چاهورز
چاهورز، شهری در جنوب استان فارس ایران است. این شهر مرکز بخش چاهورز از توابع شهرستان لامرد است.[۳]
| چاهورز | |
|---|---|
 | |
| کشور |  ایران |
| استان | فارس |
| شهرستان | لامرد |
| بخش | بخش چاهورز |
| نام(های) پیشین | چاه ورد |
| مردم | |
| جمعیت | ۲٬۴۰۴ نفر |
| جغرافیای طبیعی | |
| ارتفاع | ۴۹۵ متر[۱] |
| آب‌وهوا | |
| میانگین دمای سالانه | ۴۰ |
| اطلاعات شهری | |
| پیش‌شمارهٔ تلفن | ۰۷۱[۲] |
  چاهورز | |
این شهر حدود ۳۵۰ کیلومتر با شیراز فاصله دارد و در ۴۸۶ متری از سطح دریا[۴] و در منطقهٔ کوهستانی زاگرس جنوبی واقع شده و آب‌وهوای آن گرمسیر و مالاریائی است.[۵]
نام چاهورز در لغتنامه دهخدا چاهورد آمده‌است و همچنین نوشته شده دهی از دهستان بیرم و شغل اهالی زراعت و گله داری است.[۵] اما امروزه شغل بیشتر مردم این شهر کارهای تجاری ، اداری و خدماتی است. موقعیت تجاری این بخش و وجود راه‌های ارتباطی شهرستان لامرد به مرکز استان فارس و لارستان که درمحدوده چاهورز واقع شده به این نقطه اهمیت داده‌است.[۶]
در اواسط قرن چهارم هجری عفیف‌الدین شاهزندو به چاهورز حمله کرد[۷][۸] و بعد از شکست ساکنان قدیم چاهورز یعنی ساسانی‌ها از عرب‌ها این منطقه کاملاً خالی از سکنه شد تا عالی محب به این منطقه مهاجرت کرد.[۹]
نخل دوقلوی چاهورز در کتاب فرهنگ عامه و آداب رسوم لامرد جزء ده آثار هدف گردشکری در شهرستان لامرد معرفی شده‌است.[۶] از آثار تاریخی این منطقه قلعهٔ گلرخ می‌باشد.[۱۰] سکهٔ پیدا شده از این محوطه ساخت شده در سال ۶۱۱ میلادی است.[۱۱]
واژه‌شناسی ویرایش
چاهورز اسم مرکبی است که از دو واژه چاه و ورز تشکیل شده، چاه فارسی که همان چاه آب است و[۱۲] ورز در اصل ورد دو معنی دارد، واژه عربی به معنی گل یا به معنی سطلی که آب را به‌وسیلهٔ آن از چاه می‌کشند است.[۱۳] ورد طبق قاعده ذال معجم تبدیل به ورذ شده‌است. قاعده ذال معجم به این‌گونه‌است که اگر قبل از دال مصوت بیاید دال به ذال تبدیل می‌یابد،[۱۴][۱۵][۱۶] در لهجهٔ مرسوم به شهرستان لامرد، ذال معجم رعایت می‌شود.[۶] همچنین این قاعده را شاعران پارسی زبان نیز رعایت می‌کردند چنانچه سعدی نبوذ را با لذیذ قافیه کرده‌است.[۱۷]
در کتاب تذکرهٔ شاهزندو که توسط سید علی اکبر بیرمی در سال ۱۲۰۸ ه.ق نوشته شده اسم چاهورز با نام چاه‌برد آمده‌است.[۹] برد در لغتنامه دهخدا به چند معنی آمده، از جمله این معنی‌ها برد اسمِ فارسی به معنی سنگ و اسم عربی برد به معنی سرماست.[۱۸]
یک روایت محلی می‌گوید که در چاه‌چاه‌ورز گاوی بوده که آب را از چاه می‌کشیده‌است و به وسیله آن گله را آب می‌دادند و به همین دلیل این منطقه را چاه‌ورزا نامیده‌اند.[۹] ورزا در لغتنامه دهخدا و فرهنگ معین به معنی گاو نر است.[۱۹][۲۰] ورزا در فرهنگ عمید به معنی گاو نر مخصوص شخم زدن زمین آمده‌است.[۲۱]
