کاخ شهرستانک

کاخ شهرستانک یا عمارت ناصرالدین شاهی شهرستانک، کاخی مربوط به دورهٔ قاجار در روستای شهرستانک، استان البرز است. این عمارت که در درون یک دره واقع شده، در سال ۱۳۷۷ خورشیدی در فهرست آثار ملی ثبت شده است. کاخ شهرستانک در سال ۱۲۵۷ شمسی (۱۸۷۸ میلادی) بنا شد. این کاخ پس از ترور ناصرالدین شاه رو به فراموشی رفت.

کاخ شهرستانک
نام	کاخ شهرستانک
کشور	ایران
استان	استان البرز
شهرستان	کرج
بخش	آسارا
اطلاعات اثر
نوع بنا	کاخ، اقامتگاه ییلاقی
کاربری	کاخ
کاربری کنونی	در حال بازسازی برای ایجاد یک اقامتگاه توریستی
دیرینگی	قاجار
دورهٔ ساخت اثر	اواخر قرن نوزدهم، قاجار
بانی اثر	ناصرالدین شاه قاجار
مالک فعلی اثر	وزارت میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری
اطلاعات ثبتی
شمارهٔ ثبت	۱۹۲۵
تاریخ ثبت ملی	۱۶ شهریور ۱۳۷۶
اطلاعات بازدید
امکان بازدید	ندارد

تاریخچه

ناصرالدین‌شاه در ماه‌های گرم سال در چادرهایی که برای او در شهرستانک نصب می‌کردند منزل می‌کرد. در ۱۲۹۴ قمری دستور داد کاخی در این منطقه احداث کند از این رو به امین‌السلطان دستور داد اقدام به طراحی و ساخت کاخ شهرستانک کند. او نیز حاجی ابوالحسن معمارباشی را مأمور به ساخت کاخی در ابتدای دره و سرچشمه رودخانه شهرستانک کرد. ساخت کاخ در ۱۲۹۵ قمری پایان یافت.

این کاخ دارای دیوانخانهٔ بزرگ و اندرونی و چندین حمام و حوض بود که فواره‌های از طریق آب رودخانه می‌آمد و دوباره به رودخانه باز می‌گشت.

پس از سقوط قاجاریه، کاخ به دلیل بی‌توجهی، شرایط جوی نامناسب و غارت و تخریب انسانی، رو به ویرانی نهاد. روند تخریب و ویرانی بنا تا حدود سال ۱۳۴۸ خورشیدی ادامه داشت، تا در این سال با تصمیم فدراسیون کوهنوردی ایران به عنوان اقامتگاه موقت کوهنوردان بازسازی شد.

کاخ شهرستانک در ۱۶ شهریور ۱۳۷۶ با شماره ۱۹۲۵ در فهرست آثار ملی ایران ثبت شد.

مشخصات

کاخ در دو بخش بیرونی و اندرونی ساخته شده‌است. حیات بیرونی به شکل مستطیلی با دو کنج پخ در چهار تراز طراحی شده و ورودی به شکل نیم دایره در تراز اول قرار گرفته‌است. عمارت بیرونی در ابعاد ۱۲ در ۲۴ متر در دو طبقه در تراز سوم ساخته شده بود که در حال حاضر طبقه دوم تخریب شده. در پخ شمال غربی و در مرز میان اندرونی و بیرونی حمام خصوصی شاه قرار دارد. بخش اندرونی شامل دو حیاط در دو تراز متفاوت است. حیاط شمالی یا تحتانی با ابعاد ۱۸ در ۲۴ متر مسکن خدمه بوده و حیاط جنوبی با ابعاد ۲۶ در ۴۰ متر برای سکونت حرم شاهی ساخته شده‌است. اندرونی از لحظ ساختمانی شبیه کاروانسرا است و این شباهت در حیاط جنوبی بیشتر است.

• 
  عمارت سلطنتی شهرستانک (اثر ابوتراب غفاری حدود ۱۲۶۳ خورشیدی)
• 
  دورنمای دره شهرستانک که در آن عمارت ناصرالدین شاهی و اردوی شاهی دیده می شود
• 
  ساختمان کاخ در سال ۱۹۳۳
• 
  ساختمان کاخ در سال ۱۹۳۳
• 
  برجای مانده‌های کنونی کاخ
• 

جستارهای وابسته

• کاخ‌های تهران
• آقامحمدابراهیم امین‌السلطان

منابع

• اعتمادالسلطنه، محمدحسن (شوال ۱۳۰۱ قمری). «قصر سلطنتی شهرستانک». روزنامه شرف. دوم (۲۱): ۳ و ۴. دریافت‌شده در ۵ اسفند ۱۴۰۰.
• کیانی، محمد یوسف. معماری ایران، دوره اسلامی. تهران: ۱۳۶۶. ص۲۴۳–۲۴۴
• قربانی، نعیمه. کاخ شهرستانک. رشد آموزش تاریخ، شماره ۳۵ (تابستان ۱۳۸۸): ص۵۴–۵۵
• «دانشنامهٔ تاریخ معماری و شهرسازی ایران‌شهر». وزارت راه و شهرسازی. بایگانی‌شده از روی نسخه اصلی در ۶ اکتبر ۲۰۱۹. دریافت‌شده در ۶ اکتبر ۲۰۱۹.
• کاخ فراموش شده ناصرالدین شاه isna.ir/news یازدهم بهمن ۱۴۰۱