گذرنامه ایرانی

مدرک شناسایی شهروندان ایران جهت سفر به خارج از کشور

گذرنامهٔ جمهوری اسلامی ایران یک مدرک شناسایی برای شهروندان ایران است که جهت سفر به خارج از کشور صادر می‌شود. دارا بودن گذرنامهٔ جمهوری اسلامی ایران به معنی داشتن تابعیت ایران است. مسئولیت نظارت بر گذرنامهٔ ایرانی به عهدهٔ ادارهٔ کل گذرنامه وابسته به فراجا است.

گذرنامهٔ جمهوری اسلامی ایران
گذرنامه ایران که از سال ۲۰۱۱ به بعد به‌صورت زیست‌سنجشی صادر می‌گردد.
گونهگذرنامه
صادرکننده ایران، پلیس مهاجرت و گذرنامه فراجا
هدفاحراز هویت و سفر
شرایط احرازشهروندی (تابعیت) ایران

سربازی برای مردان

اجازه محضری برای زنان متأهل
انقضاء۵ سال

تاریخچه ویرایش

نیاز به گذرنامه در ایران با شکل یکسان و متحدالشکل در اواسط حکومت ناصرالدین‌شاه قاجار حس شد. گذرنامه در آن زمان با عنوان «تذکرهٔ مرور» (مجوز رفت و آمد) وجود داشت اما در سال ۱۲۶۰ خورشیدی کتابچه‌ای تحت عنوان «دستورالعمل تذکرهٔ مرور» توسط وزارت امور خارجه دولت علّیه ایران تهیه و با توشیح ناصرالدین‌شاه به تمامی ولایات سرحدی (مرزی) فرستاده شد تا صدور گذرنامه در کل کشور به شکل واحد و با محوریت دارالخلافه تهران باشد. در مقدمهٔ این کتابچه می‌خوانیم:

«چون برای دولت لازم است که رعایا و تبعهٔ خود را که به عنوان تجارت و زیارت و سیاحت و مقاصد مهمه به ممالک دول همجوار و هم‌عهد مسافرت می‌نمایند سرپرستی و حمایت نماید و آنها که به اقتضای شرایط عهدنامه‌جات منعقده از حقوق مقرره به توسط سفرا و مأمورین خود بهره‌یاب شوند و برای نظم داخله از حالت مسافرین خود عموماً استحضار حاصل کرده و اهل کسب و تجارت و صاحبان منظورات مفیده را از اشرار و بیهوده‌گردان و فراریان تمیز داده در جمیع منافع و دفع مفاسدی که از مسافرت حاصل می‌تواند شد اهتمامات لازمه را به عمل آورده و همچنین از واردین ممالک خارجه و دول دوست همجوار استحضار کافی به هم رسانیده نسبت به هر یک امتیازات و حقوق مندرجهٔ در عهدنامه‌جات دوستی و تجارتی را مرعی و ملحوظ دارد و ملک و رعیت خود را از معایب خودسری و مطلق‌العنانی مصون و محروس نماید لهذا برای استحکام و انضباط عمل تذکرهٔ وارد و صادر ممالک محروسه که از قدیم مقرر و معمول است قواعد مقرره را در ضمن فصل آتیه به‌درستی برقرار می‌کند»

تذکرهٔ مرور توسط مباشرینی که وزارت خارجه منصوب می‌کرد و توسط حاکمان شهرهای مرزی حمایت می‌شدند با مدت اعتبار یک سال صادر می‌شد. در کتابچهٔ یادشده به غیر از شکل و جزئیات این تذکره، به مجازات‌هایی که برای جاعلین در نظر گرفته شده نیز اشاره شده‌است. دارندگان تذکره‌ها باید پیش از پایان مهلت یکسالهٔ تذکره‌های خود، به دفاتر صدور مراجعه و اقدام به تمدید مجوزهای خود می‌کردند در غیر این صورت مشمول پرداخت جریمه می‌شدند.

همچنین برای آن دسته از زائرین عتبات که پول کافی برای پرداخت هزینهٔ صدور تذکره نداشتند، مجوز صدور سالانه هزار تذکره رایگان در سال به مباشر تذکرهٔ کرمانشاهان داده شده بود.

