ویکی‌پدیا

دانه (یکا)

دانه (به انگلیسی: Grain) یا حبه‌دانه یکای اندازه‌گیری جرم معادل ۶۴٫۷۹۸۹۱ میلی گرم است. نام آن از دانه غلات گرفته شده است. از عصر برنز تا دوران رنسانس میانگین جرمی گندم یا جو قسمتی از یکاهای رسمی جرم بود، اما مدرکی که نشان دهد در کشوری از دانه‌های واقعی یا دانه‌های غلات استفاده شده باشد وجود ندارد.

دیسک طلایی کوچک نزدیک نشانگر ۵ تکه‌ای از طلای خالص است که وزنی معادل یک‌دانه تروا دارد. برای مقایسه یک متر نواری و چند سکهٔ رایج در دنیا در شکل نشان داده شده است.

دانه اساس قانونی دستگاه یکاهای سنتی وزن انگلیسی بود.[۱] و تنها یکایی است که در وزن تروا، آوواردوپوا، و سیستم اندازه‌گیری جرم دستگاه اِپاپکریز برابر است. یکا براساس وزن دانه جو که ۳/۱ ۱ دانه گندم است پایه ریزی شده است. یکای بنیادی دستگاه انگلیسی پیش از ۱۵۲۷ که با نام وزن تاور شناخته شده است نوع دیگری از یکای دانه بود که با عنوان دانه گندم شناخته می‌شد.[۲] دانه گندم تاور دقیقاًمعادل ۶۵/۴۵ دانه تروا تعریف شده بود.

از زمان اجرای توافق نامه یارد و پوند بین‌المللیِ اول ژوئیه ۱۹۵۹، یکای دانه یا دانه تروا (نماد:gr) در دستگاه یکاهای بین‌المللی دقیقاً معادل ۷۹۸۹۱/۶۴ میلی گرم به عنوان یکای جرم تعریف شد. دانه ۴۳۲۲۶/ ۱۵ ≈ گرم ۱

یکایی که در سابق برای اندازه‌گیری جرم مروارید، الماس و دیگر سنگهای قیمتی توسط جواهر فروشها بکار می‌رفت و دانه جواهر فروش یا دانه مروارید نامیده می‌شد ۴/۱ قیراط یا ۵۰ میلی گرم (۷۷۱۶/۰ ≈ دانه) است. دانه همچنین نام سنتی یکای فرانسوی بود که معادل ۱۱۵/ ۵۳ میلی گرم است.[۱]

در واحدهای امپریال و یکاهای مرسوم در ایالات متحده ۷۰۰۰ دانه معادل پوند آوواردوپوآ و ۵٫۷۶۰ دانه معادل پوند تروا یا پوند آپوتکریز است.

استفاده رایج

ویرایش
 
آسپرین ۵–دانه برچسب راهنمای نحوه استفاده در روی بطری نشان می‌دهد که دوز آسپرین ۳۲۵ میلی گرم معادل ۵–دانه است.

دانه به‌طور متداول در اندازه‌گیری جرم گلوله و باروت استفاده می‌شد.[۳][۴] این اصطلاح همچنین برای اشاره به تکه‌ای باروت که اندازه آن براساس نیاز متفاوت است به کار می‌رود.[۵] هنگام محاسبه میزان باروت مورد نیاز برای پر کردن مجدد اسلحه به یاد داشته باشید که۷۰۰۰ دانه معادل ۱ پوند، یا ۴۳۷٫۵ دانه معادل ۱ اونس است. در تیراندازی با کمان، دانه یکای استاندارد برای وزن کردن تیر است.[۶]

در دندانپزشکی، روکش طلایی، که برای ترمیم دندان استفاده می‌شود،[۷] با یکای دانه اندازه‌گیری می‌شود.[۸][۹]

در آمریکای شمالی، سختی آب را اغلب با میزان دانه‌های موجود از کربنات کلسیم در هر گالون آمریکایی اندازه می‌گیرند.[۱۰][۱۱] به عبارت دیگر، سختی آب با یکاهای متریک در میلیون (ppm) معادل (ml/L) اندازه‌گیری می‌شود.[۱۰][۱۱] یک‌دانه در گالون آمریکایی تقریباً ۱۷٫۱ (ppm) است.[۱۰] توجه کنید که آب نرم دارای ۴-۱، و آب سنگین دارای ۲۰-۱۱ gpg از کربنات کلسیم است.[۱۱]

