غضروف‌های کوزه‌ای[۱] یا غضروف‌های آریتنوئید (به انگلیسی: Arytenoid cartilage) (از یک کلمه یونانی به معنای «مانند ملاقه») دو غضروف هرمی‌شکل سه‌وجهی هستند که بخشی از حنجره را تشکیل می‌دهند و پرده‌های صوتی به آن‌ها متصل هستند. این غضروف‌ها، امکان جمع شدن، رها شدن و نزدیک شدن به یکدیگر را برای پرده‌های صوتی فراهم می‌کنند.

غضروف کوزه‌ای
غضروف‌های حنجره. دید پشتی (خلفی).
جزئیات
ساخته ازکمان آبششی چهارم و ششم
شناسه‌ها
لاتینcartilagines arytenoidea
MeSHD001193
TA98A06.2.04.001
TA2983
FMA55109

غضروف‌های کوزه‌ای هرم‌مانند هستند و با حاشیه فوقانی کریکوئید مفصل می‌شوند. آپکس هر غضروف در سمت بالا قرار دارد و چین آری اپی‌گلوتیک به آن متصل می‌شود. هر غضروف دارای زائده وکال در سمت قدام که لیگامان وکال به آن متصل می‌شود و زائده عضلانی در سمت خارج است که عضله کریکوآریتنوئید خلفی به آن متصل می‌شود.

در فارسی به غضروف‌های کوزه‌ای، غضروف‌های هرمی هم گفته‌اند و در متون قدیم به آن طَرجَهالی یا طرجهاری می‌گفتند.[۲] طرجهاله عربی‌شده واژه تَرِکهار فارسی و به معنی کاسه کوچک است.[۳] ترکهار یا تَرِکهازَن ظرفی بوده که در آن دوغ را سفت می‌کردند.[۴]

در متون قدیم ویرایش

در ذخیرهٔ خوارزمشاهی در توصیف غضروف کوزه‌ای متن زیر آمده‌است: (در این متن، منظور از پنگان، فنجان، و غضروف لااسم له، غضروف انگشتری است و بند گشاد یعنی مفصل و مغاک به معنی گودی است. مکبه نیز به معنی سرپوش و درقی به معنای سپری است)

«طرجهالی نوعی از پنگان‌های روئین است و این را با غضروف لااسم له بند گشادی است و اندر مکبی دو مغاک است و از لااسم له دو زیادت بیرون داشته است به اندازهٔ دو مغاک و هر دو زیادتند اندر هر دو مغاک نشسته، و آن را رباطی استوار است، و این مکبی بدین بند گشاد حرکت می‌کند و به غضروف درقی رسد... و مکبی بر سر درقی و لااسم له چون مکبه نهاده تا طعام بر پشت او بگذرد و به راه طعام فروشود از بهر آنکه حلقوم که راه دم زدن و آواز دادن است اندر پیش نهاده است و مری که راه طعام و شراب است اندر پیش او نهاده است و طعام و شراب را بر پشت مکبی بباید گذشت تا به مری فرورود، هرگاه که مردم اندر طعام خوردن ناگاه سخنی بگوید، مکبه برداشته شود و حنجره باز شود، اگر چیزی در حلقوم افتد که راه دم زدن است قوت دافعه مردم را به سرفه آرد تا وقتی که آن چیز رانیز بدر اندازد و از بهر آنکه هرچه بر این راه فرورود وی را گذری دیگر نیست که بگذرد مگر که هم از این راه برآید، آفریدگار تبارک و تعالی مکبی را از بهر آن آفرید تا راه حنجره و حلقوم فروگرفته دارد تا چیزی اندر وی نیوفتد.»[۵][۶]

و در تشریح میرزا علی آمده: دو غضروف طرجهالی صغیر منشوری مثلث و عموداً بطرف خلف و فوقی حنجره ممتد و در آن‌ها دیده می‌شود. سطح خلفی عریض مقعر و محل اتصال عضلهٔ طرجهالی است. سطح قدامی محدب مقابل عضلهٔ درقی طرجهالی و رشتهٔ صوت فوقانی است. سطح داخلی که از غشاء مخاطی حنجره مستور است. قاعدهٔ این غضروف به غضروف حلقوی پیوسته، زائدهٔ قُدّامی آن محل اتصال رشتهٔ صوت تحتانی و از وحشی زائدهٔ خلفیی دارد که محل اتصال عضلهٔ حلقوی طرجهالی طرفی و خلفی است. رأس که در آن دانهٔ صغیر غضروفی است که گاهی آزاد و گاهی به غضروف طرجهالی ملتئم و موسوم به غضروف قرنی یا دانهٔ سانترینی است.[۷]

عملکرد ویرایش

این غضروفها باعث کشیده شدن ، شل شدن یا بالا آمدن پرده های صوتی می‌شوند.

غضروفهای آریتنوئید با قسمتهای فوقانی جانبی دیواره غضروف کریکوئید مفصل می‌شوند و باعث به وجود آمدن کریکو آریتنوئید می‌شوند. این مفاصل می توانند به هم نزدیک شوند ، از هم دور شوند ، به جلو یا عقب خم شوند و همچنین بچرخند .

نگارخانه ویرایش

منابع ویرایش

  1. «نسخه آرشیو شده». بایگانی‌شده از اصلی در ۵ اكتبر ۲۰۱۶. دریافت‌شده در ۳ اكتبر ۲۰۱۶. تاریخ وارد شده در |بازبینی=،|archive-date= را بررسی کنید (کمک)
  2. http://library.tebyan.net/fa/Viewer/Text/203483/31
  3. http://lisaan.net/طَرْجَهارَة/
  4. https://www.vajehyab.com/dehkhoda/ترکهار
  5. لغتنامه دهخدا. از: ذخیرهٔ خوارزمشاهی نسخهٔ خطی مؤلف ص ۱۸.
  6. ماستری فراهانی، رضا، امامی میبدی، محمدعلی: دیدگاه جرجانی در مورد ساختار غضروفی عضلانی حنجره و مقایسه آن با نظریات پزشکی جدید بایگانی‌شده در ۲۰۱۶-۱۰-۰۵ توسط Wayback Machine. در نشریه: طب و تزکیه: بهار و تابستان ۱۳۸۷ , دوره ۱۶ , شماره ۲–۱ (مسلسل ۶۹–۶۸) ; از صفحه ۲۱ تا صفحهٔ ۲۷.
  7. تشریح میرزا علی ص ۵۹۸

پیوند به بیرون ویرایش

دیدگاه جرجانی در مورد ساختار غضروفی عضلانی حنجره و مقایسه آن با نظریات پزشکی جدید.