پاوه

شهری در کردستان ایران در استان کرمانشاه


پاوه یکی از شهرهای شمالی استان کرمانشاه و مرکز شهرستان پاوه است که در مجاورت مرز ایران و اقلیم کردستان در کشور عراق قرار دارد.

پاوه
کُردی: پاوه
[[پرونده:
|250px]]
کشور ایران
استانکرمانشاه
شهرستانپاوه
بخشمرکزی
سال شهرشدن۱۳۱۹
مردم
جمعیت۲۵٬۷۷۱ نفر[۱][یادداشت ۱]
رشد جمعیت۹٪+ (۵سال)
جغرافیای طبیعی
ارتفاع۱۵۳۰ متر
آب‌وهوا
میانگین دمای سالانه۱۵٫۱ درجه سانتیگراد
میانگین بارش سالانه۷۶۰ ملیمتر
روزهای یخبندان سالانه۲۰ روز
اطلاعات شهری
شهردارسالم مرادی[۳]
پیش‌شمارهٔ تلفن۰۸۳
شناسهٔ ملی خودرو۲۹ س  ایران
کد آماری۱۲۶۱
پاوه بر ایران واقع شده‌است
پاوه
روی نقشه ایران
۳۵°۰۲′۳۹″شمالی ۴۶°۲۱′۵۰″شرقی / ۳۵٫۰۴۴۱۱۱°شمالی ۴۶٫۳۶۳۸۸۹°شرقی / 35.044111; 46.363889

شهر پاوه در ۲۱°۴۶ طول جغرافیایی وَ ۰۳°۳۵ عرض جغرافیایی و ارتفاع ۱۵۴۰ متری از سطح دریا واقع شده‌است. این شهر در ۱۱۲ کیلومتری کرمانشاه، ۴۵ کیلومتری تا نقطه صفر مرزی و در ۵۶۶ کیلومتری تهران قرار دارد. شهر پاوه در کنار دره‌های سرسبز قد برافراشته و رود پاوه رود از جنوب شهر می‌گذرد. آب و هوای منطقه نسبتاً سرد و مایل به معتدل مرطوب است.

مردم پاوه به زبان اورامی صحبت میکنند که یک زبان جدا از زبان کردی می‌باشد. اورامی‌ها بخشی از مردم کرد به شمار نمی‌آیند.[۴] [۵] [۶] [۷] [۸] [۹] [۱۰]

نام ویرایش

گفته شده که نام پاوه از نام سردار معروف یزدگرد سوم به همین نام گرفته شده‌ که در برابر حملۀ اعراب مسلمان مقاومت کرده‌است.[۱۱]

عده‌ای بر این باورند که واژه پاوه به معنی پایدار و پاورجا (ایستاده در گویش گوران، هورامی) است.[۱۲][۱۳]

بافت شهری پاوه ویرایش

سازه‌ها و منازل مسکونی در این شهر به گونه‌ای طراحی شده‌است که در بیش‌تر موارد پشت‌بام خانه‌ای که در ارتفاع کم‌تری از دامنه کوه ساخته شده‌است حیاط منزلی است که چند متر بالاتر ساخته شده‌است و به بافت روستای ماسوله در استان گیلان شباهت دارد. به همین دلیل در دهه‌های گذشته در تبلیغات گردشگری از پاوه با لقب «شهر هزار ماسوله» نام برده می‌شود.

پاوه در گذشته ۹ محله داشته که ساکنان اصلی شهر در این قسمت‌ها ساکن بوده‌اند و عبارتند از: «پشته»، «میرائاوا»، «شه خه لیان»، «سه ردی»، «قدیم شار»، «ئاسنگران»، «قلاخوان یا کلاخوان»، «فیض ئاوا»، «سواره یا زواره».

