حکایت‌های ازوپ

حکایت‌های اِزوپ یا افسانه‌های ازوپ (انگلیسی: Aesop's Fables) یا «اِزوپیکا»، مجموعه‌ای از افسانه‌هاست که به ایزوپ، برده و قصه‌گویی که بین سال‌های ۶۲۰ تا ۵۶۴ قبل از میلاد در یونان باستان می‌زیست، نسبت داده شده‌اند. این داستان‌ها با خاستگاه‌های متنوع و نامشخص از طریق منابع متعددی به دوران معاصر رسیده‌اند و همچنان در قالب‌های زبانی مختلف و در رسانه‌های مردمی و هنری بازآفرینی می‌شوند.

این افسانه‌ها در ابتدا به صورت شفاهی منتقل می‌شدند و حدود سه قرن پس از مرگ ایزوپ گردآوری نشدند. تا آن زمان، داستان‌ها، لطیفه‌ها و ضرب‌المثل‌های دیگری به نام او نسبت داده شده بودند، اگرچه برخی از آن‌ها از منابع قبل از او یا خارج از حوزه فرهنگی یونان نشأت می‌گرفتند. این روند تا به امروز ادامه داشته است، به طوری که برخی از افسانه‌ها تا اواخر قرون وسطی ثبت نشده بودند و برخی دیگر از خارج از اروپا وارد شدند. این فرایند همچنان ادامه دارد و داستان‌های جدید هنوز به مجموعه ازوپ اضافه می‌شوند، حتی اگر آشکارا اثری جدیدتر و گاهی از نویسندگانی شناخته شده باشند.

دست‌نوشته‌های به زبان لاتین و یونانی راه‌های مهمی برای انتقال این افسانه‌ها بودند، اگرچه روایت‌های منظوم به زبان‌های بومی اروپایی در نهایت به مسیر دیگری تبدیل شدند. با ظهور صنعت چاپ، مجموعه‌های افسانه‌های ازوپ از اولین کتاب‌هایی بودند که به زبان‌های مختلف منتشر شدند. از طریق مجموعه‌های بعدی، ترجمه‌ها یا اقتباس‌های آن‌ها، شهرت ازوپ به عنوان یک افسانه‌پرداز در دیگر نقاط جهان هم گسترش یافت.

در ابتدا، این افسانه‌ها مخاطب بزرگسال داشتند و موضوعات مذهبی، اجتماعی و سیاسی را پوشش می‌دادند. آن‌ها همچنین به عنوان پند و اندرزهای مفید در نظر گرفته می‌شدند و از دوره رنسانس به بعد به ویژه برای آموزش کودکان مورد استفاده قرار گرفتند. بُعد اخلاقی آن‌ها در دنیای بزرگسالان از طریق مجسمه‌سازی، نقاشی و سایر روش‌های بصری، همچنین اقتباس به نمایش و موسیقی تقویت شد. علاوه بر این، در طول زمان، تفسیرهای مجددی از معنی افسانه‌ها و تغییراتی در تأکید آن‌ها صورت گرفته است.

خاستگاه

تناقضات میان افسانه‌های ازوپ و نسخه‌های مختلف از یک افسانه در آن (مانند «چوب‌بُر و درختان») را می‌توان با این واقعیت توضیح داد که همه داستان‌های این سبک به ازوپ نسبت داده شده‌اند. برخی از این داستان‌ها ریشه در غرب آسیا دارند و برخی دیگر در خاور دور. تحقیقات نشان می‌دهد که افسانه‌ها و ضرب‌المثل‌های مشابه آثار ازوپ، در تمدن‌های باستانی سومر و اکد در هزاره سوم پیش از میلاد وجود داشته‌اند. افسانه‌های ازوپ و سنت هندی (مانند داستان‌های جاتکه در بودیسم و پنچاتنترا در هندوئیسم) حدود دوازده داستان مشترک دارند، هرچند اغلب جزئیات آن‌ها متفاوت است.

اینکه آیا یونانیان این افسانه‌ها را از هندیان آموخته‌اند یا برعکس، یا اینکه تأثیرات متقابل بوده‌اند، محل بحث است. اگرچه ازوپ و بودا تقریباً هم‌عصر بودند، اما داستان‌های هیچ‌کدام تا چند قرن پس از مرگشان مکتوب نشده‌اند.

منابع

• مشارکت‌کنندگان ویکی‌پدیا. «Aesop's Fables». در دانشنامهٔ ویکی‌پدیای انگلیسی، بازبینی‌شده در ۱۴ سپتامبر ۲۰۲۲.