اران (استان ساسانی)

اران
اران;
۲۵۲ میلادی–۶۳۹–۶۴۳ میلادی
	اران در دوران ساسانی.
وضعیت	شهرب
پایتخت	قبله ; برده
زبان(های) رایج	زبان‌های قفقازی شمال شرقی،; زبان ارمنی ; زبان پارتی ; زبان پارسی میانه
دین(ها)	مسیحیت; مزدیسنا
دوره تاریخی	دوران پسین‌باستان
• بنیان‌گذاری	۲۵۲ میلادی
• فروپاشی	۶۳۹–۶۴۳ میلادی
پیشین	پسین
	آلبانیای قفقاز
خلافت راشدین
ارمنیه

اران یا اردان (که در منابع لاتین بنام آلبانی قفقاز شناخته می شود ) ، یکی از استان‌های شاهنشاهی ایران در دوران ساسانی بود. این منطقه که تقریباً برابر با جمهوری آذربایجان کنونی است، در سال ۲۵۲ میلادی توسط ساسانیان ضمیمه شد و با حمله مسلمانان به ایران تحت حاکمیت مسلمانان درآمد.

تاریخ ویرایش

در سال ۲۵۲/۳ میلادی آران همراه با ایبریا و ارمنستان توسط شاپور اول ساسانی (ح. ۲۴۰-۲۷۰) فتح شد. آران سلطنت خود را حفظ کرد، اگرچه پادشاه آن هیچ قدرت واقعی نداشت و بیشتر اقتدار مدنی، مذهبی و نظامی در اختیار مرزبان ساسانی در این منطقه بود. در اواسط قرن چهارم میلادی، پادشاه اران، اورنایر، وارد ارمنستان شد و توسط گریگوری روشنگر غسل تعمید یافت، اما مسیحیت به آرامی در اران گسترش یافت و پادشاه آران به ساسانیان وفادار ماند. پس از تقسیم ارمنستان میان بیزانس و ایران (۳۸۷)، اران با کمک ساسانیان توانست تمام ساحل راست رود کورا تا رود آراکس، از جمله آرتساخ و اوتیک را از ارمنستان تصرف کند .^[۴]

پادشاه ساسانی یزدگرد دوم فرمانی صادر کرد که بر اساس آن همه مسیحیان کشور ملزم به گرویدن به دین زرتشتی می‌شدند، زیرا او می‌ترسید که مسیحیان با رومیان که اخیراً مسیحیت را پذیرفته بود متحد شوند. این امر منجر به شورش آرانی ها و ارمنی ها و ایبری ها شد. با این حال، واچه، حاکم اران، از خویشاوندان یزدگرد دوم، به دین رسمی امپراتوری ساسانی گروید، اما به سرعت به مسیحیت بازگشت. در اواسط قرن پنجم به دستور پادشاه ساسانی پیروز یکم واچه در اوتیک شهری را در ابتدا به نام پیروزآباد بنا کرد و آن را مرکز اران ساخت که بعداً نام آن به پارتاو و سپس به بردا تغییر یافت .^[۵] اران پس از مرگ واچه، سی سال بدون حاکم ماند. بلاش ساسانی دولت اران را با برگزیدن واچاگان، پسر یزدگرد و برادر واچه، حاکم قبلی اران، احیا کرد.

در پایان قرن پنجم میلادی، شاهزادگانی از خاندان پارتی مهرانیان که ادعا می‌کردند از تبار ساسانیان بودند، جایگزین سلسله حاکم باستانی آلبانی شد. آنها عنوان «ارانشاه» (یعنی شاه آران) را به خود اطلاق می کردند.^[۶]^[۷]خاندان مهران تحت حکومت مسلمانان تا ۲-۸۲۱ میلادی دوام آورد.^[۸] در اواخر قرن ششم - اوایل قرن هفتم پس از میلاد، اران به میدان جنگ بین ایران ساسانی، امپراتوری بیزانس و خزرستان تبدیل شد که دو دومی اغلب به عنوان متحد عمل می کردند. در طول جنگ سوم ایران و ترک، خزرها به اران حمله کردند و رهبر آنها تون جبغو خان خود را ارباب آران معرفی کرد و بر بازرگانی و ماهیگیری رودهای کورا و آراکس مالیات وضع کرد.اران بعدها در جریان حمله اعراب به ایران توسط آنان تسخیر شد.