دانه هنوز گاهی اوقات در داروسازی به عنوان بخشی از دستگاه اِپاپکریز، بویژه در نسخه پیچی داروهای قدیمی مثل آسپرین و فنوباربیتال استفاده می‌شود.[۱۲][۱۳] به عنوان مثال گاهی اوقات دوز یک قرص آسپرین که به‌طور استاندارد ۳۲۵ میلی گرم است، پنج دانه گفته می‌شود.[۱۲][۱۴]

در مثال داده شده دانه به‌طور تقریبی معادل ۶۵ میلی گرم است، گرچه با توجه به تجویز دارو و کارخانه سازنده می‌توان آن را تقریباً ۶۰ میلی گرم هم در نظر گرفت.[۱۲][۱۵] دستگاه اِپاپکریز نمادهای مخصوص خودش را دارد، که در آن نماد یکا یا کوتاه شده آن بعد از مقدار که با اعداد رومی نوشته می‌شود، آورده می‌شود[۱۳][۱۵][۱۶]

تاریخچه

ویرایش
carob seed ~200 mg
barley grain ~65 mg
wheat grain ~50 mg

حداقل از دوران قدیم، دانه گندم یا جو همراه دانه‌های دیگر، بویژه دانه خرنوب توسط تاجران منطقه قدیم مدیترانه ای برای تعریف یکای جرم استفاده می‌شد. براساس یک سنت قدیمی، یک قیراط (جرم دانه خرنوب) معادل ۴ دانه گندم یا ۳ دانه جو بود. از آنجایی که وزن این سه دانه - بویژه دانه غلاتی که آب جذب می‌کنند- بسیار متفاوت هستند، این مطلب یک قرارداد است نه یک قانون مطلق.

