کشف‌رود
کَشَف‌رود، در میان درهٔ کَشَف‌رود خراسان رضوی و در قسمت شمالی کلان‌شهر مشهد جاری است. شهرستان‌های گلبهار و چناران نیز در حوضه این رودخانه قرار دارند. این رود ازرشته کوه هزار مسجد ، رشته کوه بینالود و کوههای قطار اولنگ فریمان سرچشمه می‌گیرد که این رودها فصلی و سیلابی می‌باشند. در سال‌های اخیر طرح ساماندهی کشف‌رود به شهرداری مشهد واگذار شد و شهرداری مشهد برنامه‌ای برای تبدیل آن به یک تفرجگاه بزرگ به نام بوم پارک را دارد. تمدن تاریخی توس در گذشته در کنار این رودخانه شکل گرفته بود. در شاهنامه فردوسی از این رود با نام "کاسه‌رود" یاد شده‌است.
| کشف‌رود | |
|---|---|
 | |
| مکان | |
| استان | خراسان رضوی |
| ویژگی‌های ظاهری | |
| سرآب | |
| • مکان | روستای فریزی دامنه رشته کوه بینالود |
| • مختصات | ۳۶°۲۹′۵۰″ شمالی ۵۹°۲′۵٫۵۶″ شرقی / ۳۶٫۴۹۷۲۲°شمالی ۵۹٫۰۳۴۸۷۷۸°شرقی |
| • ارتفاع | ۱۶۰۰ متر |
| دهانه | پل خاتون ←بیابان قره‌قوم |
• مکان | هریرود |
• مختصات | ۳۵°۵۷′۵۴″ شمالی ۶۱°۷′۸″ شرقی / ۳۵٫۹۶۵۰۰°شمالی ۶۱٫۱۱۸۸۹°شرقی |
• ارتفاع | ۳۹۵ متر |
| طول | ۲۹۰ کیلومتر |
کشف‌رود هرساله میزبان انواع گونه‌های پرنده بومی و مهاجر است و یکی از بهترین نقاط برای پرنده‌نگری در خراسان رضوی و ایران است. تنوع پرندگان آن چنان چشمگیر است که هرساله پرندگان کمیاب و غیر معمول و جدید در آن ثبت می‌شوند.
انواع اردک، چنگر نوک سرخ، چنگر معمولی، حواصیل خاکستری، بوتیمار فلامینگو، انواع اردک مثل خوتکا، آنقوت، تنجه، اردک سرسبز، فیلوش، اردک سرحنایی، پلیکان، انواع کشیم، انواع گنجشک‌سانان مانند زردپره‌ها، سهره‌ها، گنجشک‌ها، سسک‌ها و مگس‌گیرها، چوب‌پا، سنقر تالابی، کبوتر چشم‌زرد خاوری، سارگپه پابلند، اکراس سیاه و زنبورخوار، از پرندگان این منطقه هستند.
وجه تسمیه ویرایش
کَشَف به معنی لاک‌پشت است[۱] و کشف‌رود به معنی رود پر از لاک‌پشت است. در زمان‌های قدیم لاک‌پشت‌های کوچک و بزرگ زیادی در این رود وجود داشته‌است.[۲][۳]
کشف‌رود در شاهنامه فردوسی ویرایش
از کشف‌رود چندین بار در شاهنامه فردوسی یاد شده‌است. به نقل از شاهنامه، سام نریمان در نامه‌اش به منوچهر از جنگ با اژدها در کشف‌رود و کشتن اژدها می‌نویسد:
| چنان اژدها کو ز رود کشف | برون آمد و کرد گیتی چو کف |
تا آنجا که آن را می‌کشد.
| کشف‌رود پرخون و زردآب شد | زمین جای آرامش و خواب شد[۴] |
زمین ریخت‌شناسی ویرایش
طول رودخانه کَشَف رود ۲۹۰ کیلومتر است. این رودخانه از آبریزهای جنوبی هزار مسجد و آبریزهای شمالی بینالود سرچشمه می‌گیرد و پس از عبور از مشهد، در محل پل خاتون سرخس، به رودخانه هریرود می‌پیوندد و از آنجا به بعد، رودخانه تجن نام گرفته و به سمت ترکمنستان ادامه می‌یابد و در بیابان‌قره‌قوم ترکمنستان فرومی‌رود.
