گویش سوادکوهی

گویش سوادکوهی یا طبری سوادکوهی یا مازندرانی سوادکوهی گویشی از زبان مازندرانی که در دو شهرستان سوادکوه شمالی و سوادکوه گویش می‌شود. گویش سوادکوهی جز گویش های شرقی مازندرانی محسوب می‌شود و به گویش های فیروزکوهی، قائمشهری، ساروی و جویباری نزدیکی دارد.

سوادکوهی
زبان بومی در	ایران استان مازندران
تبار	هندواروپایی هندوایرانی ایرانی ایرانی غربی گروه شمال غربی زبان‌های کاسپین زبان مازندرانی سوادکوهی
سامانه نوشتاری	الفبای فارسی
کدهای زبان
ایزو ۳–۶۳۹	–

دستور زبان

ضمایر

در گویش سوادکوهی ضمیر سه حالت دارد: فاعلی، مفعولی و ملکی.

ضمیر	۱ مفرد	۲ مفرد	۳ مفرد	۱ جمع	۲ جمع	۳ جمع
فاعلی، سوادکوهی	men	te	ve/vi	emâ	šemâ	vešun
مفعولی، سوادکوهی	mere	tere	vere	emâre	šemare	vešunre
ملکی، سوادکوهی	me	te	vene/ve	ame	šeme	vešune

شناسه

در زبان فارسی دو دسته شناسه داریم: گذشته و حال. اما در گویش سوادکوهی سه دسته شناسه داریم: گذشته، حال ساده و حال التزامی.

۱. گذشته:

• بن ماضی ساده: -baxerd = خورد
• بن ماضی استمراری: -xerd = می‌خورد

گذشته	۱ مفرد	۲ مفرد	۳ مفرد	۱ جمع	۲ جمع	۳ جمع
شناسه	eme	i	e	emi	eni	ene
شناسه (پس از واکه)	me	i	e	mi	ni	ne

۲. حال ساده:

• بن مضارع اخباری: -xer = می‌خوره

حال ساده	۱ مفرد	۲ مفرد	۳ مفرد	۱ جمع	۲ جمع	۳ جمع
شناسه	embe	eni	ene	embi	enni	enne
شناسه (پس از واکه)	mbe	ni	ne	mbi	nni	nne

۳. حال التزامی:

• بن مضارع التزامی: -baxer = بخورد

حال التزامی	۱ مفرد	۲ مفرد	۳ مفرد	۱ جمع	۲ جمع	۳ جمع
شناسه	em	i	e	im	in	en
شناسه (پس از واکه)	m	i	e	im	in	n

صرف فعل

در جدول زیر فعل خوردن (baxerden) بر اساس گویش سوادکوهی در زمان‌های مختلف صرف می‌شود.(نمونه زیر براساس سوادکوه می‌باشد)

زمان/شخص	۱ مفرد	۲ مفرد	۳ مفرد	۱ جمع	۲ جمع	۳ جمع
گذشته ساده	baxerdeme	baxerdi	baxerde	baxerdemi	baxerdeni	baxerdene
گذشته کامل	baxerde-bime	baxerde-bi	baxerde-bie	baxerde-bimi	baxerde-bini	baxerde-bine
گذشته التزامی	baxerde-bum	baxerde-bui	baxerde-bu	baxerde-buim	baxerde-buin	baxerde-bun
گذشته التزامی کامل	baxerde-bi-bum	baxerde-bi-bui	baxerde-bi-bu	baxerde-bi-buim	baxerde-bi-buin	baxerde-bi-bun
گذشته استمراری	xerdeme	xerdi	xerde	xerdemi	xerdeni	xerdene
گذشته در حال انجام	daime-xerdeme	dai-xerdi	daie-xerde	daimi-xerdemi	daini-xerdeni	daine-xerdene
حال ساده/آینده	xerembe	xereni	xerene	xerembi	xerenni	xerenne
حال در حال انجام	dareme-xerembe	dari-xereni	dare-xerene	daremi-xerembi	dareni-xerenni	darene-xerenne
حال التزامی	baxerem	baxeri	baxere	baxerim	baxerin	baxeren
آینده	xâmbe baxerem	xâni baxeri	xâne baxere	xâmbi baxerim	xânni baxerin	xânne baxeren

