فخرالدوله

برای دیگر کاربردها، فخرالدوله (ابهام‌زدایی) را ببینید.

توران آغا، ملقب به فخرالدوله، یکی از دختران تحصیل‌کرده و شاعر ناصرالدین شاه قاجار و خازن‌الدوله، و خواهر تنیِ فروغ‌الدوله بود. او داستان‌های شفاهی ایرانی را مکتوب و تصویرگری کرد.

توران آغا
فخرالدوله
زاده	۱۲۷۷ قمری
درگذشته	۱۳۱۰ قمری (۳۳ سالگی) تهران
آرامگاه	قم حرم فاطمه معصومه
همسر	مهدی‌قلی‌خان مجدالدوله
پدر	ناصرالدین شاه قاجار
مادر	خازن‌الدوله

فخرالدوله شب‌هایی که نقیب‌الممالک، نقال‌باشی پدرش داستان‌گویی می‌کرد، پشت در نیمه باز اتاق خواجه سرایان می‌نشت و داستان‌ها را با دقت مکتوب می‌کرد و برای آن‌ها نقاشی می‌کشید. از جمله داستان‌های امیر ارسلان رومی و زرین ملک را او مکتوب و مصور کرده‌است.

فخرالدوله در جوانی عاشق مهدی‌قلی‌خان مجدالدوله شد و با او ازدواج کرد. او همراه با پدر و همسرش به ییلاق می‌رفت و به سوارکاری و تیراندازی می‌پرداخت. فخرالدوله در تیراندازی بسیار ماهر بود.

شعرهای او شامل دیوانی از چندهزار بیت است که با خط خود نوشته‌است و در کتابخانه سلطان محمودمیرزا در پاریس نگهداری می‌شد که در حال حاضر سرنوشت آن مشخص نیست. غزلیاتی به سبک عراقی نیز از او در تذکره‌های دوران ناصری منتشر شده‌است.

مرگ

فخرالدوله در جوانی مبتلا به بیماری سل شد و به همین دلیل در ۳۳ سالگی درگذشت. بر سنگ گورش در صحن حرم فاطمه معصومه چند بیت از شعرهایش نوشته شده‌است. محمدحسن خان اعتمادالسلطنه در روزنامه خاطرات خود ذیل وقایع روز ۴ رمضان ۱۳۱۰ می‌نویسد: «فخرالدوله تومان آقا دختر شاه امروز صبح مرحوم شده‌است. این شاهزاده خانم سی و سه سال داشت و بهترین اولاد شاه بود، صاحب جمال و کمال، خط و ربط، نقاشی و موسیقی. اما به مثل مشهور انگور خوبی بود نصیب شغال شده بود. عشقی به مهدی‌قلی‌خان مجدالدوله پیدا کرده بود و به خلاف میل پدر هفت هشت سال بود که زن او شده بود. از او اولادی هم نمانده‌است.»

منابع

• فرخ‌زاد، پوران (۱۳۸۱)، کارنمای زنان کارای ایران (از دیروز تا امروز)، تهران: نشر قطره، شابک ۹۶۴-۳۴۱-۱۱۶-۸