ویکی‌پدیا

کروناویروس

ویروس‌هایی از خانوادۀ کروناویریده
«کرونا» به اینجا تغییرمسیر دارد. برای دیگر کاربردها کرونا (ابهام‌زدایی) را ببینید.
این مقاله دربارهٔ گروهی از ویروس‌ها است. برای بیماری عامل دنیاگیری کووید-۱۹ کووید ۱۹ را ببینید. برای ویروس عامل این بیماری کروناویروس سندرم حاد تنفسی ۲ را ببینید.

ویروس کرونا (نام علمی: Coronaviruses)، گروهی از ویروس‌ها متعلق به خانوادهٔ ویروسی کروناویریده هستند که از طریق ایجاد عفونت دستگاه تنفسی در پرندگان و پستانداران، ایجاد بیماری می‌کنند.[۲] این ویروس‌ها می‌توانند عامل ایجاد برخی از انواع سرماخوردگی معمولی تا عامل بیماری‌های شدیدتری همچون سارس، مرس و کووید ۱۹ باشند.[۳][۴] کروناویروس‌ها در دههٔ ۱۹۶۰ کشف شدند[۵] و مطالعه بر روی آن‌ها به‌طور مداوم تا اواسط دهه ۱۹۸۰ ادامه داشت.[۶][۷] اندازهٔ ژنوم ویروس‌های کرونا از ۲۶ تا ۳۲ کیلوباز، متغیر است که از بزرگ‌ترین ژنوم‌ها در بین ژنوم تمام آران‌ای ویروس‌ها هستند.[۸] این ویروس‌ها به‌طور طبیعی در انسان‌ها و پستانداران و پرندگان شیوع پیدا می‌کنند، با این حال تاکنون میلیون‌ها کروناویروس منتقل شده به انسان، کشف شده‌است. آخرین نوع آن‌ها، کروناویروس سندرم حاد تنفسی ۲ (SARS-CoV-2)، در دسامبر ۲۰۱۹ در شهر ووهان چین با همه‌گیری در انسان شیوع پیدا کرد. شیوع این کروناویروس پس از مدت کوتاهی تبدیل به دنیاگیری شد و تمام جهان را نگران کرد و تبدیل به بحران بین المللی رسید.[۹]

کروناویروس‌ها
Coronaviruses 004 lores.jpg
ریزنگار الکترونی عبوری از یک ویروس‌کرونا
تصویری از یک ویریون سارس-کوو-۲
تصویری از سارس-کوو-۲، ویروسی که باعث کووید-۱۹ می‌شود

     آبی: غشاء دولایه لیپیدی پوشش      آبی روشن: اسپایک (S) قند پروتئین      قرمز: پروتئین (E) پوششی      سبز: membrane (M) proteins .      نارنجی: گلیکان

طبقه‌بندی ویروس‌ها e
Missing taxonomy template (fix): کروناویروس‌ها
سرده‌ها[۱]

نام‌شناسیویرایش

واژه «کروناویروس» از کلمه زبان لاتین "corōna" یا کلمه یونانی "κορώνη" به معنی تاج یا هاله گرفته شده‌است. این واژه به مشخصهٔ ظاهری ویریون‌ها (شکل عفونی ویروس) که در زیر میکروسکوپ الکترونی دیده می‌شود، اشاره دارد که یادآور تصویری از یک تاج سلطنتی، یا تاج خورشیدی است. از این رو کروناویروس را «ویروس تاج‌دار» نیز می‌نامند.[۱۰][۱۱]

پیدایشویرایش

 
نحوهٔ بیماری‌زایی ویروس‌های کرونا

تخمین زده می‌شود که نزدیک‌ترین نیای مشترک (MRCA) تمامی کروناویروس‌ها تا ۸۰۰۰ سال قبل از میلاد وجود داشته‌است، اگرچه برخی از مدل‌ها تا ۵۵ میلیون سال یا بیشتر را نیز ذکر می‌کنند که این نشان از همبستگی تکاملی طولانی مدت با خفاش‌ها و پرندگان دارد.[۱۲]

تاریخچهویرایش

نخستین گزارش‌ها از بیماری‌زایی کروناویروس‌ها به شیوع نوعی عفونت تنفسی در مرغ‌های پرورشی در منطقه‌ای در آمریکای شمالی در دههٔ ۱۹۲۰ برمی‌گردد. این ویروس با نام ویروس برونشیت عفونی مرغی، نخستین کروناویروس کشف شده‌است.[۱۳]

در دهه ۱۹۶۰ برای نخستین بار دو نوع انسانی[۱۴] کروناویروس انسانی ۲۲۹ئی و کروناویروس انسانی اوسی۴۳ که منجر به انواعی از سرماخوردگی در انسان می‌شوند نیز کشف شدند.[۱۵]