افعال

شماری از افعال سوادکوهی و مقایسه آن با گویش فیروزکوهی و فارسی:

گویش سوادکوهی	گویش فیروزکوهی	فارسی
kembe	kembe	می‌کنم
hâkerdeme	hâkerdeme	کردم
hedâme	hedâme	دادم
dene	dene	می‌دهد
bahiteme	bahiteme	گرفتم
girne	girne	می‌گیرد
bahuteme	bahuteme	گفتم
gembe	gembe	می‌گویم
harešime	harešime	دیدم
ešime	ešime	می‌دیدم
ešine	ešine	می‌دید
ešene	ešene	می‌بیند

قیاس واژگان سوادکوهی و فیروزکوهی

شماری از واژه‌های سوادکوهی و مقایسه آن با گویش فیروزکوهی و فارسی:

گویش سوادکوهی	گویش فیروزکوهی	فارسی
piyer/per	piyer	پدر
mâr	mâr	مادر
rikâ/peser	rikâ/peser	پسر
kijâ/deter	kijâ/deter	دختر
mičkâ	mičkâ	گنجشک
melije	melije	مورچه
merqene	morqene	تخم مرغ
telâ	telâ	خروس
attâ	attâ/yettâ	یک
sikâ	sikâ	اردک
der	der/dur	دور
gat	gat	بزرگ
vessre/se	vessere/se	برای
tur	tur	تبر
bur	bur	برو
našo	našo	نرو
are	are	آره
nâ/no	nâ/no	نه

واژگان گویش سوادکوهی

در جدول زیر برخی واژگان سوادکوهی آمده است.

گویش سوادکوهی	گویش فارسی	گویش سوادکوهی	گویش فارسی	گویش سوادکوهی	گویش فارسی
essel	مرداب، باتلاق	asli	اشک	asp kefte	مدفوع اسب
armon be del	آرزو به دل	ezbenâ	گیشنیز	ajuni	بیکاری
âsuuk	آرام، یواش	ajiš	سرماخوردگی، تب ولرز	abček	شیروانی
eškel	لای پا	ašnik	راسو	elâ	باز، گشاد
alo	جفت گوساله	alluk	زبانه آتش	ammes	سفت
anjištâ	ناشتا، صبحانه نخورده	evreti	زشت	us	آبستن
ussi	آستین	udang	آسیاب آبی	urešem	ابریشم
ungeder	آن زمان	bingum	بادمجان	bi dele	بی مغز، پوک
bâkele	باقلا	bâye	کاسه	beblâs	پوسیده
betim	شکم	bečâ	سرد	bareki	چنگول زدن
befre	اَبرو	benessi	پایین دست، فرو دست	benvari	از زیر، از پایین
bume lu	لب بام	bulin	لگد کن	pezgâle	تاول
pešu	فضولی کردن، بهم زدن	peyi	پشت سر، عقب	pâpi	عمه
paftul	چاق	pet	چپ	petnik	پونه
petki	مه غلیظ	pâhe	پایه	peček	گیسو
pečuk	کوچک	perzu	صافی	perik	کم، اندک
peštim	پشت و رو، دم و رو	pe kat	پس گردن، پشت گردن	pahli	بغل، کنار
pe sang	پشت پا	piš	جلو	pile	بغل، دامن

جستارهای وابسته

• مردم طبری
• زبان مازندرانی
• گویش کجوری
• گویش کلارستاق
• گویش تنکابنی
• گویش فیروزکوهی
• استان مازندران
• شهرستان سوادکوه
• پل سفید