محتویات گذرنامه ویرایش

گذرنامه‌های ایرانی به رنگ زرشکی می‌باشد که نشان رسمی ایران در بالای جلد آن‌ها درج و عبارت جمهوری اسلامی ایران و واژهٔ گذرنامه به زبان فارسی و عبارت Islamic Republic of Iran و واژهٔ Passport به زبان انگلیسی نیز در زیر آن نوشته شده‌است. در صفحهٔ مشخصات، بالا سمت چپ شمارهٔ هشت رقمی گذرنامه با اعداد فارسی نوشته‌است و در زیر آن نوع گذرنامه کد کشور و شمارهٔ گذرنامه به زبان انگلیسی درج گردیده‌است؛ و بعد از آن به ترتیب شامل شمارهٔ ملی، نام، نام خانوادگی، نام پدر، تاریخ و محل تولد، شمارهٔ شناسنامه، جنسیت و تاریخ صدور و تاریخ انقضاء به زبان فارسی و انگلیسی درج شده‌است.

ایران در سال ۱۳۸۶ اقدام به خرید کیت بیومتریک سازی گذرنامهٔ بیومتریک برای گذرنامه‌های دیپلماتیک و در سال ۱۳۹۴ برای گذرنامه‌های عادی کرد. گذرنامهٔ ایرانی دارای ۳۲ صفحه است.

در پشت صفحهٔ این گذرنامه درج شده: دارندهٔ این گذرنامه حق سفر به فلسطین اشغالی را ندارد. منظور از فلسطین اشغالی، دو کشور فلسطین (کرانه باختری رود اردن و نوار غزه) و اسرائیل است. این بدین معناست که تمامی دارندگان گذرنامه ایران حق سفر به این دو کشور را ندارند که این مسئله موجب تبعاتی برای ورزشکاران ایران شده است ؛ بطور مثال در دور دوم مقدماتی جام ملتهای زنان آسیا ۲۰۱۶ ، رام‌الله در کرانه باختری میزبان تیم ملی فوتبال زنان ایران بود ولی به دلیل همین مسئله میزبانی از فلسطینی ها سلب و به سری لانکا رسید[۱] ؛ چهار سال بعد نیز در دور نخست مقدماتی فوتبال زنان در المپیک ۲۰۲۰ تیم ملی ایران تا ورطه حذف از مقدماتی المپیک[۲] بدلیل میزبانی فلسطین از این رقباتها رفت ولی در نهایت با کوتاه آمدن کنفدراسیون فوتبال آسیا میزبانی از آنها سلب و به قطر رسید.[۳]

یادمان‌های ایران

در گذرنامهٔ ایرانی هر دو صفحهٔ آن تصویر یکی از یادمان‌های ایران نقش بسته‌است که به ترتیب به شرح زیر است:

درخواست ویرایش

برای اخذ گذرنامهٔ ایرانی، متقاضی باید شخصاً به یکی از دفاتر خدمات انتظامی پلیس +۱۰ مراجعه کند.

مدارک مورد نیاز

  • ارائهٔ اصل شناسنامه (افراد بالای ۱۵ سال شناسنامه عکسدار) و کارت ملی یا تائیدیه از ثبت احوال
  • ارائهٔ آخرین گذرنامهٔ اخذ شده
  • یک قطعه عکس ۶*۴ تمام رخ با زمینهٔ سفید، برای مردان بدون عینک، کلاه یا کراوات و برای زنان با رعایت حجاب اسلامی کامل و بدون آرایش (عکس در دفاتر خدمات پلیس +۱۰ گرفته می‌شود احتیاجی به قطعه عکس پاسپورتی یا هیچگونه عکس دیگری نیست)
  • اجازهٔ محضری برای کودکان زیر ۱۸ سال از طرف پدر یا قیم قانونی
  • برای بانوان متأهل، اجازهٔ محضری از سوی همسر
  • برای بانوان بیوه یا مطلقه، اصل گواهی فوت همسر یا طلاق‌نامه
  • برای آقایان، ارائهٔ کارت هوشمند پایان خدمت یا معافیت یا اجازهٔ سازمان وظیفهٔ عمومی ناجا برای دانشجویان و دانش‌آموزان (برای مردان بالای ۵۰ سال نیازی به ارائهٔ کارت نیست)[۴]
  • موافقت‌نامه سازمان وظیفه عمومی برای مشمولین.
  • فیش‌های واریزی به حساب بانک ملی به مبلغ ۱٬۰۰۰٬۰۰۰ ریال (مخصوص تهران بزرگ) به ادارهٔ گذرنامه و مبلغ ۵۰٬۰۰۰ ریال به نام عوارض شهرداری (مخصوص تهران بزرگ)
  • ارائهٔ اصل نامهٔ حفا برای پرسنل شاغل در نیروهای مسلح و بازنشسته‌شدگان زیر ۵ سال پس از تأیید و ممهور به مهر دبیرخانهٔ ادارهٔ گذرنامه
  • نحوهٔ ورود به ایران و ارائهٔ مدرک ورود به ایران برای متقاضیانی که محل تولدشان خارج از کشور می‌باشد.