خیابان‌ها ویرایش

  • خیابان ۲۶مرداد: این خیابان از ترمینال کرمانشاه شروع تا میدان مولوی امتداد دارد.
  • خیابان مولوی: از میدان مولوی شروع وبه میدان شهداء (فلکه فرمانداری) منهی می‌شود.
  • خیابان مرکزی –سراب هولی کمربندی گردشگری –آرامگاه امام غزالی امام خمینی رسالت تکیه دارد.
  • پاوه یک شهر طولیست طول شهر پاوه که از چورژی تا نوریاب امتداد دارد حدود ۱۲ کیلومتر است. پاوه کلاً سه خیابان اصلی و چندین خیابان فرعی خیابانی که از ترمینال کرمانشاه به سمت شهر امتداد می‌یابد در جنب بیمارستان به دو شاخه تقسیم می‌شود شاخه‌ای به نام خیابان ۲۶ مرداد تا میدان مولوی وسپس با نام خیابان مولوی به فلکه فرمانداری (میدان شهداء) منتهی می‌شود؛ که البته در آنجا نیز انشعاباتی یافته وبه خیابان‌های صلاح الدین ایوبی، امام غزالی، مرکزی وآرامگاه منتهی می‌گردد.

تکایا ویرایش

در پاوه دو تکیه موجود می‌باشد: تکیه مرحوم حاج شیخ نصرالدین خالصی رهبر طریقت قادری و تکیه و خانقاه نقشبندی که مرکز تجمع دراویش حضرت شیخ حسام الدین نقشبندی است.

 
مرز شوشمی بین ایران و عراق در نزدیکی پاوه است. این مرز حد فاصل بین شهرستان پاوه و استان حلبچه است.

فرهنگ شناسی ویرایش

موزه مردم‌شناسی پاوه تنها موزه در شهر پاوه است که از سال ۱۳۸۷ راه اندازی شده‌است. در این موزه پوشاک کُردی گوران منطقۀ‌ هورامان، معماری روستایی، ابزارآلات سنتی کشاورزی، آشپزی کردی، صنایع دستی، ماکت مردم در حال انجام کار، نساجی سنتی و نیز بخشی از دانش بومی باغداری در غرفه‌هایی جداگانه نگهداری می‌شود. این اشیاء و ماکت‌ها گویای بخشی از آداب و رسوم فرهنگی منطقۀ پاوه و هورامان در زمینۀ کشاورزی، نساجی، آشپزی و تولید ابزار کار است.[۱۴][۱۵]

مراسم سنتی اجتماعی- مراسم مذهبی ویرایش

مراسم مذهبی مانند مراسم عرفانی و ذکر که در تکیه و خانقاه برگزار می‌شوند. مراسم سنت‌های اجتماعی مانند تولد نوزاد، عروسی و … به خصوص در روستاهای اطراف پاوه این مراسم به خوبی حفظ شده‌اند.

مراکز علمی ویرایش

  • دانشگاه پیام نور
  • دارالعلوم اسلامی نجار
  • دانشگاه علمی کاربردی
  • دانشکده سما

جاذبه‌های گردشگری ویرایش

  • کوهستان‌ها: مانند «شاهو»، «آتشگاه»، «کریسان»، ” سیمله”، ” ریاوکو و …
  • چشمه‌ها و آبشارها: مانند «هانه کوان», «ئورینج”های “ویمیر»، «هانه برالو»، «هانه ساو» و برای آبشار می‌توان از «شلماو» نام برد.
  • یخچال‌های طبیعی: مانند «پیازدول»، «میشیاو»
  • جنگل‌ها: سراسر پاوه و هه ورامان پوشیده از جنگل‌های طبیعی با درخت‌هایی است که ارتباط نزدیکی با نوع تغذیه شهر و منطقه دارند. مانند ” مرخیل”

