پروسکونسیس
پروسکونِسیس (به یونانی: προσκύνησις) نامی است که یونانیان به رسمِ باستانیِ فرودستانِ ایرانی در تعظیم و زمین‌بوسی مقابلِ فرادستان دادند. این رسم همچنین بین یونانیان و رومیان نیز بود.[۱]
در مراسم‌های دربارِ بیزانس، این یک حرکت مرسوم برای فروتنی یا گرامی‌داشت بود. این حرکت از سجده کامل تا یک تعظیم یا یک سلام ساده(بسته به موقعیتِ طرفین) متغیر بود و آن را «taxis» می‌نامیدند.[۲]
ریشه‌شناسی ویرایش
Προσκύνησις از کلمات πρός به معنی «به سوی» و κυνέω به معنی «می‌بوسم» تشکیل شده‌است و معنای تحت‌الفظی «بوسیدن به سمت» می‌دهد. عمل پروسکونسیس در واقع نشان‌دهندهٔ فرمان‌برداری یا ستایش فرمان‌روای کشور، خدا، یا خدایان است.
چگونگی ویرایش
بنا به تاریخ هرودوت، شخصِ هم‌رده لبان را می‌بوسید، شخصِ اندک‌فرودست‌تر گونه‌ها را و شخص خیلی فرودست در مقابل فرادستش تعظیم می‌کرد.[۳]
تاریخچه ویرایش
به نظر می‌رسد برخی راویان یونانی با تماشای این حرکت توسط ایرانیان گمان کرده‌اند که ایرانیان پادشاه خود را به عنوان یک خدا می‌پرستند. اولا این حرکت تنها برای هخامنشیان نبوده و پیشتر در دربار آشوریان نیز رواج داشته‌است. دوما برخلاف گمانه‌ی نویسندگان یونانی، منابع شرقی شکی باقی نمی‌گذارند که پروسکونسیس یک ژست مذهبی نبوده و تنها عنصری از تشریفات دربار بوده‌است.[۴]
اسکندر مقدونی این عمل را برای انطباق با آداب و رسومِ محلیِ نواحیِ ایرانی که فتح کرده‌بود سفارش کرد، اما یاران یونانیِ او نپذیرفتند.(مانند کالیستنس، مورخ دربارش). بیشتر خدمت‌گذاران و مردانِ او می‌توانستند با فرمانِ اسکندر مبنی بر داشتنِ یک کمد لباسِ ایرانی کنار بیایند، اما احترام‌گذاشتنِ خداگونه به پادشاه برایشان زیاده‌روی محسوب می‌شد.[۵] به گفته آریان، کالیستنس سجده برای خدایان را مجاز می‌شمرد و سجده به انسان‌ها آن هم به عنوان یک رسمِ بیگانه را خوارکننده می‌دانست.[۵]
معمولاً تصور می‌شود که امپراتور دیوکلسین(۲۸۴–۳۰۵ پس از میلاد) این رسم را در امپراتوری روم مرسوم کرده‌است. با این حال، گواه‌هایی وجود دارند که نشان می‌دهند شکل غیررسمی پروسکونسیس پیشتر در دربار سپتیمیوس سوروس انجام می‌شده‌است.[۶] اشکال خاصی از پروسکونسیس، مانند بوسیدن سینه، دست‌ها یا پاها به دسته‌های ویژه‌ای از مقامات اختصاص داشتند. حداقل تا سده‌ی دهم، تشریفات امپراتوری برای احترام به خدا، از پروسکونسیس در یکشنبه‌ها می‌پرهیخت. این رسم گاهی اوقات دردسرهای دیپلماتانه‌ی ظریفی می‌ساخت.[۷] با رسمیت مسیحیت در امپراتوری، این رسم، بخشی از یک آیین مفصل شد و به موجب آن، امپراتور نماینده‌ی خدا بر زمین شد.[۸] ژوستینین اول و تئودورا هر دو به شکل افراطی پروسکونسیس حتی از سوی اعضای سنای روم پافشاری می‌کردند.[۹]
جستارهای وابسته ویرایش
منابع ویرایش
- ↑ Lübker 1860, p. 10.
- ↑ The Oxford Dictionary of Byzantium : in 3 vol. / ed. by Dr. Alexander Kazhdan. — N. Y. ; Oxford : Oxford University Press, 1991. — 2232 p. — شابک ۰−۱۹−۵۰۴۶۵۲−۸. — Third volume, P. 1738
- ↑ Herodotus. Histories. pp. I.134.
- ↑ Dabrowa, Edward (2014) The Arsacids: Gods or Godlike Creatures? P. 157.
- ↑ ۵٫۰ ۵٫۱ Alexander III and proskynesis: an affair
- ↑ Frank Kolb, Herrscherideologie in der Spätantike. بایگانی‌شده در ۲۰۱۱-۰۶-۰۵ توسط Wayback Machine Review by Chris Epplett, Bryn Mawr Classical Review, 2002.07.02.
- ↑ The Oxford Dictionary of Byzantium : in 3 vol. / ed. by Dr. Alexander Kazhdan. — N. Y. ; Oxford : Oxford University Press, 1991. — 2232 p. — شابک ۰−۱۹−۵۰۴۶۵۲−۸. — T. 3, P. 1738
- ↑ John Julius Norwich
- ↑ Mitchell, Stephen. (2007) A History of the later Roman Empire AD 284-641: The Transformation of the Ancient World. Oxford: Blackwell, p. 228. شابک ۹۷۸۱۴۰۵۱۰۸۵۶۰
- Wikipedia contributors, "Proskynesis," Wikipedia, The Free Encyclopedia, http://en.wikipedia.org/w/index.php?title=Proskynesis&oldid=568384736 (accessed September 25, 2013).