هماتیت

هماتیت (به انگلیسی: Hematite) که به معنی "خون قرمز" است، در متن‌های کهن فارسی به نام شادنه، شادنج، حجرالدم، حجر هندی، آهن چینی، حجرالطور و شابانگ آمده‌است، با فرمول شیمیایی (Fe₂O₃) از مجموعه کانی هاست و محلول در اسید کلریدریک تغلیظ شده - با آب و اسید کلریدریک تمیز می‌شود. و از نظر ترکیب شاملFe:69.94% O:۳۰٫۰۶٪ با انکلوزیون‌های Mn,Al,Ti است.

هماتیت
نگاره‌ای از هماتیت یا آهن(III) اکسید به صورت ساختار بلوری
اطلاعات کلی
رده‌بندی	اکسید
فرمول شیمیایی (بخش تکراری)	Fe2O3
ویژگی‌ها
رنگ	سیاه تا استیل، قهوه ای مایل به قرمز و خاکستری نقره ای درصد اهن موجود=۷۰٪اهن دارد
رَخ	ندارد
شکستگی	صدفی
سختی موس	۵٫۵–۶٫۵
جلا	فلزی - مات
رنگ خاکه	قرمز گیلاسی، سرخ
شفافیت	نیمه شفاف - کدر (اپاک)
وزن مخصوص	۵٫۲–۵٫۳
ویژگی‌های ظاهری	شکننده و فلسی - پهن و کوتاه - رومبوئدری - ماکل فراوان است و بیشتر در آلمان، اطریش، ایتالیا، سوئد، انگلستان، کانادا، استرالیا، لیبریا، برزیل و روسیه
اثر اسید	واکنش و تجزیه با اسید هیدروکلریک و به سبب اینکه یک اکسید فلزی است در آب ایجاد باز میکند.
کنارزایی	گوتیت - لیمونیت - پیروفانیت -ایلمنیت -مگنتیت - کرومیت- سیدریت- لیمونیت- مگنتیت- پیریت- کوارتز و غیرهدگرگونی - رسوبیاالیت - پسودومرفبرش سنگ آن به صورت سنگ ظریف در زینت آلات مصرف می‌شود.
توضیح بیشتر	محلول در اسید کلریدریک تغلیظ شده( با آب و اسید کلریدریک نیز تمیز می‌شود.) Fe:69.94% O:۳۰٫۰۶٪ با انکلوزیون‌های Mn,Al,Ti
کانی همانند	مگنتیت
دلیل‌نام‌گذاری	شکل و خواص ویژه کانی
خاستگاه	ماگمائی - هیدروترمال
کاربرد	پودر آن در رنگ‌سازی و در تولید مواد ضدزنگ مصرف دارد. در گذشته برای به رنگ سرخ درآوردن شیشه و بلور نیز به کار می‌رفته‌است. در استخراج سنگ معدن آهن نیز به‌کار میرود زیرا دارای خواص مغناطیسی ویژه است.

ویژگی‌ها

از نظر شکل بلور: فلسی - دانه‌ای - توده‌ای - نودولار - شعاعی بوده و دارای طیف رنگی قهوه‌ای،قرمز خاکستری،سیاه و شفافیت: نیمه شفاف - کدر مانند (اپاک) است. از نظر شکستگی به صورت صدفی و دارای جلا: فلزی - مات است. از نظر سیستم تبلور رمبوئدریک و هگزاگونال و در رده‌بندی اکسید است و منشأ تشکیل آن ماگمائی- هیدروترمال است.

کنارزایی

همایند کانی‌شناسی (پارانژ) آن گوتیت - لیمونیت - پیروفانیت -ایلمنیت -مگنتیت - کرومیت- سیدریت- لیمونیت- مگنتیت- پیریت- کوارتز و غیردگرگونی - رسوبیاالیت - پسودومرف. و برش سنگ آن به صورت سنگ ظریف تحت عنوان حدید در زینت آلات مصرف می‌شود.

کاربردها

از کاربرد آن میتوان به رنگ سازی و تولید ضد زنگ و استخراج کانی‌های دیگر اشاره نمود. از نظر ژیزمان شکننده و فلسی - پهن و کوتاه - رومبوئدری - ماکل فراوان است.

فراوانی

هماتیت بیشتر در آلمان، اتریش، ایتالیا، سوئد، انگلستان، کانادا، استرالیا، لیبریا، برزیل، روسیه و جزیره هرمز در ایران یافت می‌شود. رنگ سرخ مریخ که آن را به سیاره سرخ یا بهرام مشهور نموده به دلیل وجود این کانی و بازتاب نور خورشید در شبکه بلوری‌اش است. این موضوع از طریق مدارگرد اودیسه به اثبات رسید.

جستارهای وابسته

• اخرایی (رنگ)
• کانی

منابع

• کوشان، یعقوب (۱۳۹۳). فرهنگ اصطلاحات صنعت کیمیا. قم: مجمع ذخایر اسلامی. ص. ۱۶۵. شابک ۹۷۸-۹۶۴-۹۸۸۵-۷۱-۱.