ساختارویرایش

کروناویروس‌ها عضو خانوادهٔ ویروسی کروناویریده بوده و دارای یک ژنوم آران‌ای دورشته‌ای ساده هستند. هنگامی که آران‌ای این ویروس‌ها در سلول میزبان رها می‌شود، مستقیم به سمت ریبوزوم‌های متصل به شبکه آندوپلاسمی زبر می‌رود و دیگر نیازی ندارد جهت رونویسی وارد هسته سلول شود و به‌طور مستقیم و توسط ریبوزوم‌های سلول‌های جاندار میزبان، آنتی‌ژن‌های خود را می‌سازد.[۱۶] افرادی که هم‌زمان دارای بیماری دیگری باشند، افراد مُسن و کودکان مبتلا به بیماری‌های قلبی، بیشتر در معرض خطر ابتلا به کروناویروس‌ها هستند. معمولاً شدت سرماخوردگی که کروناویروس عامل آن باشد بیشتر است.[۱۷] کروناویروس‌ها، پس از راینوویروس‌ها بزرگ‌ترین عامل ابتلا به سرماخوردگی هستند و بیشتر در زمستان و بهار باعث سرماخوردگی می‌شوند.[۱۸] اگرچه کروناویروس‌ها بیشتر در حیوانات دیده می‌شوند، اما هفت نوع از آن‌ها دستگاه تنفسی بدن انسان را تحت تأثیر قرار می‌دهد. تشخیص این‌که علت بیماری، کروناویروس‌ها باشند یا خیر کمی مشکل است، چرا که آن‌ها برخلاف راینوویروس‌ها به سختی در آزمایشگاه رشد و نمو می‌کنند.[۱۸]

ساختار این ویروس از دو لایه تشکیل شده‌است؛ مواد ژنتیکی در مرکز ویروس هستند و لایه بیرونی آن را تاج‌های پروتئینی تشکیل داده‌اند.[۱۹] پس از ورود به سلول میزبان، ذره ویروس بدون پوشش شده و ژنوم آن وارد سیتوپلاسم سلول می‌شود.

کروناویروس‌ها همیشه از یک گونه حیوان به گونه دیگری منتقل شده‌است. این ویروس برای انتقال آسان‌تر ممکن است تکامل یا جهش ژنتیکی پیدا کند و موجب بیماری سخت‌تری شود.[۲۰]

سرعت تکثیرویرایش

کروناویروس‌ها دارای آران‌ای دورشته‌ای و خطی هستند و ژنوم آن‌ها مستقیماً به‌صورت آران‌ای پیام‌رسان (mRNA) عمل می‌کند؛ بنابراین از لحاظ خانوادگی و عملکرد ژنومی، شباهت بسیاری با خانواده پیکورناویروس‌ها دارند که از خانواده پیکورناویروس‌ها می‌توان به راینوویروس (ویروس سرماخوردگی) اشاره کرد. اما آن‌ها تفاوت‌های زیاد دیگری نیز دارند. تفاوت عمده و چشمگیر کوروناویروس‌ها با پیکورناویروس‌ها، در داشتن پوشش ویروس می‌باشد.

با توجه به این‌که ژنوم کروناویروس‌ها مستقیماً به‌عنوان mRNA عمل می‌کند، پس برای بیان ژن نیازی به پیرایش آران‌ای و رونوشت ترجمه ندارند. از این رو سریع‌تر می‌توانند مورد رونوشت قرار گیرند، بدون آن‌که واسطه‌ای وجود داشته باشد.

این سرعت زیاد در سرماخوردگی معمولی و تمامی زیرگروه‌های کلاس مذکور (ssRNA، عمل مستقیم به‌صورت mRNA) نیز مشاهده می‌شود که قبلاً به آن اشاره شد.

طبقه‌بندیویرایش

 
خانواده کروناویروس

کروناویروس‌ها (Coronaviruses) گروه بزرگی از ویروس‌ها هستند که در چهار سرده (آلفاکروناویروس، بتاکروناویروس، دلتاکروناویروس، گاماکروناویروس)، ۲۲ زیرسرده و ۴۰ گونه جای می‌گیرند.[۲۱]

کروناویروس انسانیویرایش

از ۴۰ گونه مختلف خانواده کروناویروس، تاکنون هفت گونه منتقل شده به انسان کشف شده‌است که موجب بروز بیماری‌هایی همچون انواع سرماخوردگی در انسان می‌شود. گاهی برخی از کروناویروس‌ها به دستگاه تنفسی حمله می‌کنند و گاهی علائم خود را در روده و معده افراد نمایان می‌کنند. علائم ویروس کرونا در ریه، معمولاً در سرماخوردگی‌های معمولی و نوعی سرماخوردگی ترشح آور به نام پِنومونیا ظاهر می‌شود که معمولاً در بیشتر افراد با سرماخوردگی ملایمی همراه است. در این دسته چهار کروناویروس کشف شده‌است:[۲۱]

این چهار نوع کروناویروس، به صورت مرتب در جمعیت انسانی ایجاد بیماری می‌کنند و باعث عفونت سیستم تنفسی در کودکان و بزرگسالان می‌شوند.[۲۱]

اما انواع دیگری از این ویروس ها هستند که با علائمی شدیدتر همراه می‌شوند؛ مانند سارس، مرس و کووید ۱۹.

