پادشاهی هخامنشی

پادشاهی پاسارگادیان

پادشاهی هخامنشی اشاره به دوران پیش از بنیانگذاری شاهنشاهی دودمان هخامنشی دارد. این دودمان در دوران باستان، پارس و انشان را زیر فرمان خود داشتند و برای حدود دو سده بر آن حکومت کردند. پس از آن، با ظهور کوروش بزرگ و جانشینانش و فتح پادشاهی ماد (ایران و میانرودان شمالی)، پادشاهی لیدی و امپراتوری بابل نو، مصر، آسیای میانه، شام و شمال هند، پادشاهی هخامنشی تبدیل به یک شاهنشاهی بزرگ شد که تقریباً تمام جهان متمدن آن روزگار را شامل می‌شد.

پادشاهی هخامنشی

حدود ۷۰۵ پ. م - حدود ۵۵۹ پ. م
محدوده تاریخی پارس
محدوده تاریخی پارس
پایتختانشان
زبان(های) رایجپارسی باستان
حکومتپادشاهی
شاهان 
• حدود ۷۰۵–۶۵۰ پ. م
هخامنش
• حدود ۶۵۰–۶۲۵ پ. م
چیش پیش
• حدود ۶۲۵–۵۸۰ پ. م
کوروش یکم
• حدود ۵۸۰–۵۵۹ پ. م
کمبوجیه یکم
دوره تاریخیعصر برنز
• بنیان‌گذاری
حدود ۷۰۵ پ. م
• تقسیم قلمرو به دو بخش
حدود ۶۲۰ پ. م
• آغاز پادشاهی کوروش بزرگ
حدود ۵۵۹ پ. م
• بنیان‌گذاری شاهنشاهی هخامنشی
حدود ۵۵۰ پ. م
پیشین
پسین
پادشاهی ایلام
پادشاهی ماد
شاهنشاهی هخامنشی
امروز بخشی از ایران

نخستین شاه این دودمان هخامنش نام داشت که نام خود را بر روی این سلسله به یادگار گذاشت.[۱] بر اساس تاریخ‌نگاری سنتی هخامنشیان، چیش‌پیش، فرزند او، به جای پدرش بر تخت نشست. چیش‌پیش پادشاهی خود را به دو بخش پارس و انشان تقسیم کرد که پارس سهم آریارمنه شد و کوروش یکم تاج پادشاهی انشان را بر سر گذاشت.

خاندان ویرایش

کوروش بزرگ، در استوانه خود، خود را یکی از نوادگان چیش‌پیش معرفی می‌کند. با این حال در این نبشته، اشاره‌ای به هخامنش دیده نمی‌شود:[۲]

منم کوروش، شاه جهان، شاه بزرگ، شاه نیرومند، شاه بابل، شاه سومر و اَکد، شاه چهارگوشهٔ جهان. پسر کمبوجیه، شاه بزرگ، شاه شهر انشان، نوهٔ کوروش، شاه بزرگ، شاه شهر انشان، نوادهٔ چیش‌پش، شاه بزرگ، شاه شهر انشان، از دودمان جاودانهٔ پادشاهی، که خدایان بِل و نَبو فرمانرواییش را دوست می‌دارند و پادشاهی او را با دلی شاد یاد می‌کنند.

— کوروش بزرگ، برگرفته از استوانه کوروش

با این حال، در سنگ‌نبشته بیستون، داریوش یکم هخامنش را پدر چیش‌پیش معرفی می‌کند.

پدر من ویشتاسب، پدر ویشتاسب آرشامه، پدر آرشامه آریارمنه، پدر آریارمنه چیش‌پیش و پدر چیش‌پیش هخامنش بود.

— داریوش بزرگ، برگرفته از سنگ‌نبشته بیستون

داریوش می‌گوید هشت هخامنشی پیش از او شاه بوده‌اند:

بدین جهت ما هخامنشی خوانده می‌شویم [که] از دیرگاهان اصیل هستیم. از دیرگاهان خاندان ما شاهان بودند. ۸ [تن] از نیاکان من شاه بودند. من نهمین [هستم] ما ۹ [تن] پشت اندر پشت (در دو شاخه) شاه هستیم.

— داریوش بزرگ، برگفته از سنگ‌نبشته بیستون

ویشتاسپ پدر داریوش، ساتراپ بلخ بود. با این حساب، احتمالاً این هشت‌تن را باید اینگونه برشمرد: هخامنش، چیش‌پیش، آریارمنه، کوروش یکم، کمبوجیه یکم، آرشامه، کوروش دوم، کمبوجیه دوم.