مکان‌های دیدنی و تاریخی ویرایش

  • معماری و سکونت گاه‌های انسانی: خود شهر که بافت پلکانی دارد
  • آرامگاه‌ها و مقبره‌ها: مانند آرامگاه کوسه هجیج، آرامگاه “سید محمد اصفهانی ”، زیارتگاه «پیرپرچن»
  • اماکن متبرکه: مانند مسجد «حضرت عبدالله»، مسجد «خضر زنده»
  • موزه‌ها: موزه مردم‌شناسی فرهنگی
  • مکان‌های تاریخی: مانند مجسمه پیر میردوک که البته بر اثر فعالیت سودجویان این مجسمه تخریب شده و تنها مکان این مجسمه تاریخی، با نام پیر میردوک باقی‌مانده‌است.
  • از مهم‌ترین بناهای تاریخی و جاهای دیدنی پاوه نیز می‌توان به «قلعه دژ» یا «قلعه لا دزی» باقی‌مانده از دوره ساسانی، «مسجد جامع پاوه»، «آتشگاه»، «آرامگاه سلطان اسحاق» در روستای شیخان و «آرامگاه سید عبیدالله» در روستای هجیج اشاره کرد.

وضعیت طبیعی و آب و هوا ویرایش

پاوه منطقه‌ایی است در کنار کوهستان اورامانات در میان دو کوه «شاهو» و «آتشگاه» واقع شده، دارای آب و هوای نسبتا سرد رو به معتدل و نیمه مرطوب است. پاوه و منطقه اطرافش دارای جنگل‌ها، مراتع سرسبز، باغات، چشمه‌ها، آبشارها و رودخانه‌های فراوان هستند.

آب شرب شهر پاوه از منابع آبی متعددی مانند چشمه‌ها و چاه‌های هانی کوان، سرکران، بیدمیری، هولی، بندره و ... تأمین می‌شود. در ۱۴ شهریور ۱۴۰۰ اعلام شد که به دلیل خشکسالی دبی این منابع کاهش یافته‌است.[۱۶] محلاتی مانند چورژی که در گذشته روستا بوده و سپس به شهر پاوه الحاق شده‌اند آب شرب ندارند و آب‌رسانی به این محلات با تانکر صورت می‌گیرد.[۱۷]

کشاورزی و دامداری ویرایش

بیش‌تر مردم پاوه به علت داشتن آب و هوای مناسب، به کشاورزی و دام‌داری اشتغال دارند. محصولات کشاورزی شهرستان پاوه؛ گردو، آلوچه، روغن، پشم، میوه، توتون، بادام، انگور، انجیر، و سقز است. آب کشاورزی از چشمه (سراب هولی) و رود و آب آشامیدنی شهر از سراب هولی فراهم شده‌است.

هم‌چنین از محصولات صادراتی شهرستان پاوه می‌توان به گردو، بادام، انگور، انجیر، فراورده‌های دامی و… اشاره کرد.

مردم پاوه در گذشته باغدار و دامدار بوده‌اند. این دو حرفه امروزه از رونق خود افتاده‌اند و بخصوص قانون ارث تأثیر بسیاری در قطعه قطعه شدن باغ‌های شهر دارد. امروزه پاوه بیشتر یک شهر توریستی خدماتی می‌باشد.

گیاهان ویرایش

از جمله گل‌های وحشی منطقه می‌توان به: «سوره هراله»، «چنور»، «بوژانه»، «ورکه‌مر»، «شب بو»، «گل سوسن»، «برزه‌لنگ» اشاره کرد. گیاهان وحشی که برای طب یا به صورت خوراک از آنان استفاده می‌شود عبارتند از: «ریواس»، «سوره بنه»، «کنی‌وال»، «گزنه»، «گل گاو زبان»، «به‌ره‌زا»، «پیچک»« شنگی» و …. درخت‌ها و درخت چه‌های خودرو جنگل‌های پاوه: گلابی، بلوط، ون، تمشک و ….

مردم ویرایش

زبان ویرایش

زبان مردم پاوه، هورامی و کردی جافی است.[۲][۱۸]

پوشش ویرایش

لباس سنتی مردان این منطقه که «چوخه و رانک» نامیده می‌شود، بسیار معروف است. که از کرک یک نوع بز شال‌هایی را می‌بافند و چوخه و رانک از آن  تهیه می‌شود. لباس زنان نیز می‌تواند مثل سایر شهرهای کردنشین، از نیم‌تنه‌ای مثل «سوخمه»، شلواری به نام «گوران، اورامی»، و پیراهنی به نام «کجی»، کت «که وا و پانتول» و کلاه «کلاو» تشکیل شده باشد.