سارسویرایش

مقاله‌های اصلی: بیماری سارس و کروناویروس سارس

این ویروس که تصور می‌شود از خفاش در چین ناشی شده باشد در سال ۲۰۰۲ اپیدمی جهانی سارس را موجب شد که حدود ۸۰۰ نفر را به کام مرگ کشاند. سارس با نام علمی SARS-CoV موجب سندرم حاد و شدید تنفسی در میان مبتلایان شد.[۲۲]

مرسویرایش

مقاله‌های اصلی: نشانگان تنفسی خاورمیانه و کروناویروس مرس

گونه‌ای جدیدتر از این ویروس در سپتامبر ۲۰۱۲ در مردی ۶۰ ساله در عربستان سعودی کشف شد که به مرگ بیمار انجامید. این مرد چند روز قبل از آن به دبی سفر کرده بود و دومین مورد در مردی ۴۹ ساله در قطر بود که او نیز درگذشت. ویروس این بیماری برای اولین بار در آزمایشگاه Health Protection Agency در لندن کشف شد. این کروناویروس به نام سندرم نارسایی تنفسی خاورمیانه (Middle East respiratory syndrome coronavirus) شناخته شده‌است که به اختصار MERS-CoV خوانده می‌شود.[۲۳][۲۴] این ویروس موجب مرگ ۸۵۸ نفر در خاورمیانه شد.[۲۰]

کروناویروس سندرم حاد تنفسی ۲ (SARS-CoV-2)ویرایش

مقاله‌های اصلی: دنیاگیری کووید ۱۹، کروناویروس سندرم حاد تنفسی ۲، و گاه‌شمار دنیاگیری کووید-۱۹

در نهایت، در دسامبر ۲۰۱۹ نیز، برای اولین بار در شهر ووهان استان هوبئی چین، پس از اینکه مردم بدون علت مشخصی دچار سینه پهلو شدند و واکسن‌ها و درمان‌های موجود نیز مؤثر نبودند، نوع جدیدی از کروناویروس با همه‌گیری در انسان شناسایی شد.[۲۰][۲۵] از میان نخستین افرادی که به این ویروس آلوده شده‌اند، مشخص شد که دو سوم آنها با بازار عمده‌فروشی غذاهای دریایی هوانان، که در آن حیوانات زنده نیز به فروش می‌رسد، ارتباط داشته‌اند.[۲۶][۲۷] تا ۳۰ بهمن، این کروناویروس جدید، جان بیش از ۲۷۰۹ نفر را گرفته و بیش از ۷۳٬۳۳۲ نفر به این ویروس در ۸۰ کشور تأیید شده که از جمله در تایلند، کره جنوبی، ژاپن، تایوان، استرالیا، سنگاپور، نپال، ویتنام، اندونزی، آلمان، روسیه، فیجی، فرانسه، ایران و آمریکا مبتلا شدند.[۲۸][۲۹][۳۰] با عبور تعداد قربانیان ویروس کرونا از مرز ۱۰۰۰ نفر، سازمان جهانی بهداشت برای بیماری ناشی از این ویروس، نام رسمی انتخاب کرده‌است - کووید ۱۹ (۱۹-COVID) که اشاره‌ای دارد به «کرونا»، «ویروس»، «بیماری» و سال ۲۰۱۹.[۳۱] این نوع کروناویروس قبل از این همه‌گیری در انسان دیده نشده بود.[۳۲] برآوردهای نخستین نشان می‌دهد که درصد مرگ و میر این ویروس بین ۲ تا ۳ درصد از مبتلا شدگان است.[۳۳]

علائم بیماری شامل تب، سرفه‌های خشک و گاهی مشکلات تنفسی مانند تنگی نفس، تندنفسی و گلودرد و آبریزش بینی است. اولین مبتلایان این بیماری در ووهان در بازار خوراک دریایی کار می‌کردند یا در آن‌جا حضور داشتند؛ ولی با توجه به گسترش بیماری در افرادی که با حیوانات در تماس نبودند سازمان جهانی بهداشت انتقال انسان به انسان را نیز مد نظر قرار داده‌است.[۳۲][۳۴]

در ایرانویرایش

مقالهٔ اصلی: دنیاگیری کووید-۱۹ در ایران

در ایران، در تاریخ ۲۹ بهمن ۱۳۹۸، به دنبال فوت ۲ بیمار با عوارض تنفسی در بیمارستان کامکار قم، شایعاتی دربارهٔ مرگ این بیماران به علت کروناویروس شکل گرفت. اما دانشگاه علوم پزشکی قم با تکذیب شایعات مربوط به مبتلا بودن این دو بیمار فوت‌شده به کروناویروس، اعلام کرد که تاکنون هیچ‌گونه شواهدی تشخیصی مبنی بر ابتلا به بیماری کرونا دیده نشده‌است.[۳۵] در تاریخ ۳۰ بهمن اولین موارد از کرونای جدید در شهر قم از طریق روابط عمومی وزارت بهداشت گزارش شد. رئیس مرکز اطلاع‌رسانی و روابط عمومی وزارت بهداشت اعلام کرد که نتایج آزمایش اولیه ۲ مورد از موارد مشکوک را از نظر ابتلا به کروناویروس، مثبت گزارش شده‌است. بیمارستان کامکار قم نیز بعنوان محل قرنطینه و مراجعه بیماران و موارد مشکوک به کرونا مشخص شد.[۳۶][۳۷] در همین روز، رئیس دانشگاه علوم پزشکی قم اعلام کرد که در چهار روز گذشته شاهد گسترش بیماری‌های تنفسی در قم بودیم و طی این مدت ۲ نفر در یکی از بیمارستان‌های قم بر اثر بیماری تنفسی فوت کردند که امروز تست اولیه این دو فرد در مورد بیماری کرونا مثبت اعلام شد.[۳۸] خبرگزاری ایلنا به نقل از منابع آگاه در ۳۰ بهمن ادعا کرد که شش‌نفر هم در حال حاضر به‌دلیل ابتلا به ویروس کرونا بستری هستند که خانواده و نزدیکان این افراد در قرنطینه به سر می‌برند.[۳۹] در ۲ اسفند، با اعلام رسمی فوت شدن چهار نفر، ایران پس از چین بیشترین تلفات ناشی از کروناویروس را داشته‌است.[۴۰]

