ویکی‌پدیا:عدالت وجود ندارد

پیش از خواندن این انشا، لازم است تفاوت برابری و عدالت را بدانید. برای شروع، وپ:برابری را بخوانید.

وقتی کاربران هوشمند با پیشینه‌های مختلف از روی علاقه‌شان به ویکی شروع به مشارکت در آن می‌کنند و در این خلال، به تفسیر رهنمودهای ویکی می‌پردازند، اختلاف نظر اجتناب‌ناپذیر خواهد بود. در ویکی‌پدیا، روال‌هایی برای حل این قبیل اختلافات وجود دارد. برای درک صحیح از این روال‌ها، لازم است که چند نکتهٔ زیر را به خاطر داشته باشید.

۱. شما هیچ حقی در ویکی ندارید. ویکی‌پدیا یک پروژهٔ ناسودبر است که توسط بنیاد ویکی‌مدیا برپا شده و اداره می‌شود. ویکی‌مدیا مجموعه‌ای از شرایط استفاده از این وبگاه را تعیین کرده‌است. به لحاظ حقوقی، کاربران صاحب «حق» ویرایش صفحه‌های ویکی نیستند، و اگر قطع دسترسی شوند هیچ «حقی» از آن‌ها پایمال نشده‌است. این که روال‌های ویکی را در چارچوب مسائل حقوقی، یا با استفاده از الفاظی که بار قانونی دارند (مثل «حق») تعبیر کنید، سازنده نیست.

۲. در ویکی‌پدیا عدالت برقرار نیست. ویکی‌پدیا هم جزئی از زندگی و دنیای واقعی است و مثل آن پر از بی‌عدالتی است. اگر با این که در ویکی عدالت برقرار نیست مشکل دارید و این مشکل باعث اضطراب یا عصبی شدن شما می‌شود، ویرایش در ویکی احتمالاً فعالیت مناسبی برای شما نیست. در ویکی‌پدیا اولویت با حفظ پروژه است، و نه برقراری عدالت و برخورد یکسان با کاربران.

۳. همه چیز راجع به شما نیست. هدف روال‌های حل اختلاف دو چیز است:

• اطمینان از کیفیت مطالب دانشنامه؛
• کمک به کاربران تا به جای این که درگیر اختلاف بمانند، از آن گذر کنند و مشغول بهبود کیفیت مطالب دانشنامه شوند.

رسیدن حق به حق‌دار اساساً هدف روال‌های حل اختلاف ویکی‌پدیا نیست. قانع کردن تمام کاربران هم جزو اهداف حل اختلاف نیست.

بنا بر دلایل متعدد، از جمله این که برخی سیاست‌ها و رهنمودها مبهم هستند و کاربرانی که به درخواست‌های حل اختلاف پاسخ می‌دهند نیز متفاوت هستند، اقداماتی که برای حل اختلاف انجام می‌پذیرد، لزوماً هماهنگ نیستند. این که دنبال عدالت باشید، مثلاً توقع داشته باشید که برای کاربران مختلف که اشتباه مشابهی انجام داده‌اند، محرومیت یا قطع دسترسی به اندازهٔ مساوی اجرا شود، مورد پذیرش نیست و این مستقل از آن است که حرف شما «درست» هست یا نه. اگر زیاد پی‌گیر اجرای عدالت شوید، ممکن است به دلیل اخلال در پروژه، دچار محرومیت شوید.

