ویکی‌پدیا:بازرسان کاربر/نشانه‌های زاپاس‌بازی
 | این صفحه حاوی یک انشا است. این انشا شامل توضیحات و توصیه‌های یک یا چند مشارکت‌کنندهٔ ویکی‌پدیا است. انشاها جزو مقاله‌های دانشنامه یا سیاست‌ها یا رهنمودهای ویکی‌پدیا نیستند؛ چرا که به‌طور کامل توسط جامعه مورد بررسی قرار نگرفته‌اند. بعضی از انشاها هنجارهای متداول را بیان می‌کنند؛ در حالی که سایر انشاها فقط دربردارندهٔ دیدگاه‌های اقلیت هستند. |
استفاده از بیش از یک حساب در ویکی‌پدیا، گاهی مجاز است و گاهی مجاز نیست و شرایط استفادهٔ مجاز از چند حساب در سیاست حساب زاپاس آمده‌است. به حساب‌های بعدی یک نفر که پس از حساب اولیه‌اش ایجاد کرده، «زاپاس» گفته می‌شود. اگر یک نفر از چند حساب با حسن نیت و مطابق با شرایط آن سیاست استفاده کند، تخلفی مرتکب نشده‌است و نباید تلاش کرد که رابطهٔ بین حساب‌های او را کشف و علنی کرد. اما اگر یک نفر از چند حساب در مغایرت با آن سیاست و یا به منظور اخلال در پروژه بهره‌برداری کند، نه تنها ممکن است با اقدام مدیران روبرو شود که ارتباط بین حساب‌هایش نیز مورد بررسی قرار می‌گیرد و نتیجه نیز معمولاً به طور علنی اعلام می‌گردد.
یکی از روش‌های شناسایی این که دو حساب متعلق به یک کاربر هستند آن است که با کمک ابزار بازرسی کاربر نشان داده شود که هر دو حساب از یک نشانی آی‌پی در ویکی‌پدیا ویرایش می‌کنند. اما باید توجه داشت که شرایطی وجود دارد که می‌تواند منجر به آن شود که دو حساب نامرتبط نیز از یک آی‌پی ویرایش کنند. مثال آن وقتی است که هر دو کاربر همزمان از طریق یک هات‌اسپات (وای-فای) (مثلاً یک کافه) به اینترنت وصل شده باشند. اگر چه ابزار بازرسی اطلاعات دیگری نیز در اختیار بازرسان می‌گذارد تا بتوان این موارد را بهتر تشخیص داد، اما یکی از ارکان مهم در تشخیص حساب‌های زاپاس وجود نشانه‌هایی در رفتار این حساب‌هاست که معمولاً از حساب‌های زاپاس دیده می‌شود. این نشانه‌ها حتی در شرایطی که از ابزار بازرسی استفاده نشود هم می‌توانند به شناسایی حساب‌های زاپاس کمک کنند.
نیات ویرایش
یکی از روش‌های شناسایی حساب‌های زاپاس آن است که معمولاً کسانی که حساب زاپاس می‌سازند نیت‌های مشخصی را دنبال می‌کنند. اگر چه تعیین نیت افراد کار ساده‌ای نیست، بعید است که کسی بدون نیت قبلی مرتکب تخلف شود در نتیجه شناسایی نیت کاربر متخلف می‌تواند نقش مهمی در شناسایی حساب‌های زاپاسش داشته باشد.
رأی‌دادن چندباره ویرایش
در روال‌هایی از قبیل نظرخواهی برای حذف یا بحث‌های دیگری که نیازمند وپ:اجماع است، گاهی برخی کاربران برای این که به دیدگاه مورد نظر خودشان به طور کاذب وزن بیشتری بدهند، اقدام به رأی دادن دوباره با یک حساب زاپاس می‌کنند. باید توجه کرد که اجماع به معنای شمردن آرا نیست و در تعیین اجماع به همهٔ دیدگاه‌ها (از جمله دیدگاهی که در اقلیت است) توجه می‌شود و چه بسا که دیدگاه اقلیت به عنوان نتیجهٔ اجماع انتخاب گردد.
