگ‍ی‍راو و ه‍ون‍راوهٔ صدیق ب‍وره‌ک‍ه‌ی‍ی، سنندج: پ‍رت‍و ب‍ی‍ان، ۱۳۸۴.
- ف‍واد، کمال، یادداشتهای ان‍ت‍ق‍ادی دربارهٔ کتاب خ‍لاص‍هٔ تاریخ کرد و کردستان نوشته. ش‍ادروان م‍ح‍م‍دام‍ی‍ن زک‍ی (۱۳۶۷–۱۲۹۷ ه‍ج‍ری)، ترجمهٔ صدیق صفیزاده، تهران: صدیق صفیزاده، ۱۳۸۰.
- ق‍طب، س‍ی‍د، ئ‍ی‍مه چ‍ی ئ‍ه‌ڵێی‍ن، صدیق ب‍وره‌ک‍ه‌ی‍ی وه‌ری‌گ‍ێڕاوه‌ت‍ه س‍ه‌ر زمانی ک‍وردی، تهران: ڕێک‍خ‍راوی ڕاگ‍ه‌ی‍ان‍دن‍ی ئ‍ی‍س‍لام‍ی (س‍ازم‍ان ت‍ب‍ل‍ی‍غ‍ات اس‍لام‍ی)، ۱۳۶۵.
- خیام، عمر، صفیزاده، صدیق، چ‍وارخ‍ش‍ت‍ه‌ک‍ی‍ه‌ک‍ان‍ی خ‍ه‌ی‍ام، تهران.
شعر ویرایش
- صفیزاده، صدیق، پ‍ی‍ری ده‌ری‍ا، ه‍ون‍راوهٔ صدیق ب‍ورک‍ه‌ی‍ی (صفیزاده)، [بیجا]: ح‍ی‍دری، ۱۳۶۹.
- صفیزاده، صدیق، زه‌م‍ب‍ی‍ل‌ف‍رۆش، ه‍ون‍راوهٔ صدیق ب‍وره‌ک‍ه‌ی‍ی (صفیزاده)، مهاباد.
- صفیزاده، صدیق، ه‍ی‍وا، ه‍ون‍راوهٔ صدیق ب‍وره‌ک‍ه‌ی‍ی (صفیزاده)، سنندج.
فرهنگ واژگان ویرایش
- صفیزاده، صدیق، فرهنگ ب‍وره‌ک‍ه‌ی‍ی: کُردی به فارسی، ۲ مجلد، تهران: نشر پ‍ل‍ی‍ک‍ان، ۱۳۷۹.
- اورنگ، م‍راد، فرهنگ کردی، گ‍ردآوری م. اورنگ، با ه‍م‍ک‍اری صفیزاده (ب‍وره ک‍ه‌ئ‍ی)، تهران: ۱۳۴۷.
- صفیزاده، صدیق، فرهنگ لغات عربی به کُردی و کُردی به کُردی، تهران: شرکت تعاونی کارآفرینان فرهنگ و هنر، ۱۳۸۹.
- صفیزاده، صدیق، فرهنگ ماد کردی به فارسی: ش‍ام‍ل ی‍ک مقدمه و دو بخش، واژه‌ه‍ا، اع‍لام، ح‍اوی واژه‌ه‍ا و اصطلاحات ف‍ص‍ی‍ح گ‍وی‍ش‌ه‍ا و گ‍ون‍ه‌ه‍ای کردی، تهران: عطائی، ۱۳۶۱.
- صفیزاده، صدیق، واژه‌ه‍ای ه‍م‍ان‍ن‍د در پهلوی و کردی: دارای ۱۵۹۱ واژه پهلوی، [بیجا: بی‌نا، ۱۳۵۰].
منابع ویرایش
- ↑ صفیزاده، صدیق، فرهنگ ماد کردی به فارسی: ش‍ام‍ل ی‍ک مقدمه و دو بخش، واژه‌ه‍ا، اع‍لام، ح‍اوی واژه‌ه‍ا و اصطلاحات ف‍ص‍ی‍ح گ‍وی‍ش‌ه‍ا و گ‍ون‍ه‌ه‍ای کردی، تهران: عطائی، ۱۳۶۱. ص ۱۹.
- ↑ صفیزاده، صدیق، ت‍ه‌ف‍س‍ی‍ری ب‍وره‌ک‍ه‌ی‍ی: ل‍ه س‍ه‌ر ج‍زم‍ی س‍ی‍ه‍ه‌م‍ی ق‍ورئ‍ان‍ی پ‍ی‍روز (تفسیر ب‍وره‌ک‍ه‌ی‍ی بر جزء سیام قرآن ک‍ری‍م)، تهران: ام‍ی‍رک‍ب‍ی‍ر، ۱۳۶۴؛ ص ۵.
- ↑ صفیزاده، صدیق، نوشتههای پراکنده دربارهٔ یارسان (اهل حق)، به ان‍ض‍م‍ام فرهنگ لغات گورانی، تهران: عطائی، ۱۳۶۱؛ ص ۸.
- ↑ صفیزاده، صدیق، نامه سرانجام (کلام خزانه): یکی از متون کهن یارسان (اهل حق)، متن مصحح و ترجمهٔ آن به زبان فارسی، با مقدمه و حاشیه و تفسیرها و اصطلاحات عرفانی به همراه یادداشتهای زبان‌شناسی و فرهنگ گورانی، تهران: ه‍ی‍رم‍ن‍د، ۱۳۷۵؛ ص ۱۴.
- ↑ صفیزاده، صدیق، نامهٔ سرانجام: کلام خزانه، یکی از متون کهن یارسان (اهل حق)، تهران: سفیر اردهال، ۱۳۹۷؛ بیوگرافی صدیق صفیزاده، پشت جلد.