این رود در حال حاضر به دلیل خشکسالی، قطع شدن زهکش‌ها به علت حفر بی‌رویه چاه و احداث سد بر روی سرشاخه‌های آن خشک شده، فقط در مواقع سیلاب دارای آب است و در طول سال پساب شهری در آن جاری است. برای مهار سیلاب‌های کشف رود سد شوریجه با حجم مخزن ۲۰۰ میلیون مترمکعب در شهرستان‌سرخس بر روی این رودخانه با هدف تأمین آب کشاورزی در حال احداث است. سدهای طرق و کارده و ارداک بزرگ‌ترین سدها بر روی سرشاخه‌های کشف رود هستند.
باستان‌شناسی ویرایش
کشف رود نام مجموعه ای از محوطه‌های دوره پارینه سنگی قدیم است که در حد فاصل ۳۵ کیلومتری تا ۸۵ کیلومتری جنوب شرقی مشهد، در اطراف بستر اصلی رودخانه کشف‌رود واقع شده‌اند.
کلود تیبو زمین‌شناس فرانسوی با همکاری علی آریایی زمین‌شناس ایرانی در سال‌های ۵۴–۱۳۵۳ بررسی‌هایی در حوضه کشف‌رود در شرق مشهد انجام دادند که طی آن ۸۰ نمونه دست‌ساخته سنگی از هفت محوطة باز گردآوری شد.[۵]
مجموعه کشف شده پس از بررسی به موزه ایران باستان در موزه ملی ایرلن تحویل شد. این مجموعه در اوایل دهه ۱۳۸۰ به بخش پارینه سنگی موزه ملی ایران منتقل شد و توسط فریدون بیگلری -باستان‌شناس- مجدداً بررسی شد.[۶] در بازنگری این مجموعه مشخص شد که تعدادی از نمونه‌های این مجموعه قطعات شکسته یا لب پرشده قلوه‌سنگ‌های طبیعی کوارتز (دُر کوهی) هستند و فاقد آثار دستکاری انسان هستند.[۷] اما اکثر نمونه‌ها توسط انسان ساخته شده و شامل سنگ مادر و سنگ مادرهای ساتور شکل، تراشه‌های ساده و ابزارهایی چون خراشنده، کنگره‌دار و درفش هستند.[۸] این مجموعه مربوط به دوره پارینه سنگی قدیم است و براساس مشاهدات زمین‌شناسی بستر کشف آنها مربوط به پلیستوسن قدیم هستند. درنتیجه این مجموعه بیش از ۸۰۰ هزار سال قدمت دارد.[۹]
منابع ویرایش
- ↑ «کشف». موسسهٔ لغت‌نامهٔ دهخدا و مرکز بین‌المللی آموزش زبان فارسی. بایگانی‌شده از اصلی در ۹ دسامبر ۲۰۲۱. دریافت‌شده در ۲۰۲۱-۰۲-۰۴.
- ↑ معصومه فرمانی‌کیا. «کَشَف منطقه‌ای با ارزش گردشگری». shahraranews.ir. دریافت‌شده در ۲۰۲۱-۰۲-۰۴.
- ↑ "Khorasan". 1911 Encyclopædia Britannica. Volume 15.
{{cite journal}}:|volume=has extra text (help) - ↑ شاهنامه فردوسی، بر پایه چاپ مسکو، انتشارات هرمس، پادشاهی منوچهر، صفحه 120 و121
- ↑ Ariai, A. , and C. Thibault, (1975-77) "Nouvelles précisions a propos de l'outillage paléolithique ancien sur galets du Khorassan (Iran)," Paléorient 3, Pp. 101-8.
- ↑ بیگلری، فریدون ۱۳۹۴، مروری بر باستان‌شناسی دوران پارینه سنگی در خراسان با تأکید بر محوطه‌های کشف رود، گذری بر باستان‌شناسی خراسان، گزیده‌ای از یافته‌های باستان شناختی و نفایس تاریخی-فرهنگی خراسان، به کوشش میثم لباف خانیکی، صص. ۲۴–۱۶، سازمان میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری، تهران
- ↑ Biglari, F. and Shidrang, S. , (2006) The Lower Paleolithic Occupation of Iran, Near Eastern Archaeology 69(3–4): 160-168
- ↑ بیگلری، فریدون ۱۳۹۴، مروری بر باستان‌شناسی دوران پارینه سنگی در خراسان با تأکید بر محوطه‌های کشف رود، گذری بر باستان‌شناسی خراسان، گزیده‌ای از یافته‌های باستان شناختی و نفایس تاریخی-فرهنگی خراسان، به کوشش میثم لباف خانیکی، صص. ۲۴–۱۶، سازمان میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری، تهران
- ↑ Dennell, R. (2008). The palaeolithic settlement of Asia. Cambridge University Press.
- حسن زنده دل (۱۳۷۷)، استان خراسان، نشر ایرانگردان