تا روز نهم اسفند، ۱۶ کشور کانادا، لبنان، امارات، بحرین، کویت، افغانستان، عراق، عمان، پاکستان، گرجستان، چین، استونی، نیوزلند، بلاروس، بریتانیا و آذربایجان اعلام کرده‌اند که افرادی مبتلا به کروناویروس را شناسایی کرده‌اند که از مبدأ ایران آمده‌اند.[۴۱][۴۲][۴۳][۴۴][۴۵][۴۶][۴۶][۴۷][۴۸][۴۹][۵۰][۵۰][۵۱]

در تاریخ چهارم اسفند، وزیر بهداشت ایران اعلام کرد که یکی از فوتی‌ها در قم بازرگانی بود که سفرهایی به چین داشته‌است.[۵۲]

به گفته روابط عمومی وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشکی ایران تا ظهر سه‌شنبه ۵ فروردین ۱۳۹۹، تعداد ۲۴۸۱۱ بیمار مبتلا به کووید-۱۹ در کشور شناسایی شده که از این تعداد ۱۹۳۴ نفر جان باخته‌اند و همچنین ۸۹۳۱ نفر از مبتلایان به این ویروس تاکنون بهبود یافته‌اند.[۵۳]

درصد مرگ و میرویرایش

نام کروناویروس مبتلاشده درگذشته میزان مرگ‌ومیر
سارس ۸۰۹۶ ۷۷۴ [۵۴][۵۵] ۹٫۶٪
مرس ۲۴۹۴ ۹۱۲ [۵۶][۵۷] ۳۴–۳۷٪
کووید-۱۹ تا تاریخ ۲۳ نوامبر ۲۰۲۱ (۲ آذر ۱۴۰۰) ۲۵۷٬۹۴۸٬۷۱۱[۵۸] ۵٫۱۶۸٫۷۸۴ ۳٫۲۷ ٪[۵۹]


در مقایسه با دیگر بیماری‌های واگیردار می‌توان ویروس آنفلوانزای A زیرگروه H1N1 را نام برد که میزان مرگ و میر آن در کشورهای توسعه یافته حدود ۰٫۰۱ درصد است.[۶۰] به علاوه آنفلوانزای خوکی سال ۲۰۰۹ که میزان مرگ و میر آن کمتر از ۰٫۱ درصد بوده‌است.[۶۱]

منشأ ویروسویرایش

منشأ ویروس‌های کرونا که در گذشته همه‌گیر شده بود، در حیوانات بود. ویروس سارس اول در خفاش شروع شد و بعد به گربه‌های ولگرد منتقل شد و بعد هم به انسان رسید. در سال ۲۰۱۴، ویروس مرس در خاورمیانه موجب مرگ ۸۵۸ نفر از ۲۴۹۴ بیمار مبتلا شد. این ویروس، از شتر به انسان منتقل شده بود. منبع طبیعی اولیه در ویروس کووید ۱۹، طبق تحقیقات پژوهشگران، خفاش‌های نعل اسبی هستند و پانگولین‌ها، میزبان حد واسط این ویروس، بین خفاش و انسان هستند.[۶۲] البته ممکن است جانوران دیگری هم در شیوع نقشی داشته باشند.[۲۰][۶۳][۶۴]

علائم بیماریویرایش

با توجه به نوع کروناویروس، علائم می‌تواند از نشانه‌های سرماخوردگی عادی مثل از کار افتادن بویایی و چشایی تا تب، سرفه، تنگی نفس، استشمام بوی تعفن در بینی و مشکلات حاد تنفسی باشد. همچنین بیمار ممکن است سرفه‌های چند روزه ظاهراً بدون دلیل نیز داشته باشد. کروناویروس مرس، برخلاف سارس، نه تنها دستگاه تنفس بلکه ارگان‌های حیاتی دیگر بدن مثل کلیه و کبد را نیز درگیر می‌کند. در موارد حاد مشکلات گوارشی نظیر اسهال، نارسایی تنفسی، اختلالات انعقادی خون و نارسایی کلیه نیز گزارش شده‌است که این مورد می‌تواند بیمار را به همودیالیز نیازمند کند.[۶۵]