پیشینه ویرایش
پیش از اسلام در منطقهٔ چاهورز گبرها ساکن بودند و دین آنها زرتشتی بوده‌است.[۲۲]
با تاخت و تاز اعراب به ایران و تصرف ایران به منطقه چاهورز (به نام پیشین: چاه‌برد) نیز حمله شد، عفیف‌الدین شاهزندو قلعهٔ دَبان (گلرخ) را محاصره می‌کند تا این قلعه را به تصرف خود درمی‌آورد. عده‌ای فرار می‌کنند و مابقی دین اسلام را می‌پذیرند. شاهزندو دستور می‌دهد در صحیفه‌ای اسامی بیست و چهار هزار از افرادی که به دستش مسلمان شده‌اند را نوشته و همراهش خاک کنند تا در قیامت شفیع‌او شوند.[۲۲]
طبق تذکره عفیف الدین شاهزندو که در زمان قاجاریان توسط سید علی اکبر بیرمی تصحیح‌سازی شد، سکونت کنونی در چاهورز به دست افرادی که از مناطق انگالی مهاجرت کردند صورت گرفت.[۲۳] مردمان محلی نام رئیس مهاجرت‌کنندگان را «عالی محب» گفته‌اند.[۹]
چاهورز هنگام نوشتن لغتنامه دهخدا دهی در دهستان بیرم بود.[۵] در سال ۱۳۷۲ ه.ش دهستان چاهورز تأسیس شد.[۲۴] در ادامه بخش چاهورز تأسیس شد و پس از چند سال شهر چاهورز تأسیس شد.
به مناسبت تأسیس این بخش، جشنی در تاریخ ۲۸ شهریور ۱۳۹۲ با حضور گروه فرهنگی هنری صدای تهران در شهر چاهورز برگزار شد.در این جشن هنرمندانی از سطح کشور از جمله وحید قادری خواننده و نرگس محمدی بازیگر ایفای نقش کردند
جغرافیا ویرایش
موقعیت ویرایش
چاهورز در دشت علامرودشت با فاصلهٔ ۳۵۰ کیلومتر از جنوب شیراز واقع شده‌است.[۶] مختصات جغرافیایی چاهورز عبارتست از ۲۷ درجه، ۲۵ دقیقه و ۵۲ ثانیه شمالی و ۵۳ درجه و ۲۶ دقیقه و ۱۱ ثانیه[۴] و ارتفاع آن از سطح دریا ۴۸۶ متر است.[۴] چاهورز از جنوب رشته‌کوه علامرودشت احاطه شده‌است؛ این‌رشته‌کوه از روستای شلدان آغاز می‌شود و در روستای پاقلات به پایان می‌رسد طول این کوه ۱۲۴ کیلومتر و بلندترین قسمت‌آن ۱۴۳۰متر از سطح دریا است. از شمال نیز به رودخانه فصلی علامرودشت که از صحرای باغ لارستان سرچشمه می‌گیرد محدود است.[۲۵][۲۶][۲۷]
نمای شهر ویرایش
بیمارستان و مراکز درمانی ویرایش
چاهورز از مرکز بهداشتی درمانی برخوردار است که در سال ۱۳۸۳ با زیر بنای ۹۰۰ متر مربع ساخته شده‌است.[۲۸]
مردم ویرایش
جمعیت چاهورز ویرایش
جمعیت چاهورز بر پایه نتایج سرشماری عمومی نفوس و مسکن در سال ۱۳۹۰ برابر با ۲۴۰۴ نفر بوده‌است؛ که متشکل از ۶۱۹ خانوار و ۱۱۸۹ زن و ۱۲۱۵ مرد بوده‌است.[۲۹] چاه ورز در سرشماری مرکز آمار ایران در سال ۱۳۸۵، جمعیت آن ۲٬۶۴۰ نفر (۵۲۱خانوار) بوده‌است.[۳۰]
ترابری ویرایش
از چاهورز اتوبوس بیرم-شیراز می‌گذرد. همچنین راه ارتباطی بین لار و لامرد از مرکز چاه ورز می‌گذرد.