یک شکل از این نوع زاپاس‌بازی را به‌خصوص می‌توان در حساب‌های تازه‌کاری دید که با دیدن این که مقاله‌ای که ساخته‌اند به روال حذف رفته دستپاچه می‌شوند و با زاپاس‌بازی تلاش می‌کنند که جلوی حذف مقاله‌شان را بگیرند. اما این کار منجر به ممانعت از حذف مقاله نمی‌شود چرا که مدیران و دیگر کاربران ویکی معمولاً حساب‌های تازه‌کار را در نظرخواهی حذف علامت‌گذاری می‌کنند و در جمع‌بندی نهایی، احتمال زاپاس بودن آن‌ها را در نظر می‌گیرند (و در صورت لزوم درخواست بازرسی کاربران را نیز می‌دهند).
لشکرکشی برای جنگ ویرایشی ویرایش
وقتی جنگ ویرایشی رخ می‌دهد، گاهی کاربران سعی می‌کنند با استفاده از حساب‌های زاپاس سیاست‌ها را دور بزنند. برای مثال، کاربری که می‌داند با یک واگردانی دیگر قانون سه برگردان را نقض خواهد کرد، واگردانی جدید را با کمک یک حساب زاپاس انجام می‌دهد تا این قانون را دور بزند.
شناسایی این زاپاس‌ها با توجه به ورودشان به بحثی که بین دو کاربر دیگر در جریان بود ممکن است. به غیر از درخواست بازرسی کاربر و قطع دسترسی زاپاس، مدیران می‌توانند با کمک ابزار دیگری به کنترل بحث کمک کنند: محافظت صفحه‌های بحث، به شکلی که حساب‌های زاپاس تازه‌ساز قادر به ویرایش در آن‌ها نباشند.
مخفی‌کاری ویرایش
کاربران قدیمی‌تر ویکی که پس از صرف مدت‌های مدید در ویکی توانسته‌اند اعتبار بالایی برای خود کسب کنند، گاهی ممکن است که از حساب زاپاس برای مخفی‌کردن ویرایش‌های حساس خود استفاده کنند. این امر می‌تواند مشمول شرایط حساب زاپاس مجاز بشود (مثلاً کاربری که با نام حقیقی در ویکی ویرایش می‌کند، ممکن است به دلیل شرایط اجتماعی تصمیم بگیرد که برای ویرایش در مقاله‌هایی که راجع به پورن هستند از یک حساب مجزا استفاده کند). اما اگر هدف کاربر از استفاده از یک حساب زاپاس آن باشد که ویرایش‌هایی که اخلالگرانه هستند را با حساب دیگری انجام دهد و سابقهٔ حساب اصلی‌اش را پاک نگاه دارد، این امر مصداقی از استفادهٔ غیرمجاز از حساب‌های زاپاس است.
منظور از اخلال در ویکی‌پدیا فقط آن نیست که سیاست‌های ویکی‌پدیا مشخصاً زیرپا گذاشته بشوند. این که کاربری از یک حساب زاپاس برای انجام کارهایی استفاده کند که با سیاست‌ها مطابقند اما باعث آزار دیگر کاربران می‌شوند هم مصداقی از اخلال است. برای مثال، ساختن حساب جدید برای آن که مقاله‌های کاربر دیگری را به روال نظرخواهی برای حذف ببرید، مصداقی از استفادهٔ نادرست از حساب زاپاس و تلاش برای مخفی کردن رابطه بین حساب‌هاست. حساب‌هایی که برای ایجاد نظرخواهی‌های مختلف ایجاد شوند معمولاً از جهت زاپاس بودن مورد بررسی قرار می‌گیرند.
دور زدن روال‌ها ویرایش
ویکی‌پدیا روال‌هایی دارد که با کمک آن کیفیت پروژه را بالا ببرد. برای مثال وقتی صفحهٔ جدیدی توسط یک کاربر ایجاد می‌شود، کاربر دیگری با دسترسی گشت آن را بررسی خواهد کرد تا از نظر کیفیت با سیاست‌ها و رهنمودهای ویکی‌پدیا سازگار باشد.