علائم کروناویروس سندرم حاد تنفسی ۲ که منجر به بیماری کووید-۱۹ می‌شود، معمولاً چند روز پس از آلوده شدن فرد به ویروس شروع می‌شود. اما در بعضی افراد ممکن است علائم کمی دیرتر ظاهر شوند. براساس آمارها و تحقیقات انجام شده علائم می‌توانند شامل: تب (در۴۳/۸ درصد افراد هنگام پذیرش و در ۸۸/۷ درصد افراد هنگام بستری)، سرفه خشک (در ۶۷/۸ درصد موارد)، اختلال تنفسی، احساس ضعف و خستگی و درد عضلانی (در ۱۱ تا ۱۴٪ موارد)، اسهال (در ۳٫۸ درصد موارد) باشند. به‌طور میانگین، دورهٔ نهفتگی علائم، چهار روز بوده‌است. کدورت یا اصطلاحاً Ground-glass opacity در سی‌تی اسکن قفسه سینه، در ۵۶/۴ درصد موارد دیده شده‌است. ۱۷/۹ درصد از بیماران با بیماری غیر شدید و ۲/۹ درصد از بیماران با علائم شدید، هیچ‌گونه مشکلی را در رادیولوژی یا سی‌تی اسکن خود نشان ندادند. لنفوسیتوپنی یا کاهش تعداد لنفوسیت‌های در گردش خون در ۸۳/۲ درصد افراد در هنگام پذیرش، مشاهده شد. برخی از افراد مبتلا هیچ علامتی ندارند، یا فقط علائم خفیف دارند. اما این بیماری در افراد دیگر می‌تواند منجر به مشکلات جدی مانند ذات الریه، عدم دریافت اکسیژن کافی و حتی مرگ شود. این نشانه‌ها بیشتر در افرادی که مشکلات زمینه‌ای دیگری دارند، دیده می‌شود.

زخم و بثورات دهانی نیز به عنوان علائم جدید ابتلا به این ویروس شناخته شده‌است.

نحوه انتقالویرایش

بسته به نوع کروناویروس، روش‌های انتقال آن متفاوت است. در برخی از موارد روش‌های انتقال بیماری از انسان به انسان شبیه بیماری آنفلوانزا از طریق سرفه و عطسه است. با این حال احتمال انتقال بیماری در فضای باز بسیار محدود بوده و موارد انتقال انسان به انسان در مواردی رخ داده‌است که افراد به مدت طولانی در فضای بسته در کنار فرد بیمار بوده‌اند مانند افرادی که در بیمارستان‌ها با بیماران در ارتباط هستند. هنوز مشخص نیست که این بیماری نخستین بار به‌طور مستقیم از طریق جانوران به انسان منتقل شده‌است یا از طریق سطوح آلوده به ویروس.[۶۶]

واکسن‌هاویرایش

تلاش‌های بسیاری برای تولید واکسن برای پیشگیری از بیماری‌های ناشی از کروناویروس‌ها انجام شده‌است، در حال حاضر چند شرکت از کشورهای، ایالات متحده آمریکا، انگلستان، آلمان، فرانسه، چین، ژاپن و روسیه و ایران انواعی از واکسن کووید-۱۹ را ساخته و در حال تزریق هستند. داروهای ضدویروس مانند انواعی از پروتئازها و پلیمرازهای ضدویروس نیز در حال بررسی و آزمایش هستند.[۶۷] همچنین واکسن‌هایی برای انواع مختلفی از کروناویروس‌های حیوانات از جمله کروناویروس پرندگان، ویروس گاستروانتریت مسری و کروناویروس سگ‌سانان ساخته شده‌اند که کارایی بالایی ندارند اما این واکسن‌ها توانسته‌اند گسترش سریع بیماری در حیوانات را تا حدودی بکاهند.[۲][۶۸]

