مداخله امپراتوری روسیه در انقلاب مشروطه ایران

مداخله امپراتوری روسیه در انقلاب مشروطه ایران (روسی: Российской империи интервенция в персидской конституционной революции) حمایت روسیه از جناح اقتدارگرا به رهبری محمدعلی شاه برای شکست مشروطه‌خواهان بود. امپراتوری روسیه تا ۲۰ آوریل ۱۹۰۹ که ارتش روسیه به فرماندهی سرلشکر اسنارسکی تبریز را برای محافظت از کنسول‌های روسیه اشغال کرد، به‌طور غیرمستقیم از محمدعلی شاه و جناح اقتدارگرا حمایت کرد. پشتیبانی امپراتوری روسیه شامل ارسال اسلحه، اعطای وام به فرمانده قوای قزاق لیاخوف و یک دستگاه تبلیغاتی گسترده علیه رهبران مشروطه‌خواه بود.

مداخله امپراتوری روسیه در انقلاب مشروطه ایران
بخشی از جنبش مشروطه ایران
پرچم روسیه بر ارگ علیشاه تبریز
تاریخ ۱۹۰۸ – ۲۳ نوامبر ۱۹۱۱ موقعیت ایران قاجاری
طرف‌های درگیر
امپراتوری روسیه اقتدارگرایان	مشروطه‌خواهان پشتیبانی: امپراتوری عثمانی داشناک‌ها
فرماندهان و رهبران
ایلاریون وورونتسوف-داشکوف نیکولای یودنیچ ولادیمیر لیاخوف محمدعلی‌شاه	ستارخان باقرخان یپرم‌خان سردار رفیع یانسری حیدر لطیفیان

روسیه بارها در طول محاصره یک ساله تبریز از امنیت کنسول‌های خود ابراز نگرانی کرده بود. در مکاتبات حسینقلی نظام‌السلطنه نخست‌وزیر ایران و الکساندر ایزولسکی وزیر امور خارجه روسیه موضوع حمله نظامی روسیه به تبریز و فتح آن بارها مطرح شد. پس از آن، به مدت دو سال، ارتش روسیه سعی در اشغال مناطقی در پیرامون دریای خزر را داشت. روس‌ها شهرهای آستارا و بندر انزلی را فتح کردند و حتی فرماندهان روسی پس از برکناری محمدعلی شاه در یک جنگ ناموفق سعی در بازگرداندن وی به سلطنت داشتند. با این وجود نفوذ روسیه در دربار و دیوان‌سالاری قاجار باقی ماند که با تهدید امپراتوری عثمانی منجر به اشغال ایران در جنگ جهانی اول شد.

منابع

کتاب‌ها

• Bashiri, Ahmad (1988). Orange book, from documents of the Russian Ministry of Foreign Affairs. Parvaz.
• Turkaman, Mohammad (1992). Documents about the British and Russian invasion of Iran. Tehran: Office of Political and International Studies.
• Kasravi, Ahmad (2006). تاریخ مشروطه ایران (کتاب). Costa Mesa: Mazda Publications. ISBN 1-56859-197-7.
• Ravasani, Shapoor (1989). Government in Iran during the period of capitalist colonial domination. Tehran: Candle Publications. ISBN 9789640012024.
• Malekzadeh, Mehdi (2009). History of the Iranian Constitutional Revolution. Tehran: Sokhan Publishing. ISBN 9789643720933.
• Terenzio, Pio-Carlo (1947). La rivalité anglo-russe en Perse et en Afghanistan jusqu'aux accords de 1907. Michigan: Rousseau.
• Shirokorad, Alexander Borisovich (2003). Russia - England: Unknown War, 1857-1907. ACT Publishing.
• Browne, Edward Granville (2008). Letters from Tabriz. Michigan: Mage Publishers. ISBN 978-1-933823-25-6.
• Amirkhizi, Esmaeel (2015). Uprising of Azerbaijan and Sattar Khan. Tehran: Aydin Publications. ISBN 9789645592576.
• Sykes, Percy (1921). A History Of Persia. London: MacMillan. ISBN 978-1-135-64888-6.
• Wynn, Antony (2008). Persia in the Great Game. John Murray. ISBN 978-1-933823-25-6.
• Shuster, William Morgan (1912). The Strangling of Persia; a Record of European Diplomacy and Oriental Intrigue. United States: Creative Media Partners, LLC. ISBN 978-0-342-78442-4.
• Adib Haravi Khorasani, Mohammad Hassan (1952). Date of origin of Iranian constitutionalism. Publications of Hazrat Fatemeh Masoumeh Holy Threshold Library.
• Golban, Mohammad (2001). Calendar of Khorasan history from the Constitutional Revolution to the Islamic Revolution. Rasanesh. ISBN 9789646196322.
• Martin, Vanessa (2010). Iran's Constitutional Revolution. London: آی بی توریس. ISBN 978-1-84885-415-4.
• McDaniel, Robert A. (1974). The Shuster Mission and the Persian Constitutional Revolution. Bibliotheca Islamica. ISBN 978-0-88297-004-2.
• Maghsoodloo, Hossein Qoli Khan (1984). Astarabad Telecommunications. Tarikh-e Iran.
• Afary, Janet (1996). The Iranian Constitutional Revolution, 1906-1911. Columbia University Press. ISBN 978-0-231-10351-0.
• Donzel, Emeri Johannes van (1994). Islamic desk reference. Columbia University Press. ISBN 9004097384.
• Ivanov, M. S. (1957). Iranian revolution 1905-1911. IMO Publications.

مقالات

• Muzaffar Maqam, Ahmad (2008), "Documents of the unsuccessful return of Mohammad Ali Shah to power", Journal of the History of Islam, 6 (2): 674–651
• Ranjbar, Maghsoud (2008), "The Constitutional Revolution in Iran and the Role of the Ottoman Empire", Baharestan Payam Monthly Magazine, 35 (9): 7–44
• Clark, James D. (2006), "Constitutionalists and Cossacks: The constitutional movement and Russian intervention in Tabriz, 1907–11", Iranian Studies, 39 (2): 199–225, doi:10.1080/00210860600628757, S2CID 154134234
• Netesov, A. (2009), "Peacekeeping mission beyond the Aras. How Russian troops normalized the situation in Persia at the beginning of the 20th century", Nezavisimaya Gazeta, Moscow, Russia (published 3 July 2009)
• Fayazi, Emad al-Din (1995), "A look at the political efforts of Sardar Rafi Yanehsari", Ganjineh Asnad, 4 (4): 66–87