هخامنش برای یونانیان نیز شناخته شده بود. افلاطون، فیلسوف معروف یونانی، او را پسر پرسئوس [که یونانیان عقیده داشتند نیای پارسیان است] و نوه زئوس، خدای بزرگ یونانیان، معرفی می‌کند.[۳] نام شاهان دوران کلاسیک هخامنشیان در تاریخ هرودوت نیز دیده می‌شود: داریوش، ویشتاسپ، آرشام، آریارمنه و چیش‌پیش از شاخه نخست، و کوروش، کمبوجیه، چیش‌پیش و هخامنش از شاخه دوم.[۴]

تاریخ ویرایش

مشخص نیست که نخستین عضو این سلسله، هخامنش، یک شخصیت اسطوره‌ای یا یک پادشاه واقعی بوده‌است. با این‌حال چه تاریخی و چه اسطوره‌ای، خاندان هخامنشی او را پدر چیش پیش می‌شناختند.[۵] ظاهراً پادشاهی هخامنشی را چیش پیش بین پسرانش، آریارمنه و کوروش یکم تقسیم کرد. از آن پس این سلسله دو قسمت داشت، فرزندان آریارمنه پادشاهان پارس بودند و فرزندان کوروش یکم پادشاهان انشان بودند.

کمبوجیه یکم، پسر کوروش یکم و پدر کوروش بزرگ، با خراج‌گذاری برای ایشتوویگو، پادشاه ماد، سلطنت کرد و با ماندانا، دختر ایشتوویگو ازدواج کرد. اما به زودی کمبوجیه علیه ایشتوویگو شورش کرد. با این‌حال کمبوجیه در شورش کشته شد و ادامه شورش را پسرش، کوروش بزرگ، با فتح قلمرو پدربزرگش و خیزش علیه ماد و تأسیس شاهنشاهی هخامنشی را ادامه داد.

فهرست شاهان[۶] ویرایش

نگاره نام خویشاوندی سلطنت یادداشت
دودمان هخامنشی (۷۰۵–۵۵۹ پیش از میلاد)[۷]
هخامنش حدود ۷۰۵ ق. م نخستین پادشاه هخامنشی
چیش پیش فرزند هخامنش حدود ۶۴۰ ق. م
  کوروش یکم فرزند چیش پیش حدود ۵۸۰ ق. م
کمبوجیه یکم فرزند کوروش یکم
پدر کوروش بزرگ
حدود ۵۵۰ ق. م

میراث ویرایش

 
نمایی از اوج گستره شاهنشاهی هخامنشی.

دودمان هخامنشی که روزگاری یک پادشاهی محلی در پارس بود، مقدر بود تا پیش از دو قرن بر تقریباً همه جهان متمدن آن دوران فرمان براند. این پادشاهی با فتوحات کوروش بزرگ، کمبوجیه دوم و داریوش بزرگ، به بزرگ‌ترین شاهنشاهی تاریخ تا به آن روز تبدیل شد.[۸]

جستارهای وابسته ویرایش

منابع ویرایش

  1. «ACHAEMENES – Encyclopaedia Iranica». www.iranicaonline.org. دریافت‌شده در ۲۰۱۹-۰۴-۰۹.
  2. «The Cyrus Cylinder». British Museum (به انگلیسی). دریافت‌شده در ۲۰۱۹-۰۴-۰۹.
  3. «Plato, Alcibiades 1, section 120e». www.perseus.tufts.edu. دریافت‌شده در ۲۰۱۹-۰۴-۰۹.
  4. «ACHAEMENID DYNASTY – Encyclopaedia Iranica». www.iranicaonline.org. بایگانی‌شده از اصلی در ۳ دسامبر ۲۰۱۵. دریافت‌شده در ۲۰۱۹-۰۴-۰۹.
  5. "ACHAEMENES – Encyclopaedia Iranica". www.iranicaonline.org. Retrieved 2019-04-05.
  6. "ACHAEMENID DYNASTY – Encyclopaedia Iranica". www.iranicaonline.org. Archived from the original on 2011-04-29. Retrieved 2019-04-05.
  7. "ACHAEMENID DYNASTY – Encyclopaedia Iranica". www.iranicaonline.org. Archived from the original on 2011-04-29. Retrieved 2019-04-05.
  8. «ACHAEMENID DYNASTY – Encyclopaedia Iranica». www.iranicaonline.org. بایگانی‌شده از اصلی در ۳ دسامبر ۲۰۱۵. دریافت‌شده در ۲۰۱۹-۰۴-۰۹.

پیوند به بیرون ویرایش