جستارهای وابسته ویرایش

پانویس ویرایش

↑ Toumanoff, Cyril. The Arsacids. Encyclopædia Iranica. excerpt:"Whatever the sporadic suzerainty of Rome, the country was now a part—together with Iberia (East Georgia) and (Caucasian) Albania, where other Arsacid branched reigned—of a pan-Arsacid family federation. Culturally, the predominance of Hellenism, as under the Artaxiads, was now followed by a predominance of “Iranianism,” and, symptomatically, instead of Greek, as before, Parthian became the language of the educated"
↑ Shnirelman, V.A.(2001), 'The value of the Past: Myths, Identity and Politics in Transcaucasia', Osaka: National Museum of Ethnology. pp 79: "Yet, even at the time of Caucasian Albania and later on, as well, the region was greatly affected by Iran and Persian enjoyed even more success than the Albanian language".
↑ Benjamin W. Fortson, "Indo-European Language and Culture: An Introduction", John Wiley and Sons, 2009. pg 242: " Middle Persian was the official language of the Sassanian dynasty"
↑ Chaumont 1985, pp. 806–810.
↑ Movses Kalankatuatsi. History of Albania. Book 1, Chapter XV
↑ Encyclopedia Iranica. C. E. Bosworth. Arran بایگانی‌شده در ۲۰۰۸-۰۹-۱۳ توسط Wayback Machine
↑ Moses Kalankatuatsi. History of country of Aluank. Chapter XVII. About the tribe of Mihran, hailing from the family of Khosrow the Sassanian, who became the ruler of the country of Aluank
↑ The Cambridge history of Iran. 1991. شابک ‎۰−۵۲۱−۲۰۰۹۳−۸

منابع ویرایش

مشارکت‌کنندگان ویکی‌پدیا. «Albania (satrapy)». در دانشنامهٔ ویکی‌پدیای انگلیسی، بازبینی‌شده در ۸ اکتبر ۲۰۱۹.

[ToumanoffIranica-1] Toumanoff, Cyril. The Arsacids. Encyclopædia Iranica. excerpt:"Whatever the sporadic suzerainty of Rome, the country was now a part—together with Iberia (East Georgia) and (Caucasian) Albania, where other Arsacid branched reigned—of a pan-Arsacid family federation. Culturally, the predominance of Hellenism, as under the Artaxiads, was now followed by a predominance of “Iranianism,” and, symptomatically, instead of Greek, as before, Parthian became the language of the educated"

[VAS-2] Shnirelman, V.A.(2001), 'The value of the Past: Myths, Identity and Politics in Transcaucasia', Osaka: National Museum of Ethnology. pp 79: "Yet, even at the time of Caucasian Albania and later on, as well, the region was greatly affected by Iran and Persian enjoyed even more success than the Albanian language".

[Fortson-3] Benjamin W. Fortson, "Indo-European Language and Culture: An Introduction", John Wiley and Sons, 2009. pg 242: " Middle Persian was the official language of the Sassanian dynasty"

[FOOTNOTEChaumont1985806–810-4] Chaumont 1985, pp. 806–810.

[5] Movses Kalankatuatsi. History of Albania. Book 1, Chapter XV

[6] Encyclopedia Iranica. C. E. Bosworth. Arran بایگانی‌شده در ۲۰۰۸-۰۹-۱۳ توسط Wayback Machine

[7] Moses Kalankatuatsi. History of country of Aluank. Chapter XVII. About the tribe of Mihran, hailing from the family of Khosrow the Sassanian, who became the ruler of the country of Aluank

[8] The Cambridge history of Iran. 1991. شابک ‎۰−۵۲۱−۲۰۰۹۳−۸

[۱]

[۲]

[۳]

[۴]

[۵]

[۶]

[۷]

[۸]