ویبراتو

ویبراتو (به ایتالیایی: Vibrato) از اصطلاحات موسیقی به معنای اجرای صدا همراه با لرزش است. به بیان دیگر، ویبرِ، ویبراتو یا ویبراسیون به معنای لرزاندن و عبارت است از نحوهٔ اجرایی که در آن به شدت، نُتی را به صدا درآورده و آن را به لرزش وادارند. لرزشِ صدا در سازهای مختلف یا آواز، متناسب با تکنیک نوازندگی یا تکنیک‌های اجرایی متفاوت است.

روش اجرا

نوازنده یا خواننده هنگام مشاهدهٔ علامت Vibrato (به اختصار Vib) در بالای نت‌ها، باید نت یا نت‌های مورد نظر را با لرزش اجرا کند. ویبراتو را نباید با ترمولو اشتباه گرفت.

ویبراتو در سازهای زهی

اجرای ویبراتو در سازهای زهی به این صورت است که دست چپ نوازنده، کمی بر روی سیم‌ها به جلو و عقب می‌لغزد (فشار انگشت بر سیم‌ها، جلو و عقب بردن انگشت‌ها) و در نتیجه صدای حاصل از آرشه یا مضراب، به صورت متناوب، اندکی زیر و بم می‌شود. نوازندگان سازهای زهی معمولاً این حرکت را بر روی نت‌های کشیده، به منظور ایجاد هیجان، زیبایی و تأثیر بیشترِ صداها انجام می‌دهند.

در نوازندگی سنتور برای اجرای ویبراسیون، نوازنده با یک‌دست مضراب می‌زند و با دستِ دیگر بر روی سیمِ مضراب‌خورده، به صورت متناوب فشار می‌آورد که باعث می‌شود صدا مقداری با لرزش شنیده شود.

ویبراتو در سازهای بادی چوبی

نوازندگان سازهای بادی چوبی ویبراسیون را از طریق ایجاد تغییر در جریان هوای وارد شده به ساز تولید می‌کنند. این حالت می‌تواند از طریق لرزش شکم یا بالا و پایین شدنِ آرام دیافراگم حاصل شود.

ویبراتو در سازهای بادی برنجی

نوازندگان سازهای بادی برنجی معمولاً با تغییر سریع و مکررِ «حالت لب‌ها» یا فرم‌دهی به ماهیچه‌های صورت، به‌طور سریع و تکرار شونده، با لغزاندن نت‌ها ویبراسیون ایجاد می‌کنند.

ویبراتو در سازهای شستی‌دار

در سازهای شستی‌دار برخی از انواع ارگ‌ها می‌توانند با تغییر فشار هوا که از لوله‌های ساز عبور می‌کند یا توسط دستگاه‌های مکانیکی مختلف، ویبراتو ایجاد کنند. کلاویکورد، اگرچه از نظر تکنیکی یک ساز کلاویه‌دار با کوک ثابت است، اما نوازنده می‌تواند با تغییر فشار بر روی کلاویه، هنگام به صدا درآمدن نت، نوعی ویبراتو معروف به «بی‌بانگ» تولید کند. برخی از کیبوردهای الکترونیک می‌توانند با فشار روی کلیدها یا با کمک کنترلرهای میدی، یک ویبراتوی الکترونیکی ایجاد کنند.

ویبراتو در آواز

در آواز خواندن، بر اساس محل تولید ویبراسیون، انواع ویبراتو می‌تواند از طریق سه فرایند ایجاد شود؛ تارهای صوتی با فرکانس ۶٫۵ تا ۸ هرتز می‌لرزند، دیافراگم با فرکانس‌های زیرِ ۵ هرتز مرتعش می‌شود و ترکیبی از این دو حالت که منجر به ارتعاشی می‌شود که فرکانس آن بین ۵ تا ۶٫۵ هرتز است. برخی از مطالعات نشان داده‌اند که ویبراسیون در نتیجهٔ لرزشِ عصبی عضلانی، در تارهای صوتی ایجاد می‌شود.

جستارهای وابسته

• ترمولو

منابع

• مشارکت‌کنندگان ویکی‌پدیا. «Vibrato». در دانشنامهٔ ویکی‌پدیای انگلیسی، بازبینی‌شده در ۲۰ سپتامبر ۲۰۲۱.
• ناصری، فریدون (۱۳۸۲) [۱۳۷۸]. فرهنگ جامع اصطلاحات موسیقی. تهران: انتشارات روزنه. شابک ۹۶۴-۶۱۷۶-۶۷-۴.
• ستایشگر، مهدی (۱۳۸۵). واژه‌نامهٔ موسیقی ایران‌زمین. ج. ۲. تهران: اطلاعات. شابک ۹۶۴۴۲۳۶۰۳۳.
• گورنگی، محمدمهدی (۱۳۸۲). خلاقیت موسیقی. تهران: انتشارات سه استاد. شابک ۹۶۴-۷۹۹۶-۰۷-۱.
• وجدانی، بهروز (۱۳۷۱). فرهنگ تفسیری موسیقی. تهران: مترجم.