منابعویرایش

  1. ↑ "Virus Taxonomy: 2018b Release". International Committee on Taxonomy of Viruses (ICTV). March 2019. Archived from the original on 4 March 2018. Retrieved 24 January 2020.
  2. ↑ ۲٫۰ ۲٫۱ Fehr, Anthony R.; Perlman, Stanley (2015). "Coronaviruses: an overview of their replication and pathogenesis". Methods in Molecular Biology (Clifton, N.J.). 1282: 1–23. doi:10.1007/978-1-4939-2438-7_1. ISSN 1940-6029. PMC 4369385. PMID 25720466.
  3. ↑ «شناسایی ویروسی 'مشابه ویروس سارس' در بریتانیا». بی‌بی‌سی فارسی. ۲۴ سپتامبر ۲۰۱۲. دریافت‌شده در ۲۴ سپتامبر ۲۰۱۲.
  4. ↑ «مرکز تحقیقات ویروس‌شناسی - ویروس کرونا». vrc.sbmu.ac.ir. دریافت‌شده در ۲۰۲۰-۰۱-۲۳.
  5. ↑ TYRRELL, DA (1965-06-05). "CULTIVATION OF A NOVEL TYPE OF COMMON-COLD VIRUS IN ORGAN CULTURES". British medical journal. ۱ (۵۴۴۸): ۱۴۶۷–۷۰. PMID 14288084.
  6. ↑ Visy, JM (1991-08-04). "Homocystinuria due to 5,10-methylenetetrahydrofolate reductase deficiency revealed by stroke in adult siblings". Neurology. ۴۱ (۸): ۱۳۱۳–۵. PMID 1866027.
  7. ↑ editor, Yawei Zhang, general (2008). Encyclopedia of global health. Los Angeles: Sage Publications. pp. ۴۳۳–۴۳۵. ISBN 9781412941860. |access-date= requires |url= (help)
  8. ↑ Woo, Patrick C. Y.; Huang, Yi; Lau, Susanna K. P.; Yuen, Kwok-Yung (2010-08-24). "Coronavirus Genomics and Bioinformatics Analysis". Viruses. 2 (8): 1804–1820. doi:10.3390/v2081803. ISSN 1999-4915. PMC 3185738. PMID 21994708.
  9. ↑ "Coronavirus". Wikipedia. 2020-02-21.
  10. ↑ «corona - Wiktionary». en.wiktionary.org. دریافت‌شده در ۲۰۲۰-۰۲-۲۵.
  11. ↑ «چین؛ افزایش قربانیان کرونا به ۵۶ نفر / هشدار "وضعیت وخیم"». www.asriran.com. دریافت‌شده در ۲۰۲۰-۰۴-۱۱.
  12. ↑ Wertheim JO, Chu DK, Peiris JS, Kosakovsky Pond SL, Poon LL (June 2013). "A case for the ancient origin of coronaviruses". Journal of Virology. 87 (12): 7039–45. doi:10.1128/JVI.03273-12. PMC 3676139. PMID 23596293.
  13. ↑ Estola, T. (1970-05). "Coronaviruses, a new group of animal RNA viruses". Avian Diseases. 14 (2): 330–336. ISSN 0005-2086. PMID 4316767. Check date values in: |date= (help)
  14. ↑ Mahase, Elisabeth (2020-04-16). "Covid-19: Coronavirus was first described in The BMJ in 1965". BMJ (Clinical research ed.). 369: m1547. doi:10.1136/bmj.m1547. ISSN 1756-1833. PMID 32299810.
  15. ↑ Geller C, Varbanov M, Duval RE (November 2012). "Human coronaviruses: insights into environmental resistance and its influence on the development of new antiseptic strategies". Viruses. 4 (11): 3044–68. doi:10.3390/v4113044. PMC 3509683. PMID 23202515.
  16. ↑ editor, Yawei Zhang, general (2008). Encyclopedia of global health. Los Angeles: Sage Publications. pp. 433–435. ISBN 978-1-4129-4186-0. |access-date= requires |url= (help)
  17. ↑ Cabeça, TK (2013-03-05). "Epidemiological and clinical features of human coronavirus infections among different subsets of patients". Influenza and other respiratory viruses. PMID 23462106. |access-date= requires |url= (help)
  18. ↑ ۱۸٫۰ ۱۸٫۱ "Common Cold". University of South Florida Student Health Services. Archived from the original on 11 November 2013. Retrieved 18 April 2013.
  19. ↑ «ویروس کرونا چیست؟».
  20. ↑ ۲۰٫۰ ۲۰٫۱ ۲۰٫۲ ۲۰٫۳ «نسل تازه ویروس کرونا چیست و چقدر خطرناک است؟». BBC News فارسی. ۲۰۲۰-۰۱-۲۷. دریافت‌شده در ۲۰۲۰-۰۲-۰۲.
  21. ↑ ۲۱٫۰ ۲۱٫۱ ۲۱٫۲ Corman VM, Muth D, Niemeyer D, Drosten C (2018). "Hosts and Sources of Endemic Human Coronaviruses". Advances in Virus Research. 100: 163–188. doi:10.1016/bs.aivir.2018.01.001. ISBN 978-0-12-815201-0. PMID 29551135.