این که یک کاربر دو حساب داشته باشد، با یکی مقاله بسازد و با حسابی دیگر آن را گشت بزند، مصداقی از استفادهٔ غیرمجاز از حساب‌های جایگزین است. مصداق دیگر حالتی است که با یک حساب ویرایشی بحث‌برانگیز انجام شود و با حساب دیگری یک ویرایش جزئی انجام گردد تا آخرین نسخهٔ صفحه مربوط به یک ویرایش جزئی به نظر برسد و توجه کاربرانی که صفحه را پی‌گیری می‌کنند به ویرایش بحث‌برانگیز اول معطوف نشود. این نوع از زاپاس‌بازی معمولاً از کاربران باتجربه دیده می‌شود، و نه از تازه‌کارها.
آتش‌بیار معرکه ویرایش
گاهی برای این که یک بحث در بگیرد، کاربر از دو حساب استفاده می‌کند؛ با یکی بحث را شروع می‌کند و با دیگری پاسخی در مخالفت با مورد اول می‌نویسد تا این ابهام را ایجاد کند که بحثی جدی در مورد یک اختلاف نظر مهم در گرفته‌است و به این شکل کاربران دیگر را نیز وارد بحث بکند. یک گروه از کاربرانی که چنین روشی را استفاده می‌کنند ترول‌های ویکی هستند که صرفاً دوست دارند بحث راه بیندازند و روندهای فرسایشی ایجاد کنند و از این طریق به پروژه آسیب بزنند.
نشانه‌ها ویرایش
برخی از نشانه‌های زاپاس‌بازی از این قرار هستند:
- نام‌های کاربری مشابه: مثلاً برخی زاپاس‌بازان تقریباً همهٔ حساب‌هایشان را با نام‌های معنی‌دار، یا بی‌معنی، یا فارسی، یا انگلیسی، یا حاوی ارقام می‌سازند.
- شروع طوفانی: معمولاً افراد وقتی در موضوعی تازه‌کار هستند، دچار اشتباه می‌شوند یا مهارت کافی را ندارند و تنها با گذشت زمان و تجربه به مهارت و دانش کافی دست می‌یابند. همین امر در خصوص ویرایشگران ویکی نیز مطرح است و حسابی که از اولین ویرایشش با روال‌های ویکی یا فوت و فن ویکی‌نویسی آشناست، ممکن است زاپاس باشد.
- جهت‌گیری افراطی: حساب‌هایی که جهت‌گیری خیلی بارزی دارند ممکن است زاپاس باشند. مثلاً حسابی که بیشتر ویرایش‌هایش در یک موضوع خاص است و در آن موضوع هم همیشه یک دیدگاه را تقویت می‌کند و بی‌طرفی را در نظر نمی‌گیرد ممکن است زاپاس باشد. افراطی‌گری در دیگر رفتارهای کاربر نیز ممکن است دیده بشود، مثلاً در اهدای افراطی ویکی‌هدیه به کاربران، یا در علاقهٔ افراطی به ورود به جنگ‌های ویرایشی یا شرکت در روال‌هایی مثل نظرخواهی‌ها.
- ویرایش مقاله‌های یکسان: چند حساب که معمولاً مقاله‌های مشابهی را ویرایش می‌کنند ممکن است زاپاس باشند. در یک حالت پیشرفته‌تر (که معمولاً از زاپاس‌بازان باتجربه‌تر دیده می‌شود)، دو حساب در موضوعی مشابه ویرایش می‌کنند اما از ویرایش کردن در مقاله‌های یکسان اکیداً پرهیز می‌کنند. چنین حساب‌هایی وقتی ویرایش‌های یکی‌شان منجر به جنگ ویرایشی یا بحث و مخالفت دیگر کاربران می‌شود، گاه دم به تله می‌دهند و با حساب دیگر نیز وارد بحث شده و به حمایت از حساب اول می‌پردازند. مشارکت در روال حذف مقاله‌هایی که حساب دیگر در آن ویرایش کرده، یا اشاره به مقاله‌های گمنام که راجع به یک موضوع هستند (و کمتر مورد ویرایش یا بازدید قرار گرفته‌اند) نیز نشانی از توجه غیرمتعارف حساب‌ها به یک موضوع دارد و می‌تواند نشانه‌ای از زاپاس‌بازی باشد.
