چرخند برون‌حاره‌ای
چرخندهای برون‌حارّه‌ای[۱] (انگلیسی: Extratropical cyclone) که گاهی آشفتگی برون‌حارّه‌ای[۲]، چرخندهای عرض‌های میانی یا چرخندهای موجی[۳] نیز نامیده می‌شود، مراکز کم‌فشاری هستند که به‌همراه واچرخندهای مراکز پرفشار، هدایت‌کننده بر روی بخش زیادی از زمین هستند. چرخندهای برون‌حاره‌ای قادر به تولید هر چیزی از ابر و باران ملایم تا تندباد‌های شدید، توفان تندری، کولاک و پیچند هستند. این انواع چرخندها به‌عنوان مراکز کم‌فشار بزرگ‌مقیاس (سینوپتیک) تعریف می‌شوند که در عرض‌های جغرافیایی میانی زمین پدید می‌آیند. برخلاف چرخندهای حاره‌ای، چرخندهای برون‌حاره‌ای باعث تغییرات سریع دما و نقطه شبنم در امتداد خطوط گسترده‌ای به‌نام جبهه هوا در مرکز چرخند می‌شوند.
واژه‌شناسی
ویرایشاصطلاح چرخند (سیکلون) برای انواع مختلف مناطق کم‌فشار به‌کار می‌رود که یکی از آن‌ها چرخند برون‌حاره‌ای است. توصیف‌کننده برون‌حاره‌ای نشان می‌دهد که این نوع از چرخندها عموماً در خارج از مناطق حاره‌ای و در عرض‌های جغرافیایی میانی (بین ۳۰ تا ۶۰ درجه) رخ می‌دهد. این چرخندها اگر در این عرض‌ها تشکیل شوند به نام چرخندهای عرض میانی نامیده می‌شوند و اگر یک چرخند حاره‌ای به عرض‌های جغرافیایی میانی نفوذ کند، چرخند فراحاره‌ای نامیده می‌شود. پیش‌بینی‌کنندگان وضع هوا و عموم مردم اغلب آن‌ها را به‌سادگی، مرکز کم‌فشار می‌نامند. اصطلاحاتی مانند چرخند جبهه‌ای، کم‌فشار جبهه‌ای، کم‌فشار برون‌حاره‌ای، کم‌فشار غیرحاره‌ای و کم‌فشار ترکیبی نیز به‌کار می‌رود.
ساختار
ویرایش
جریان باد در یک چرخند برون‌حاره‌ای به‌دلیل اثر کوریولیس، در نیم‌کره شمالی به‌صورت پادساعت‌گرد و در نیم‌کره جنوبی ساعت‌گرد است. این شیوه چرخش عموماً به عنوان چرخندی یا سیکلونی شناخته می‌شود. در نزدیکی مرکز چرخند، نیروی گرادیان فشار (ناشی از فشار در مرکز سیکلون در مقایسه با فشار خارج از چرخند) و اثر کوریولیس، برای جلوگیری از فروریختن در خود در نتیجه اختلاف فشار باید در یک تعادل تقریبی باشند. فشار مرکزی چرخند با افزایش بلوغ آن کاهش می‌یابد، در حالی که خارج از چرخند، فشار سطح دریا در حد متوسط است.
جستارهای وابسته
ویرایشمنابع
ویرایش- ↑ «چرخند برون‌حارّه‌ای» [علوم جَوّ] هم‌ارزِ «extratropical cyclone»؛ منبع: گروه واژه‌گزینی. جواد میرشکاری، ویراستار. دفتر چهارم. فرهنگ واژه‌های مصوب فرهنگستان. تهران: انتشارات فرهنگستان زبان و ادب فارسی. شابک ۹۶۴-۷۵۳۱-۵۹-۱ (ذیل سرواژهٔ چرخند برون‌حارّه‌ای)
- ↑ محمدی، حسین (۱۳۸۶). مفاهیم و اصطلاحات آب و هواشناسی. تهران: انتشارات دانشگاه تهران. شابک ۹۶۴-۰۳-۵۰۴۶-X.
- ↑ «چرخند موجی» [علوم جَوّ] هم‌ارزِ «wave cyclone, wave depression»؛ منبع: گروه واژه‌گزینی. جواد میرشکاری، ویراستار. دفتر هشتم. فرهنگ واژه‌های مصوب فرهنگستان. تهران: انتشارات فرهنگستان زبان و ادب فارسی. شابک ۹۷۸-۶۰۰-۶۱۴۳-۰۸-۸ (ذیل سرواژهٔ چرخند موجی)
- مشارکت‌کنندگان ویکی‌پدیا. «Extratropical cyclone». در دانشنامهٔ ویکی‌پدیای انگلیسی، بازبینی‌شده در ۳ اوت ۲۰۲۲.
 | این یک مقالهٔ خرد درباره هواشناسی است. می‌توانید با گسترش آن به ویکی‌پدیا کمک کنید. |