  22. ↑ Smith, Richard D (2006). "Responding to global infectious disease outbreaks: Lessons from SARS on the role of risk perception, communication and management". Social Science & Medicine. 63 (12): 3113–23. doi:10.1016/j.socscimed.2006.08.004. PMID 16978751.
  23. ↑ کرونا کابوس خاورمیانه خبرگزاری انتخاب
  24. ↑ "Coronavirus". www.who.int. Retrieved 2020-01-23.
  25. ↑ Fox, Dan (2020-01-24). "What you need to know about the Wuhan coronavirus". Nature. doi:10.1038/d41586-020-00209-y. ISSN 0028-0836.
  26. ↑ Huang, Chaolin; Wang, Yeming; Li, Xingwang; Ren, Lili; Zhao, Jianping; Hu, Yi; Zhang, Li; Fan, Guohui; Xu, Jiuyang (24 January 2020). "Clinical features of patients infected with 2019 novel coronavirus in Wuhan, China". لنستglish. 0. doi:10.1016/S0140-6736(20)30183-5. ISSN 0140-6736.
  27. ↑ Joseph, Andrew (24 January 2020). "New coronavirus can cause infections with no symptoms, studies show". STAT-US. Retrieved 26 January 2020.
  28. ↑ «نسل تازه ویروس کرونا چیست و چقدر خطرناک است؟». BBC News فارسی. ۲۰۲۰-۰۱-۲۲. دریافت‌شده در ۲۰۲۰-۰۱-۲۳.
  29. ↑ «آنچه در مورد ویروس جدید کرونا باید بدانید». DW.COM. ۲۰۲۰-۰۱-۲۲. دریافت‌شده در ۲۰۲۰-۰۱-۲۳.
  30. ↑ «آیا ویروس کرونا وارد کشور شده‌است؟». www.yjc.ir. ۱۳۹۸-۱۱-۰۲. دریافت‌شده در ۲۰۲۰-۰۱-۲۳.
  31. ↑ «بیماری ناشی از ویروس کرونا نام رسمی گرفت؛ کووید -۱۹». BBC News فارسی. ۲۰۲۰-۰۲-۱۲. دریافت‌شده در ۲۰۲۰-۰۲-۱۲.
  32. ↑ ۳۲٫۰ ۳۲٫۱ Health, Australian Government Department of (2020-01-21). "Novel coronavirus". Australian Government Department of Health. Retrieved 2020-01-23.
  33. ↑ "Wuhan Coronavirus Death Rate - Worldometer". www.worldometers.info. Archived from the original on 31 January 2020. Retrieved 2020-02-02.
  34. ↑ «Novel Coronavirus 2019 Situation Summary, Wuhan, China | CDC». www.cdc.gov (به انگلیسی). ۲۰۲۰-۰۱-۲۳. دریافت‌شده در ۲۰۲۰-۰۱-۲۴.
  35. ↑ «توضیح دربارهٔ فوت دو بیمار در بیمارستان کامکار قم/شواهدی از کرونا دیده نشده». www.alef.ir. دریافت‌شده در ۲۰۲۰-۰۴-۱۱.
  36. ↑ «۲ مورد مشکوک ابتلا به کرونا در قم شناسایی شد». تین نیوز. دریافت‌شده در ۲۰۲۰-۰۲-۱۹.[پیوند مرده]
  37. ↑ «نتیجه مثبت آزمایش اولیه دو مورد مشکوک به کرونا در قم». www.iribnews.ir. دریافت‌شده در ۲۰۲۰-۰۴-۱۱.
  38. ↑ «مبتلایان به کرونا در قم جان باختند». ایمنا. ۲۰۲۰-۰۲-۱۹. دریافت‌شده در ۲۰۲۰-۰۲-۱۹.
  39. ↑ «تایید فوت ۲ بیمار مبتلا به ویروس کرونا در قم/تمهیدات لازم برای پیشگیری از شیوع ویروس در استان‌تهران/احتمال قرنطینه‌شدن شهر قم وجود ندارد/ کمبود لباس و تجهیزات نداریم». خبرگزاری ایلنا. دریافت‌شده در ۲۰۲۰-۰۲-۱۹.
  40. ↑ «کرونا به تهران و گیلان رسید». www.asriran.com. دریافت‌شده در ۲۰۲۰-۰۴-۱۱.
  41. ↑ «اولین موارد ابتلا به کرونا در پاکستان و گرجستان: 'هر دو مسافر [[ایران]]'». BBC News فارسی. ۲۰۲۰-۰۲-۲۶. دریافت‌شده در ۲۰۲۰-۰۲-۲۶. تداخل پیوند خارجی و ویکی‌پیوند (کمک)
  42. ↑ hermesauto (2020-02-24). "Coronavirus: Iraq, Oman confirm first cases, halt flights to Iran". The Straits Times. Retrieved 2020-02-25.
  43. ↑ «وزارت صحت عامه: یک مورد مثبت به کرونا ویروس در افغانستان به ثبت رسید». دریافت‌شده در ۲۰۲۰-۰۲-۲۴.
  44. ↑ «عراق: یک طلبه ایرانی ساکن نجف به ویروس کرونا مبتلاست». رادیو فردا. دریافت‌شده در ۲۰۲۰-۰۲-۲۴.
  45. ↑ «ثبت نخستین موارد ابتلا به کرونا در بحرین و کویت». ana.ir. دریافت‌شده در ۲۰۲۰-۰۲-۲۴.
  46. ↑ ۴۶٫۰ ۴۶٫۱ Canada، P. M. N. (۲۰۲۰-۰۲-۲۱). «Woman returning from Iran is B.C. 's sixth case of new coronavirus | National Post» (به انگلیسی). دریافت‌شده در ۲۰۲۰-۰۲-۲۱.