سرشناسی ویرایش
افراد سرشناس ویرایش
- احمد اکبرپور (نویسنده ادبیات کودک و نوجوان و دارای جایزه بهترین کتاب سال از وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی در سال۸۴ و در سال ۲۰۰۶ در لیست هیئت بین‌المللی کتاب برای افراد جوان (IBBY) قرار گرفت.[۳۱])
- مجید اکبرپور (معاونت اسبق دادگستری‌های بوشهر، قزوین و زنجان، مدیر کل اسبق پیشگیری‌های انتظامی قوه قضاییه، مدیرعامل روزنامه رسمی جمهوری اسلامی ایران و دادیار دیوان عالی کشور)
- احمد پرهیزی (خبرنگار خبرگزاری فرانسه و مترجم آثار فرانسوی و نامزد کسب جایزه کتاب سال در زمینه ترجمه و برنده جایزه ترجمه ابوالحسن نجفی)
- علیرضا عسکری چاوردی (رئیس سابق دانشگاه هنر شیراز،[۳۲] محقق و نویسنده و سرپرست ایرانی مطالعات شهر پارسه[۳۳] و مدیر منظر بین‌المللی ساسانی در استان فارس)
جاذبه‌های گردشگری ویرایش
تپهٔ گلرخ ویرایش
تپهٔ گلرخ، از آثار تاریخی دورهٔ قبل از اسلام واقع در جنوب چاه ورز است. این اثر در تاریخ ۲۴ تیر ۱۳۸۲ با شمارهٔ ثبت ۹۲۲۰ به‌عنوان یکی از آثار ملی ایران به ثبت رسیده‌است. این اثر بعد از قلعه اژدها پیکر لار در رده چهل و هشتم مهمترین آثار تاریخی فارس قرار دارد.[۳۴] قدمت تاریخی قلعه گلرخ در ارتفاعات جنوب چاهورز، بر اساس بررسی‌های انجام شده روی سفال‌هایی که در این قلعه پیدا شده‌است مربوط به دوره ساسانی بوده‌است. این نظر با پیدا شدن یک سکه بیشتر تقویت شد. با بررسی این سکه مشخص شد که این سکه مربوط به دوره حکومت خسرو انوشیروان بوده که در ضرابخانه داربگرد داراب ضرب شده‌است.[۱۰] با تحقیقات اخیر یکی از دانشجویان ارشد باستانشناسی مشخص شده که قدمت این قلعه به دوره اشکانیان بازمی‌گردد. در آن حد اقل دو کارگاه سفالگری بوده‌است.
نخل دوقلو یا دوسر ویرایش
نخل دوسر در شهرستان لامرد شهرت بسیاری دارد. در کتاب فرهنگ لامرد از این نخل با عنوان دهمین نقطه برای گردشگری در شهرستان لامرد یاد شده‌است همچنین در این کتاب، این نخل را به عنوان عجایب خلقت معرفی کرده‌است.[۶] اسم این نخل چندبار در کتاب من نوکر بابا نیستم از احمد اکبرپور آمده‌است. این کتاب یکی از سه نامزد کتاب سال جمهوری اسلامی و نامزد بهترین رمان جشنوارهٔ دو سالانهٔ کانون پرورش ایران بوده‌است.[۳۵][۳۶]
اقتصاد ویرایش
شغل ساکنان چاهورز کارهای خدماتی و تجاری است و این بخش اجناس مورد نیاز شهرهای دور و نزدیک را تأمین می‌کنند راه‌های ارتباطی مهم استان از بخش چاهورز می‌گذرد و به این نقطه اهمیت داده‌است.[۶]
در گذشته مردم چاهورز بیشتر شغلشان دامداری و کشاورزی بوده‌است و محصول اصلی آنها خرما بود.[۵]
جستارهای وابسته ویرایش
منابع ویرایش
- ↑ «پایگاه جستجوی نامهای جغرافیایی». بایگانی‌شده از اصلی در ۵ مارس ۲۰۱۶. دریافت‌شده در ۲۰۱۵-۰۲-۲۸.