- همیشه در صحنه: یکی از الگوهای رفتاری برخی حساب‌های زاپاس آن است که در تمام موضوعاتی که حساب اصلی در آن‌ها مشارکت دارد ورود می‌کنند؛ مثلاً هرجا که حساب اصلی بابت موضوعی مورد سؤال قرار می‌گیرد سر و کلهٔ حساب زاپاس هم پیدا می‌شود.
- زمان ویرایش‌ها: وقتی تاریخچهٔ ویرایش‌های دو حساب نشان می‌دهد که معمولاً در زمان‌های مشابهی در موضوعات مشابه ویرایش می‌کنند و بین ویرایش‌های هر کدام با دیگری همیشه چند دقیقه فاصله است اما هرگز ویرایش‌ها همزمان نیستند، این می‌تواند نشانه‌ای بر زاپاس بودن آن‌ها باشد. اما این نشانه به تنهایی برای شناسایی زاپاس‌ها کافی نیست.
زمان ویرایش‌ها از یک جهت دیگر هم حائز توجه است: حساب‌هایی که روزهای فعال و غیرفعالشان با هم یکی است (مثلاً هر دو همزمان به یک غیبت چندروزه می‌روند) ممکن زاپاس یکدیگر باشند. همچنین با توجه به زمان ویرایش‌ها و روزهایی که کاربر فعالتر است می‌توان منطقه زمانی او را حدس زد و از این اطلاعات می‌توان برای بررسی احتمال زاپاس بودن دو حساب بهره جست. با این حال باید توجه داشت که همهٔ زاپاس‌ها همیشه فعال نیستند و گاهی برخی حساب‌های زاپاس فقط در شرایط خاص فعال می‌شوند و در نتیجه اطلاعات زمان مشارکت‌شان کمک‌کننده نخواهد بود. - علایق جغرافیایی: نه همهٔ ویرایشگران، اما بیشترشان معمولاً راجع به موضوعاتی ویرایش می‌کنند که فقط برای عده‌ای محدود از ساکنان یک منطقهٔ خاص قابل توجه است یا منابعش برای عده‌ای محدود قابل دستیابی است. برای مثال، اگر چند حساب در ویکی‌پدیای فارسی فقط راجع به یک کشور کوچک در آفریقا ویرایش کنند، احتمال دارد که زاپاس یا همزاد همدیگر باشند. علایق جغرافیایی فقط به خود جغرافیای یک منطقه (شهرها و کوه‌ها و ...) محدود نیست بلکه شامل سیاستمداران، چهره‌های معروف، شرکت‌ها، یا مدرسه‌های یک منطقه نیز می‌تواند باشد.
گاهی زاپاس‌بازهای حرفه‌ای برای رد گم کردن اقدام به ویرایش در مورد مکان‌های دیگر می‌کنند اما نگاهی به ویرایش‌های آن‌ها نشان می‌دهد که اطلاعاتی که در مقاله وارد می‌کنند چیزهایی است که به سادگی در دسترس است و معمولاً مورد توجه گردشگران است و نه محلی‌ها. - هویت کاذب: برخی حساب‌های زاپاس برای رد گم کردن سعی می‌کنند هویتی کاذب برای خودشان جا بزنند. مثلاً ممکن است از یک نام که شبیه به نام حقیقی یک فرد است استفاده کنند، یا خودشان را با هویت جنس مخالف، یا با هویت کسی که در کشوری دیگر زندگی می‌کنند جا بزنند. آن‌ها سعی می‌کنند که در تمام رفتارهایشان این هویت کاذب را جلوه بدهند (و گاهی این کار چنان گل درشت است که باعث می‌شود بتوان به زاپاس بودنشان شک کرد) و در موضوعاتی که برای چنان هویتی جذاب است ویرایش کنند. اما کیفیت ویرایش‌هایشان در این موضوعات غنای ویرایش‌های کسی که حقیقتاً چنان هویتی داشته باشد را ندارد.