مذهب ویرایش

مذهب رایج مردم شهرستان پاوه، سنی شافعی است. هورامی های کندوله شیعه مذهب و هورامی های منطقهٔ دالاهو و گهواره بر آیین یارسان یا اهل حق هستند.[۲]

جمعیت ویرایش

بر پایه سرشماری عمومی نفوس و مسکن در سال ۱۳۹۵ جمعیت این شهر ۲۵٬۷۷۱ نفر (۷٬۹۳۲ خانوار) بوده‌است.[۱۹]

جمعیت تاریخی
سالجمعیت±%
۱۳۵۵۵٬۷۴۰—    
۱۳۶۵۱۳٬۴۸۷۱۳۵٪+
۱۳۷۵۱۷٬۵۶۵۳۰٫۲٪+
۱۳۸۵۱۹٬۷۷۴۱۲٫۶٪+
۱۳۹۰۲۳٬۷۰۴۱۹٫۹٪+
۱۳۹۵۲۵٬۷۷۱۸٫۷٪+

فرهنگ ویرایش

در شهر پاوه یک آمفی‌تاتر روباز به نام «شانو» برای اجرای نمایش‌های خیابانی وجود دارد که در پارک آزادگان واقع در بلوار جانبازان قرار دارد. ساخت این آمفی‌تئاتر از ۱۳۹۷ آغاز شد[۲۰] و در ۱۴۰۲ به بهره‌برداری رسید.[۱۶]

سوغاتی‌ها ویرایش

صنایع دستی ویرایش

صنایع دستی این منطقه هم عبارتند از: گیوه دوزی، کلاه‌دوزی، چوخا بافی، موج بافی، سجاده بافی و …. صنایع دستی: «چه خورانک مه ره ز»، «کلاش»، «شال»، «فره نجی»، “هه لاوه”۴ و چوخه و رانک (لباس مردانه)، کلاش (گیوه)، نمدمالی، گلیم و جاجیم‌بافی، فرنجی‌سازی و فرش‌بافی.صنایع دستی بی‌نظیر مانند: چوخه و رانک (لباس مردانه)، کلاش (گیوه)، نمدمالی، گلیم و جاجیم‌بافی، فرنجی‌سازی و فرش‌بافی.

معروفترین صنایع دستی این منطقه شامل «گیوه کشی»، «گیوه بافی»، «شال بافی»، «رشک بافی»، «سبد بافی»، «قالی‌بافی»، «پشم ریسی»، «موج بافی»، «سجاده بافی»، «جاجیم» و «خراصطاز» است.

غذاها ویرایش

«دوینه»، «که‌لانه»، «شه‌له‌مینه»، «خورشت هلو» و «خورشت خلال» از غذاهای مخصوص پاوه هستند. همچنین شیرینی‌های محلی توسط مردم پاوه تهیه می‌شود که «نیمه فیسی»، «گیته مژگه»، «شیلکینه»، «شکر له‌می» و «په‌شیه» از مهم‌ترین آن‌هاست.

 
کلانه کردستان غذای معروف و قدیمی مناطق کردنشین

غذاهایی که مخصوص پاوه و هورامان اند: «دوینه»، «کلانه»، «شه له مین»، «خورشت هلو»، «خورشت خلال بادام» و …. شیرینی‌های محلی مثل «نیمه فیس»، «نوخورجانه» (کلوچه)، «گیته مژگه»، «شیلکینه»، «شکر له‌می»، «پشیه» و ….

کَلانه (به کردی: که‌لانه) یا کلانه کردستان یکی از غذاهای کردی است که بیشتر در پاوه درست می شود.

نگارخانه ویرایش

یادداشت‌ها ویرایش

  1. آمار بر اساس سرشماری ۱۳۹۵ است و بر همین اساس، جمعیت شهر پاوه ۲۵٬۷۷۱ تن و استان کرمانشاه ۱٬۹۵۲٬۴۳۴ تن بوده‌است.