  47. ↑ «کرونا با مسافری از [[ایران]] به لبنان رسید». BBC News فارسی. ۲۰۲۰-۰۲-۲۱. دریافت‌شده در ۲۰۲۰-۰۲-۲۱. تداخل پیوند خارجی و ویکی‌پیوند (کمک)
  48. ↑ «شناسایی 2 ایرانی مبتلا به کرونا در امارات». www.asriran.com. دریافت‌شده در ۲۰۲۰-۰۴-۱۱.
  49. ↑ «یک ایرانی، ناقل ویروس کرونا به یک منطقه جدید در چین!». www.asriran.com. دریافت‌شده در ۲۰۲۰-۰۴-۱۱.
  50. ↑ ۵۰٫۰ ۵۰٫۱ «ویروس کرونا از [[ایران]] به جمهوری آذربایجان رسید». رادیو فردا. دریافت‌شده در ۲۰۲۰-۰۲-۲۸. تداخل پیوند خارجی و ویکی‌پیوند (کمک)
  51. ↑ 2331 (۲۰۲۰-۰۲-۲۷). «کرونا به دانمارک و استونی رسید». ایرنا. دریافت‌شده در ۲۰۲۰-۰۲-۲۸.
  52. ↑ «ناقلین چینی، منشأ کرونای جدید در ppایران]] / توزیع رایگان ماسک در قم از امشب». ایسنا. ۲۰۲۰-۰۲-۲۳. دریافت‌شده در ۲۰۲۰-۰۲-۲۳.
  53. ↑ «شناسایی ۱۷۶۲ مورد جدید کرونا در کشور/۱۲۲ تن دیگر جان باختند». isna.ir. ایسنا. ۵ فروردین ۱۳۹۹. دریافت‌شده در ۵ فروردین ۱۳۹۹.
  54. ↑ «WHO | Update 49 - SARS case fatality ratio, incubation period». WHO. دریافت‌شده در ۲۰۲۰-۰۲-۲۲.
  55. ↑ «WHO | Summary of probable SARS cases with onset of illness from 1 November 2002 to 31 July 2003». WHO. دریافت‌شده در ۲۰۲۰-۰۲-۲۲.
  56. ↑ "Distribution of confirmed cases of MERS-CoV by place of infection and month of onset, from March 2012 to 2 December 2019". European Centre for Disease Prevention and Control. 2019-12-06. Retrieved 2020-02-22.
  57. ↑ «WHO | Middle East respiratory syndrome coronavirus (MERS-CoV) – United Arab Emirates». WHO. دریافت‌شده در ۲۰۲۰-۰۲-۲۲.
  58. ↑ "Coronavirus (COVID-19)". Google News. Retrieved 2020-09-09.
  59. ↑ تعداد مبتلا: ۲۷،۶۰۰،۰۰۰ نفر مرگ: ۸۹۸،۰۰۰ نفر ۸۹۸،۰۰۰/۲۷،۶۰۰،۰۰۰ = ۳٫۲۵۳ ٪
  60. ↑ «La grippe H1N1». pneumocourlancy.fr. دریافت‌شده در ۲۰۲۰-۰۲-۲۲.
  61. ↑ «First Global Estimates of 2009 H1N1 Pandemic Mortality Released by CDC-Led Collaboration | CDC». www.cdc.gov (به انگلیسی). ۲۰۱۹-۱۱-۲۰. دریافت‌شده در ۲۰۲۰-۰۲-۲۲.
  62. ↑ Woo, Patrick C. Y.; Lau, Susanna K. P.; Lam, Carol S. F.; Lau, Candy C. Y.; Tsang, Alan K. L.; Lau, John H. N.; Bai, Ru; Teng, Jade L. L.; Tsang, Chris C. C. (2012-04). "Discovery of seven novel Mammalian and avian coronaviruses in the genus deltacoronavirus supports bat coronaviruses as the gene source of alphacoronavirus and betacoronavirus and avian coronaviruses as the gene source of gammacoronavirus and deltacoronavirus". Journal of Virology. 86 (7): 3995–4008. doi:10.1128/JVI.06540-11. ISSN 1098-5514. PMC 3302495. PMID 22278237. Check date values in: |date= (help)
  63. ↑ 1498 (۲۰۲۰-۰۱-۳۰). ««خفاش» منشأ ویروس کرونا اعلام شد». ایرنا. دریافت‌شده در ۲۰۲۰-۰۱-۳۱.
  64. ↑ مانیتورینگ، بخش (۲۰۲۰-۰۱-۲۹). «منشا ویروس کرونا چیست؟ سوپ خفاش یا سلاح بیولوژیک». BBC News فارسی. دریافت‌شده در ۲۰۲۰-۰۲-۲۲.
  65. ↑ «نسل تازه ویروس کرونا چیست و چقدر خطرناک است؟». BBC News فارسی. ۲۰۲۰-۰۲-۱۹. دریافت‌شده در ۲۰۲۰-۰۲-۲۲.
  66. ↑ «مرکز تحقیقات ویروس‌شناسی - ویروس کرونا». vrc.sbmu.ac.ir. دریافت‌شده در ۲۰۲۰-۰۲-۲۲.
  67. ↑ Dong, Liying; Hu, Shasha; Gao, Jianjun (2020). "Discovering drugs to treat coronavirus disease 2019 (COVID-19)". 14 (1): 58–60. doi:10.5582/ddt.2020.01012. ISSN 1881-784X. PMID 32147628. Text "journalDrug Discoveries & Therapeutics" ignored (help)
  68. ↑ "COVID-19 Vaccine and Therapeutic Drugs Tracker". COVID-19 Vaccine and Therapeutic Drugs Tracker. Retrieved 2021-05-26.
برگرفته از «https://fa.wikipedia.org/w/index.php?title=کروناویروس&oldid=34707491»