جستارهای وابسته

ویرایش

منابع

ویرایش
  1. ↑ ۱٫۰ ۱٫۱ Rowlett, Russ (13 September 2001). "G". How Many? A Dictionary of Units of Measurement. Chapel Hill, NC: University of North Carolina at Chapel Hill. grain (gr) [1–3]. Archived from the original on 18 February 2012. Retrieved 4 July 2012.
  2. ↑ Zupko, Ronald Edward (1977). British weights & measures: a history from antiquity to the sixteenth century. University of Wisconsin Press. p. 11. Retrieved 18 December 2011.
  3. ↑ International Practical Shooting Confederation (2011). "Handgun Competition Rules (January 2012 ed.)" (PDF). Ontario, Canada: International Practical Shooting Confederation. p. 40. Retrieved 4 July 2012.
  4. ↑ Meyer, Rudolf; Köhler, Josef; Homburg, Axel (2007). "Grain". Explosives (Sixth, completely revised ed.). Weinheim: Wiley-VCH. p. 152. ISBN 978-3-527-31656-4. OCLC 255797039. Retrieved 4 July 2012.
  5. ↑ Simpson, John A.; Weiner, Edmund S.C., eds. (1989, online version 2012). "grain, n.1". Oxford English Dictionary (2nd ed.). Oxford, England: Oxford University Press. ISBN 978-0-19-861186-8. OCLC 50959346. Retrieved 4 July 2012. spec. Of gunpowder: A particle of definite size, varying according to requirements. {{cite encyclopedia}}: Check date values in: |date= (help) Earlier version first published in Oxford English Dictionary, 1900.
  6. ↑ Sorrells, Brian J. (2004). "The Right Equipment". Beginner's Guide to Traditional Archery (1st ed.). Mechanicsburg, PA: Stackpole Books. p. 23. ISBN 978-0-8117-3133-1. OCLC 474105699. Retrieved 4 July 2012. Arrow weight is measured in grains
  7. ↑ Small, Bruce W.; Johnson, Warren (March 2006). "Gold Foil and Its Use in Modern Dentistry". Dentistry Today. Montclair, NJ: Dentistry Today. 25 (3): 92, 94, 96. ISSN 8750-2186. OCLC 60622136. PMID 16617798. Archived from the original on 14 اكتبر 2012. Retrieved 5 July 2012. {{cite journal}}: Check date values in: |archive-date= (help)
  8. ↑ Soratur, S.H. (2002). "Chapter 17: Direct Filling Gold—Cohesive Gold — Gold Foil". Essentials of Dental Materials (1st ed.). New Delhi: Jaypee Brothers. p. 217. ISBN 978-81-7179-989-3. OCLC 465910002. Retrieved 5 July 2012.[پیوند مرده]
  9. ↑ Manappallil, John J. (2003). "Chapter 11: Direct Gold Filling — Gold Foil". Basic Dental Materials (2nd ed.). New Delhi: Jaypee Brothers. p. 199. ISBN 978-81-8061-153-7. OCLC 257699731. Retrieved 5 July 2012.[پیوند مرده]
  10. ↑ ۱۰٫۰ ۱۰٫۱ ۱۰٫۲ Wist, William; McEachern, Rod; Lehr, Jay H. (2009). "Chapter 8: Comparison of KCl and NaCl as Regenerant". Water Softening with Potassium Chloride: Process, Health, and Environmental Benefits. Hoboken, NJ: John Wiley & Sons. p. 116. ISBN 978-0-470-08713-8. OCLC 496960317. Retrieved 4 July 2012.
  11. ↑ ۱۱٫۰ ۱۱٫۱ ۱۱٫۲ Vaclavik, Vickie A. ; Christian, Elizabeth W. (2008). "Chapter 2: Water — Water Hardness and Treatments". Essentials of Food Science (3rd ed.). Heldman, Dennis R. ed. Food Science Text Series. New York; London: Springer. p. 29. شابک ‎۹۷۸−۰−۳۸۷−۶۹۹۳۹−۴. OCLC 230744052. Retrieved 4 July 2012.
  12. ↑ ۱۲٫۰ ۱۲٫۱ ۱۲٫۲ Zentz, Lorraine C. (2010). "Chapter 1: Fundamentals of Math — Apothecary System". Math for Pharmacy Technicians. Sudbury, MA: Jones & Bartlett Learning. pp. 7–8. ISBN 978-0-7637-5961-2. OCLC 421360709. Retrieved 5 July 2012.
  13. ↑ ۱۳٫۰ ۱۳٫۱ Boyer, Mary Jo (2009). "UNIT 2 Measurement Systems: The Apothecary System". Math for Nurses: A Pocket Guide to Dosage Calculation and Drug Preparation (7th ed.). Philadelphia, PA: Wolters Kluwer Health | Lippincott Williams & Wilkins. pp. 108–9. ISBN 978-0-7817-6335-6. OCLC 181600928. Retrieved 2 July 2012.
  14. ↑ Howell, David C. (2010). "Chapter 12: Multiple Comparisons Among Treatment Means — 12.10 Trend Analysis". Statistical Methods for Psychology (7th ed.). Belmont, CA: Wadsworth, Cengage Learning. p. 402. ISBN 978-0-495-59784-1. OCLC 689547756. Retrieved 5 July 2012.
  15. ↑ ۱۵٫۰ ۱۵٫۱ Buchholz, Susan; Henke, Grace (2009). "Chapter 3: Metric, Apothecary, and Household Systems of Measurement — Apothecary System". Henke's Med-Math: Dosage Calculation, Preparation and Administration (6th ed.). Philadelphia, PA: Wolters Kluwer Health | Lippincott Williams & Wilkins. pp. 55–6. ISBN 978-0-7817-7628-8. OCLC 181600929. Retrieved 5 July 2012.
  16. ↑ Pickar, Gloria D.; Swart, Beth; Graham, Hope; Swedish, Margaret (2012). "Appendix B: Apothecary System of Measurement". Dosage Calculations (2nd Canadian ed.). Toronto: Nelson Education. pp. 527–8. ISBN 978-0-17-650259-1. OCLC 693657704. Retrieved 5 July 2012.
برگرفته از «https://fa.wikipedia.org/w/index.php?title=دانه_(یکا)&oldid=39831360»