پانویس ویرایش

  1. نتایج سرشماری سال ۱۳۹۵ بایگانی‌شده در ۲۱ سپتامبر ۲۰۱۹ توسط Wayback Machine وبگاه مرکز آمار ایران
  2. ۲٫۰ ۲٫۱ ۲٫۲ ۲٫۳ «تاریخچه شهر پاوه». پایگاه اطلاع‌رسانی شهرداری پاوه. بایگانی‌شده از اصلی در ۲۴ مه ۲۰۱۰. دریافت‌شده در ۳۱ مارس ۲۰۱۰.
  3. https://www.yjc.ir/fa/news/8514410
  4. https://hawramani.com/on-the-different-origins-of-kurds-hawramis-and-zaza-people/
  5. https://joshuaproject.net/people_groups/12000/IZ
  6. https://lrr.modares.ac.ir/browse.php?a_id=23108&sid=14&slc_lang=en
  7. https://kurdishacademy.org/wp/language-and-nation-building-in-kurdistan-iraq/
  8. https://kurdishacademy.org/?page_id=857
  9. https://www.cambridge.org/core/books/abs/cambridge-history-of-the-kurds/kurdish-language/F0C0B4BAF11B8C36FF1F88975715D26F
  10. https://ore.exeter.ac.uk/repository/bitstream/handle/10871/37992/IshakogluM.pdf?sequence=1
  11. وجه تسمیه شهرهای ایران - ص ۴۶ - محمدرضا قدکساز.
  12. پرتال شهرداری پاوه نشانی=http://www.pavehcity.ir/HomePage.aspx?TabID=4626&Site=DouranPortal&Lang=fa-IR. پارامتر |عنوان= یا |title= ناموجود یا خالی (کمک); پارامتر |پیوند= ناموجود یا خالی (کمک)
  13. کتاب سبز (بانک اطلاعات استان کرمانشاه)، سید ضیاء الدین خرمشاهی، کانون تبلیغاتی دالاهو، دی ۱۳۷۵، صفحهٔ ۲۳۱
  14. پاوه پرس: پاوه شهری با جاذبه‌های دیدنی متعدد؛ بازدید رایگان از موزۀ هورامان‌شناسی پاوه، نوشته‌شده در ۳ فروردین ۱۳۹۸؛ بایگانی‌شده در ۲۱ آوریل ۲۰۲۱ توسط Wayback Machine بازدید در ۲۵ شهریور ۱۳۹۹.
  15. سایت تحلیلی خبری عصر ایران: موزه مردم‌شناسی پاوه، نوشته‌شده در ۱۴ فروردین ۱۳۸۷؛ بازدید در ۲۵ شهریور ۱۳۹۹.
  16. ۱۶٫۰ ۱۶٫۱ خبرگزاری کُردپرس: منابع تأمین آب شهر پاوه کاهشی و نگران‌کننده است، نوشته‌شده در ۱۴ شهریور ۱۴۰۰؛ بازدید در ۱۴ شهریور ۱۴۰۰.
  17. خبرگزاری دانشجویان ایران (ایسنا): آبرسانی سیار به محلات و روستاهای الحاقی شهر پاوه، نوشته‌شده در ۲۵ مرداد ۱۴۰۱؛ بازدید در ۲۵ مرداد ۱۴۰۱.
  18. معرفی شهر پاوه
  19. «نتایج سرشماری ایران در سال ۱۳۹۵». درگاه ملی آمار. بایگانی‌شده از اصلی (اکسل) در ۲۰ شهریور ۱۴۰۲.
  20. سلام پاوه: احداث نخستین آمفی‌تئاتر روباز در شهر پاوه، نوشته‌شده در ۷ تیر ۱۳۹۷؛ بایگانی‌شده در ۲۲ سپتامبر ۲۰۲۲ توسط Wayback Machine بازدید در ۱۴ اردیبهشت ۱۴۰۲.

جستارهای وابسته ویرایش