- نپیوستن به اجتماع ویکی: حساب‌هایی که با حسن نیت در ویکی ویرایش می‌کنند سعی می‌کنند که در روال‌های مختلف ویکی (نظیر تولید محتوای با کیفیت، نگهبانی از پروژه، حذف محتوای نامناسب، گزارش خرابکاری‌ها و ...) نیز مشارکت مفید داشته باشند. اما حساب‌های زاپاس معمولاً با یک هدف مشخص (و اغلب با یک هدف اخلالگرانه) ایجاد شده‌اند در نتیجه در روال‌های دیگر حضور فعال و مثبتی ندارند.
- شباهت‌های ویرایشی: شیوهٔ نگارش کاربران مختلف (اعم از نقطه‌گذاری، نحوهٔ انتخاب واژگان، غلط‌های املایی رایج، علاقه به اصطلاحات خاص، روش استفاده از خلاصه ویرایش، و ...) معمولاً متمایز است. حساب‌هایی که از این جهت به طور غیرعادی به هم شباهت دارند ممکن است زاپاس یکدیگر باشند.
- فرادادهٔ پرونده‌ها: وقتی کاربری پرونده‌ای را در ویکی بارگذاری می‌کند، نام پرونده از آنچه در رایانهٔ او بوده به نامی که برایش در ویکی برمی‌گزیند تغییر می‌کند. اما نام اولیهٔ پرونده کماکان توسط برخی از مدیران سامانه قابل رؤیت است و از این طریق حساب‌های زاپاسی که پرونده‌ای مشابه را چندباره بارگذاری می‌کنند را می‌توان شناسایی کرد.
- تغییر آی‌پی: اکثر کاربران ویکی‌پدیا بیشتر ویرایش‌هایشان را از یک آی‌پی، یا یک سری آی‌پی محدود انجام می‌دهند. اما زاپاس‌بازان معمولاً سعی می‌کنند به روش‌های مختلف نشانی آی‌پی‌شان را تغییر بدهند (مثلاً از مکان‌های مختلف به اینترنت وصل شوند، تنظیمات شبکه‌شان را دستکاری کنند، از پروکسی استفاده کنند و غیره). از آنجا که موقعیت جغرافیایی آی‌پی‌ها را می‌توان با کمک خدمات‌دهندگان اینترنتی دریافت، وقتی مشخص شود که کاربری با آی‌پی‌هایی از اقصا نقاط دنیا ویرایش کرده معمولاً این نشان‌دهندهٔ زاپاس بودن کاربر است.
- حساب‌های تک‌منظوره: حساب‌هایی که فقط برای یک منظور خاص در ویکی مشارکت می‌کنند (مثلاً فقط می‌خواهند یک دیدگاه خاص را ترویج بدهند یا فقط مشغول بازی با سامانه هستند) احتمالاً زاپاس هستند.
- فعالیت خارج ویکی: بسیاری از کاربران ویکی‌پدیا، در خارج از ویکی نیز فعالیت‌های اینترنتی می‌کنند که این شامل ویکی‌های دیگر، شبکه‌های اجتماعی و غیره می‌شود. گاهی اصالت یک کاربر را می‌توان بر اساس یافتن حساب‌هایی با نام کاربری مشابه در وبگاه‌های دیگر ارزیابی کرد. از سوی مقابل، زاپاس بودن یک کاربر را نیز می‌توان با درخواست بازرسی ویرایش‌هایش در دیگر پروژه‌های ویکی‌مدیا ارزیابی کرد.