بحر متدارک

بحرِ مُتدارِک در اصطلاح عروضی، به بحر شعری گفته می‌شود که ارکان آن از تکرار «فاعِلُن» (- U -) یا زحافات آن تشکیل شده و از بحور متّفق‌الارکان است. متدارک به معنی دریابنده و درک کننده است زیرا سبب‌های آن وتدها را در می‌یابند. (متدارک - سبب خفیف و وتد مقرون «°|°°|/– ᴗ –»)

مشهورترین وزن آن:

فاعلن فاعلن فاعلن فاعلن (– ل – |– ل – |– ل – |– ل –): بحر متدارک مثمن سالم

ای صبا صبحدم چون رسی سوی او / حال من عرضه ده با سگ کوی او (مشتاق اصفهانی)

زحافات

زحافات (تغییرات) مشهور بحر متدارک: (خبن- قطع - تخلیع - حذذ):

1. فَعِلن: مخبون
2. فع لن: مقطوع
3. فَعَل: مخلّع
4. فَع: احذّ

اوزان

اوزان پرکاربرد بحر متدارک (با ترتیب افاعیل):

• فاعلن فاعلن فاعلن فاعلن (متدارک مثمن سالم)*
• فَعِلن فَعِلن فَعِلن فَعِلن (متدارک مثمن مخبون)*
• فع لن فع لن فع لن فع لن (متدارک مثمن مقطوع)*
• فع لن فَعِلن فع لن فَعِلن (متدارک مثمن مقطوع مخبون)*
• فاعلن فاعلن فاعلن فع (متدارک مثمن اَحذّ)*
• فَعِلن فَعِلن فَعِلن (متدارک مسدس مخبون)*
• فع لن فع لن فع لن (متدارک مسدس مقطوع)*
• فاعلن فعل فاعلن فعل (متدارک مثمن مخلّع))
• فَعِلن فع لن فَعِلن فع لن (متدارک مثمن مخبون مقطوع)

پانویس

* اوزان پرکاربرد

منابع

• عروض و قافیه؛ نگاهی تازه به اوزان و ضراب‌آهنگ شعر فارسی، مؤلف: حسن مددی، تهران: تیرگان، پ نخست: ۱۳۸۵.
• عروض فارسی؛ شیوه‌ای نو برای آموزش عروض و قافیه، مؤلف: عباس ماهیار، مشاور مجموعه: حسن انوری، تهران: نشر قطره، چاپ پنجم: ۱۳۷۹.