محدودیت‌های اخذ گذرنامهٔ ایرانی ویرایش

  • طبق مادهٔ ۱۸ قانون گذرنامه، کلیهٔ افراد زیر ۱۸ سال برای اخذ گذرنامه نیاز به اجازهٔ کتبی ولی یا قیم خود را دارند.
  • طبق تبصرهٔ ۴ این ماده، کلیهٔ زنان ایرانی متأهل، برای اخذ گذرنامه نیازمند اجازهٔ کتبی همسرانشان هستند، اگر چه که زنانی که با همسرانشان مقیم کشور خارجی هستند یا آن‌هایی که همسر خارجی دارند نیازی به اجازه ندارند.
  • دختران مجرد بالای ۱۸ سال احتیاجی به اجازهٔ کتبی از ولی خود ندارند.
  • کلیهٔ مردان ایرانی باید یا دارای کارت پایان خدمت سربازی یا معافیت باشند، یا اجازهٔ کتبی ادارهٔ وظیفهٔ عمومی را اخذ کرده باشند.[۵]

روادید برای شهروندان ایرانی ویرایش

در سال ۲۰۲۳ گذرنامه ایران در فهرست پاسپورت ایندکس (https://www.passportindex.org/)در رتبه ۸۵ ام است و امکان سفر بدون ویزان به ۱۵ کشور، با ویزای بدو ورود به ۴۲ کشور و با ویزا به ۱۴۱ کشور دارد،[۶] و در فهرست ویزا ایندکس(visaindex.com) رتبه ۹۹ را در جهان دارد یعنی به ۴۳ کشور بدون ویزا، به ۳۹ کشور با ویزای آنلاین و به ۱۴۷ کشور با ویزای معمولی (نیازمند مراجعه حضوری به سفارت) می‌تواند سفر کند.[۷] دارنده این گذرنامه می‌تواند بدون ویزا به ۱۱ کشور جهان و تنها با ویزای فرودگاهی (بدون مراجعه به سفارت) به ۴۱ کشور جهان سفر کند.[۸]

در سال ۲۰۲۰ گذرنامهٔ جمهوری اسلامی ایران به ردهٔ ششمین گذرنامهٔ کم‌اعتبار جهان سقوط کرد. در میان ۱۹۹ کشور جهان، گذرنامهٔ ایرانی مقام ۱۹۴ را داراست. پس از پاسپورت ایرانی، گذرنامه‌های یمن، سومالی، سوریه، افغانستان قرار دارند. گذرنامهٔ عراق هم در انتهای جدول است. بر اساس این جدول، گذرنامهٔ کشورهایی چون پاکستان، اریتره، بنگلادش، کرهٔ شمالی، لیبی و مناطق فلسطینی‌نشین نسبت به گذرنامهٔ ایرانی از نظر اعتباری در وضعیت بهتری قرار دارند.[۹][۱۰] در سال ۲۰۲۱، با پاسپورت جمهوری اسلامی ایران، به ۱۴ کشور مالزی، ترکیه، قطر، ارمنستان، گرجستان، نیووی، جزایر کوک، ونزوئلا، هائیتی، دومینیکا، عراق، سوریه و ایالات فدرال میکرونزی و قزاقستان بدون ویزا می‌توانند سفر کنند.

 
نیازمندی روادید برای شهروندان ایرانی
  ایران
  بدون نیاز به روادید
  روادید هنگام ورود
  روادید الکترونیکی
  روادید به‌صورت آنلاین یا هنگام ورود
  نیاز به روادید

بنا بر تحقیق وبگاه Henley Passport Index، در ماه مه سال ۲۰۲۱، رتبه این پاسپورت ۹۹ (از بین پاسپورت ۱۱۰ کشور مورده تحقیق) می‌باشد که با رتبه گذرنامه سریلانکا برابر است و دارندگان آن، قادر به سفر به چهل و دو کشور به صورت بدون ویزا یا ویزا در زمان ورود می‌باشند. تا پیش از انقلاب ۱۳۵۷ ایران و در دورهٔ پادشاهی پادشاه ایران محمدرضاشاه پهلوی، شهروندان ایرانی می‌توانستند بدون روادید به بسیاری از کشورهای جهان سفر کنند. به نوشتهٔ روزنامهٔ اطلاعات در شمارهٔ روز پنجشنبه ۱۴ اردیبهشت ۱۳۵۷ یعنی تنها ۹ ماه پیش از وقوع انقلاب اسلامی، مسافرت برای ایرانی‌ها به تمام کشورهای اروپا جز کشورهای اروپای شرقی و سوئیس و اتریش، بدون روادید امکان‌پذیر بود. مسافران ایرانی برای سفر به کشورهای ایالات متحدهٔ آمریکا، کانادا و اکثر کشورهای آمریکای لاتین صلاحیت سفر بدون روادید داشتند. همچنین مسافران ایرانی از میان کشورهای آفریقایی، برای سفر به مصر ، اتیوپی، مراکش و تونس نیازی به روادید نداشتند. تایلند، سنگاپور، فیلیپین، هند، اندونزی، هنگ‌کنگ ، کره جنوبی و ژاپن هم از مسافران ایرانی روادید نمی‌خواستند.[۱۱][۱۲]

