خاک‌زایی یا پدوژنز (انگلیسی: Pedogenesis) که به آن تکامل خاک نیز گفته می‌شود، فرایند تشکیل خاک تحت تأثیر موقعیت، محیط طبیعی و گذشت زمان است. فرایندهای زیست‌شیمیایی هم باعث تشکیل و هم باث تخریب (ناهمسان‌گردی) خاک می‌شوند. این دگرگونی‌ها باعث توسعه لایه‌های خاک شده که به نام افق‌های خاک شناخته می‌شوند و به واسطه تفاوت در رنگ، بافت، ساختمان و شیمی خاک از هم متمایز می‌شوند. این عوارض در الگوهای پراکندگی نوع خاک روی داده و در پاسخ به تفاوت در عوامل شکل‌گیری خاک پدید می‌آیند.

پنج عامل موثر در خاک‌زایی (سنگ مادر، اقلیم، ارگانیسم‌ها، ناهمواری و زمان)

خاک‌زایی به عنوان شاخه‌ای از دانش خاک‌شناسی مطالعه می‌شود که علم مطالعه خاک در محیط طبیعی آن است. دیگر شاخه‌های خاک‌شناسی مطالعه ریخت‌شناسی خاک و طبقه‌بندی خاک است. مطالعه خاک‌زایی در بررسی پراکندگی الگوهای خاک در زمان کنونی (جغرافیای خاک) و در دوره‌های زمین‌شناختی گذشته (دیرین‌خاک‌شناسی) اهمیت دارد.

منابع

ویرایش