گارد جاویدان (پهلوی)
گارد جاویدان پهلوی نام یگان ویژه‌ای در دوران پادشاهی محمدرضا شاه پهلوی بود که مسئولیت حفاظت از دودمان شاهنشاهی و کاخ‌ها و ابنیه سلطنتی را بر عهده داشت از سال ۱۳۰۳ خورشیدی تا پایان پادشاهی رضاشاه، تنها یک واحد نظامی به استعداد یک گروهان پیاده ارتش که به نوبت توسط لشکر ۱ (مستقر در باغشاه)یا لشکر ۲ مرکز (مستقر در منطقه قصر) تامین می شد مسئولیت نگهبانی از ایشان و خانواده سلطنتی و ابنیه و کاخ ها را بعهده داشت. بعدها و در آغاز پادشاهی محمدرضا شاه پهلوی، این یگان در قالب یک تیپ ۲۷۰۰ نفره به استعداد ۴ گردان ارتقا یافت که شامل ۱ گردان گارد جاویدان (حدود ۷۰۰ نفر) از افسران و درجه داران کادر و ۳ گردان وظیفه بود. تیپ گارد شاهنشاهی یکی از ۳ تیپ لشکر ۱ را تشکیل می داد هر چند تحت امر فرمانده لشکر نبود و تنها از نظر لجستیک به لشکر وابسته بود. در سازمان جدید گارد جاویدان با استعداد یک تیپ، جمعی لشکر ۱ پادگان مرکز گردید و فرماندهی آن را تیمسار سید محسن هاشمی نژاد عهده دار شد. لایه اول حفاظت توسط مأموران مخصوص با لباس غیره نظامی از زبده ترین نیروهای گارد جاویدان و لایه دوم حفاظت بعهده گارد جاویدان و بعد از آن از سربازان وظیفه در لایه سوم استفاده می شد. پس از ترور ناموفق محمد رضا شاه توسط سرباز رضا شمس آبادی در ۲۱ فروردین ۱۳۴۴ به‌تدریج این سازماندهی مورد تجدید سازمان قرار گرفت به ترتیبی که نیروهای وظیفه از آن خارج و تنها از کادر رسمی نیروی زمینی در سازمان آن استفاده شود. بعدها این تیپ از لشکر۱ منتزع و به صورت تیپ مستقل در آمد (محل سرلشگری) و خود لشکر ۱ نیز به «لشکر پیادهٔ گارد شاهنشاهی» تغییر نام داد و به همراه «تیپ مستقل گارد جاویدان» با قریب ۱۲ هزار نفر و «مرکز آموزش» ، مجموعاً سازمان گارد شاهنشاهی را با قریب ۳۳ هزار نفر را تشکیل می دادند که فرماندهی آن را سپهبد محسن هاشمی نژاد عهده دار بود. در سال ۱۳۵۷ فرماندهی گارد شاهنشاهی به‌عهدهٔ تیمسار سپهبد عبدالعلی بدره‌ای بود که هم‌زمان با انتصاب ارتشید عباس قره باغی به سمت ریاست ستاد بزرگ ارتشداران، فرماندهی نیروی زمینی شاهنشاهی را نیز به‌عهده گرفت.معاونت فرماندهی گارد شاهنشاهی به‌عهدهٔ تیمسار سپهبد مهدی رحیمی بود که در تاریخ ۲۷ دی ماه ۱۳۵۷ با حفظ سمت به سمت ریاست کل شهربانی نیز منصوب گردیده بود. بررسی سوابق خدمتی هر دو امیر مورد اشاره نشان می‌دهد که با توجه به اینکه بخش عمدهٔ دوران کاری ایشان در پست‌های ستادی خلاصه گردیده بود، تجربهٔ کاری لازم برای مهار بحران با آن ابعاد را نداشتند. کارشناسان انتصاب این دو تیمسار را در پست‌های کلیدی یاد شده از اشتباهات پادشاه می‌دانند که به سقوط نظام شاهنشاهی منجر گردید. (بدون ارجاع به منبعی موثق)
| گارد جاویدان شاهنشاهی پهلوی | |
|---|---|
 نشان رسمی گارد جاویدان | |
 سرباز گارد جاویدان پهلوی در ورودی کاخ مرمر (قصر پهلوی) تهران | |
| بنیان‌گذاری | ۲۱ فروردین ۱۳۴۴ |
| برچیده شده | ۲۲ بهمن ۱۳۵۷ |
| ستاد |  تهران، ایران |
| رهبری | |
| فرمانده کل قوا | محمدرضا شاه |
| فرمانده |  سپهبد سید‌محسن هاشمی نژاد
 سرلشکر علی نشاط |
گارد جاویدان و انقلاب ویرایش
در جریان وقایع انقلاب ۵۷، لشکر پیاده گارد شاهنشاهی مأمور به فرماندار نظامی تهران شد ولی هیچگاه از گارد جاویدان شاهنشاهی برای مقابله با انقلابیون استفاده نشد.پس از خروج پادشاه در ۲۶ دی ماه ۵۷ و تضعیف شدید سلسله مراتب فرماندهی، به ابتکار تیمسار بدره‌ای و تیمسار نشاط در چهارم بهمن ۱۳۵۷ تعداد محدوی از واحدهای لشکر پیاده و گردان تانک گارد جاویدان در منطقه لویزان اقدام به برگزاری مانوری محدود با هدف نمایش اقتدار و تسلط ارتش بر امور انجام دادند[۱].در صبح روز ۲۱ بهمن ماه ۱۳۵۷ در پی درگیری همافران و درجه داران پادگان دوشان تپه واحدهایی از لشکر پیاده گارد که در آن پادگان حضور داشت با همافران درگیر شد.[۱] با وخامت اوضاع در دوشان تپه و بالا رفتن احتمال حمله افراد مسلح به کارخانه مسلسل‌سازی در شرق تهران، علی‌رغم دستور مستقیم تیمسار سپهبد عبدالعلی بدره‌ای برای اعزام گارد جاویدان به منطقه درگیری، فرمانده آن تیمسار سرلشکر علی نشاط به بهانه مأموریت ویژه گارد جاویدان برای حفاظت از کاخ‌ها و ابنیه سلطنتی از دستور مافوق استنکاف و در روز ۲۲ بهمن همبستگی خود را با انقلاب از طریق پیام رادیویی منتسب به وی اعلام نمود.[۲]
پس از انقلاب ویرایش
گارد شاهنشاهی پس از پیروزی انقلاب عملا منحل و سپس به لشکر ۲۱ حمزه آذربایجان تغییر نام داد که بعد از جنگ ایران و عراق لشکر ۲۱ حمزه به تبریز نقل مکان کرد و همه سربازانش عضو گارد جاویدان بودند و هم‌اکنون پادگان گارد جاویدان سابق در اختیار مرکز آموزش‌های پشتیبانی نزاجا یا همان مراپش در منطقه لویزان قرار دارد.
فرماندهان گارد جاویدان ویرایش
فرماندهان گارد تا انقلاب ۱۳۵۷ عبارت بودند از:
- سپهبد سید محسن هاشمی‌نژاد
- ارتشبد جعفر شفقت
- ارتشبد عباس قره‌باغی
- سرلشکر عزیزالله ضرغامی
- سپهبد ایرج محوی
- ارتشبد نعمت‌الله نصیری (اعدام شد)
- سپهبد عبدالعلی بدره‌ای[۳] (ترور شد)
- سرلشکر علی نشاط (اعدام شد)