تکذیب شنود افراد از طریق تراشه ویرایش

۱۰ خرداد ۱۳۹۹، سرتیپ دوم ستاد صادق رضادوست، رئیس پلیس مهاجرت و گذرنامهٔ نیروی انتظامی، ردیابی و شنود افراد از طریق کار گذاشتن تراشه یا چیپ در گذرنامه‌ها را تکذیب کرد و آن را شایعه خواند. او گفت که ایران هم مثل «۹۰ درصد» از کشورهای دیگر، «گذرنامه‌اش الکترونیکی است و بر این اساس تراشه‌ای الکترونیکی در آن نصب شده‌است.» به گفتهٔ این مقام، این تراشهٔ الکترونیکی در گذرنامه‌های ایرانی تنها برای جلوگیری از «جعل آن‌ها و افزایش ضریب ایمنی» نصب شده‌است.[۱۳][۱۴]

نگارخانه ویرایش

منابع ویرایش

  1. «تیم فوتبال زنان فلسطین و ایران در قطر مسابقه می‌دهند». صدای آمریکا. ۲۰۱۹-۰۲-۲۷. دریافت‌شده در ۲۰۲۴-۰۱-۱۸.
  2. «فوتبال زنان ایران در دام "باید ببازی"». BBC News فارسی. دریافت‌شده در ۲۰۲۴-۰۱-۱۸.
  3. فردا، رادیو (۲۰۱۹-۰۲-۱۹). «احتمال بازماندن تیم ملی فوتبال زنان ایران از المپیک به خاطر مسئله سیاسی». رادیو فردا. دریافت‌شده در ۲۰۲۴-۰۱-۱۸.
  4. «نسخه آرشیو شده». بایگانی‌شده از اصلی در ۱ آوریل ۲۰۱۶. دریافت‌شده در ۹ سپتامبر ۲۰۱۷.
  5. «قانون گذرنامه‌ها». بایگانی‌شده از اصلی در ۲۶ سپتامبر ۲۰۱۷. دریافت‌شده در ۹ سپتامبر ۲۰۱۷.
  6. "Iran Passport Dashboard | Passport Index 2023". Passport Index - Global Mobility Intelligence (به انگلیسی). Retrieved 2023-09-18.
  7. «ایران». VisaIndex.com. دریافت‌شده در ۲۰۲۳-۰۹-۱۸.
  8. «کشورهای بدون ویزا برای ایرانیان در سال 2023 کدامند؟». تین نیوز. ۲۰۲۳-۰۹-۱۸. دریافت‌شده در ۲۰۲۳-۰۹-۱۸.
  9. «سقوط اعتبار گذرنامهٔ ایرانی به انتهای جدول گذرنامه‌های جهان».
  10. «Global Passport Power Rank 2020».
  11. «پاسپورت ایرانی؛ آنچه بود، آنچه شد». رادیو فردا. مرداد ۹۵. دریافت‌شده در ۱۶ اوت ۲۰۱۶. تاریخ وارد شده در |تاریخ= را بررسی کنید (کمک)
  12. «یک قرن گذرنامه؛ گذرنامهٔ ایرانی کجای کار است؟». بی‌بی‌سی فارسی. دریافت‌شده در ۱۷ آبان ۱۳۹۴.
  13. «تکذیب شنود افراد از طریق کارگذاری تراشه در گذرنامه‌های ایرانی».
  14. «رد شایعهٔ شنود اطلاعات افراد با کارگذاری «چیپ» در گذرنامه‌».

پانویس ویرایش

https://www.passportindex.org/byRank.php سایت سنجش ارزش گذرنامه‌های جهان

Wikipedia contributors, "Iranian passport," Wikipedia, The Free Encyclopedia, http://en.wikipedia.org/w/index.php?title=Iranian_passport&oldid=312600065 (accessed September 8, 2009).

پیوند به بیرون ویرایش