- ↑ «اجرای طرح هم کد سازی تلفن ثابت». وبگاه شرکت مخابرات ایران. بایگانی‌شده از اصلی در ۲۶ اکتبر ۲۰۱۴. دریافت‌شده در ۱ نوامبر ۲۰۱۴.
- ↑ «تبدیل روستای چاه ورز لامردبه شهر». خبرگزاری صدا و سیما مرکز فارس. ۸ فروردین ۱۳۹۷. دریافت‌شده در ۸ مرداد ۱۳۹۷.
- ↑ ۴٫۰ ۴٫۱ ۴٫۲ Global Gazetteer Version 2.2، Chah Varz.
- ↑ ۵٫۰ ۵٫۱ ۵٫۲ ۵٫۳ لغتنامه دهخدا، جستجو برای چاهورد منبع (از فرهنگ جغرافیایی ایران ج 7).
- ↑ ۶٫۰ ۶٫۱ ۶٫۲ ۶٫۳ ۶٫۴ ۶٫۵ عسکری چاوردی، جواد (۱۳۹۰). فرهنگ عامه و آداب و رسوم شهرستان لامرد فارس. قم: عطش.
- ↑ سایت بیرم خبر بایگانی‌شده در ۱ اوت ۲۰۱۵ توسط Wayback Machine، مطالبی در مورد تذکره شاه زندو.
- ↑ گریشنا تذکره شاه زندو بایگانی‌شده در ۲۰ مارس ۲۰۱۹ توسط Wayback Machine، چه کسی منطقهٔ لارستان را مسلمان کرد.
- ↑ ۹٫۰ ۹٫۱ ۹٫۲ ۹٫۳ سایت چاهورز بایگانی‌شده در ۴ مارس ۲۰۱۶ توسط Wayback Machine، در مورد چاهورز.
- ↑ ۱۰٫۰ ۱۰٫۱ «دانشنامهٔ تاریخ معماری ایران‌شهر». سازمان میراث فرهنگی و گردشگری ایران. دریافت‌شده در ۲۰۱۱-۰۵-۱۹.[پیوند مرده]
- ↑ دانشنامه فارس، توضیحات دربارهٔ آثار کشف شده در محوطه گلرخ.
- ↑ لغتنامه دهخدا، در مورد واژه چاه.
- ↑ لغتنامه دهخدا، جستجو برای ورد.
- ↑ خانلری، پرویز، تاریخ زبان فارسی
- ↑ رازی، شمس قیس (۱۹۰۹)، المعجم فی معاییر اشعار العجم، به کوشش به تصحیح محمد قزوینی.، بیروت: مطبعهٔ کاتولیکیهٔ آباء یسوعیین
- ↑ مستوفی قزوینی، حمدالله (۱۹۱۰)، تاریخ گزیده، به کوشش به سعی و اهتمام ادوارد برون.، دارالسلطنه لندن
- ↑ «هفته‌ای می‌روذ از عمر و به ده روز کشیذ/کز گلستان صفا بوی وفایی ندمیذ/... /هرچه زان تلختر اندر همه عالم نبوذ/گو بگو از لب شیرین که لطیفست و لذیذ»
- ↑ لغتنامه دهخدا جستجوی برد.