۴. درخواست کمک کنید، نه درخواست مجازات. گاهی شرایط چنین پیش می‌رود که می‌توان به سرعت تشخیص داد که گروه کوچکی از ویرایشگران قادر نخواهند بود بر سر موضوعی به اجماع برسند. تلاش‌های مکرر و مداوم آن‌ها برای بحث کردن دربارهٔ موضوع اختلافشان، می‌تواند باعث کلافه شدن آن‌ها و بقیهٔ کاربران، اخلال بیشتر در پروژه، یا ترشرویی آن‌ها نسبت به همدیگر شود. این که در چنین شرایطی، این کاربران از دیگران درخواست کمک کنند خوب است؛ اما این که یک اقدام مشخص را درخواست کنند خوب نیست. همچنین، خوب است که این واقعیت را بپذیرید که اجماع ممکن است به سمتی باشد که مورد پذیرش شما نیست؛ اگر چنین شد، سعی کنید آن را به معنی بازنده شدن خودتان تلقی نکنید، چون همین که شما کمک کردید که بحث به اجماع برسد (ولو این که آن اجماع در راستای نظر خودتان نباشد) شما را به یک برنده تبدیل می‌کند.

۵. درخواست راه حل کنید، نه درخواست عدالت. افراد مختلف در واکنش به یک وضعیت مشابه، اقدام‌های متفاوتی می‌کنند؛ نتیجه آن که یک رویداد خاص در ویکی، ممکن است در زمان‌های مختلف نتیجه‌های متفاوت داشته باشد؛ مثلاً یک شکل از اخلال، ممکن است یک بار تنها با تذکر مواجه شود، اما یک بار دیگر منجر به قطع دسترسی کاربر شود. توجه کنید که ویرایشگران ویکی، افرادی داوطلب هستند که از کشورها، فرهنگ‌ها، و طرز فکرهای مختلف دور هم جمع شده‌اند؛ توقع این که بین تصمیمات این افراد مختلف هماهنگی وجود داشته باشد، عملاً ممکن نیست مگر آن که پروژه به روال‌های دیوانسالاری دشوار رو بیاورد که جزو اهداف پروژه نیست. سعی کنید با ادب و نزاکت، دیگران را مجاب کنید و اگر موفق نشدید، سعی کنید بپذیرید که برخی اختلاف‌ها حل نخواهند شد. در ویکی‌پدیا، ندای بی‌عدالتی سر دادن بی‌فایده‌است و گوش شنوایی برایش وجود ندارد. دنبال راه حل‌های عملی باشید که نسبتاً عادلانه‌اند و انتظارات همگان را تا حدی برآورده می‌کنند. اگر با تصمیمی مخالفید، معمولاً خوب است چند روزی صبر کنید تا آب‌ها از آسیاب بیفتد و با آرامش به دنبال راهی بگردید که آن تصمیم را تغییر دهید.

۶. ارزیابی فعالیت شما در ویکی، به روش روز آخرت انجام نمی‌شود. شاید در روز آخرت اگر کسی کلی کار خیر کرده باشد، بتواند گناه‌هایش را بشوید و به بهشت برود، اما در ویکی چنین نیست و هر چه محتوای خوب تولید کنید هم باز ممکن است به خاطر رفتار بدتان یا نقض سیاست‌های ویکی، از پروژه رانده شوید. در برخی از مناقشات رفتاری ویکی‌پدیا، کاربران به مشارکت محتوایی طرفین مناقشه استناد می‌کنند تا مشکلات رفتاری وی را توجیه کنند یا روی آن سرپوش بگذارند. مشارکت محتوایی سپر بلا نیستند، و تلاش‌هایی از این دست مصداق مسموم کردن سرچشمه هستند. یک مثال ملموس، این دیدگاهِ نادرست است که اگر کاربری در ویکی‌پدیا محتوایی را برگزیده کرده‌است، می‌توان در مورد نقض رهنمود یا سیاست‌های رفتاری ویکی‌پدیا توسط او ارفاق کرد. مشارکت محتوایی کاربران در ویکی‌پدیا، مثلاً برگزیده کردن محتوای آن، هیچ حق و مصونیت در قبال مشارکت رفتاری آنها ایجاد نمی‌کند.

خلاصهٔ آنچه در بالا آمده را در یک جمله می‌توان چنین گفت: در ویکی‌پدیا، عدالت هدف نیست، وسیله است.

جستارهای وابسته

• وپ:آزادی بیان
• وپ:تهدید قانونی