- ↑ لغتنامه دهخدا، جستجو برای ورزا.
- ↑ فرهنگ معین، جستجو برای ورزا.
- ↑ فرهنگ عمید، جستجو برای ورزا.
- ↑ ۲۲٫۰ ۲۲٫۱ خادم، کریمی، زندوی، حسین-اصغر-حسین (۱۳۹۱). تذکره حضرت سیدعفیف‌الدین شاه زندوی. پیروز.
- ↑ چاهورز سرزمین نویسندگان بایگانی‌شده در ۱۷ سپتامبر ۲۰۱۶ توسط Wayback Machine نویسنده محمد بادپر، بازبینی ۲۸ اکتبر ۲۰۱۴.
- ↑ «پورتال وزارت کشور». بایگانی‌شده از اصلی در ۱۱ اکتبر ۲۰۱۱. دریافت‌شده در ۷ آوریل ۲۰۱۴.
- ↑ جغرافیای علامرودشت، تألیف هادی کریمی، انتشارات ایراهستان، ۱۳۹۱
- ↑ سایت فردا کتاب بایگانی‌شده در ۲۰ ژوئن ۲۰۱۷ توسط Wayback Machine، کتاب جغرافیای علامرودشت شابک 9786009265008.
- ↑ اداره آموزش و پرورش منطقه علامرودشت بایگانی‌شده در ۱۲ فوریه ۲۰۱۸ توسط Wayback Machine، در مورد رودخانه علامرودشت.
- ↑ دانشگاه علوم پزشکی و خدمات بهداشتی درمانی استان فارس بایگانی‌شده در ۱۱ آوریل ۲۰۲۰ توسط Wayback Machine، مرکز بهداشتی و درمانی چاهورز.
- ↑ مرکز آمار ایران سرشماری جمعیت و خانوار تا سطح آبادی استان فارس، نتایج سرشماری عمومی نفوس و مسکن 1390تعداد جمعیت و خانوار تا سطح آبادی براساس سرشماری عمومی نفوس و مسکن فارس 1390.
- ↑ «نتایج سرشماری عمومی نفوس و مسکن ۱۳۸۵». درگاه ملی آمار ایران. بایگانی‌شده از اصلی در ۱ ژانویه ۲۰۱۳. دریافت‌شده در ۱ ژانویه ۲۰۱۳.
- ↑ ibby, IBBY Honour List 2006.
- ↑ سایت دانشگاه هنر شیراز بایگانی‌شده در ۷ ژوئیه ۲۰۱۷ توسط Wayback Machine، بخش رئیس دانشگاه.
- ↑ کشف بنایی متعلق به دوره هخامنشی در محوطه تخت جمشید بی‌بی‌سی فارسی
- ↑ اداره کل میراث فرهنگی و صنایع دستی استان فارس بایگانی‌شده در ۱۶ ژوئیه ۲۰۱۷ توسط Wayback Machine، فهرست مهمترین آثار تاریخی- فرهنگی استان فارس.
- ↑ پیام جنوب بایگانی‌شده در ۱۸ اکتبر ۲۰۱۴ توسط Wayback Machine، احمد اکبرپور.
- ↑ خبرگزاری مهر[پیوند مرده]، کتاب‌های جادویی احمد اکبرپور در راه نشر/ «من نوکر بابا نیستم» به چاپ هشتم رسید.
- بخشایش، محمد نور، (دیوان محیا) ، ناشر: شرکت انتشارات جهان معاصر، تهران: چاپ اول، ۱۳۷۳ خورشیدی.
- عسکری چاوردی، جواد (۱۳۹۰). فرهنگ عامه و آداب و رسوم شهرستان لامرد فارس. قم: عطش.
- موسوی، علی‌اکبر (۱۳۹۱). تذکره حضرت سیدعفیف‌الدین شاه زندوی. پیروز.