ذوالحدین

قیاس دو حدی یا تنگنا یا دوراهی یا دوگانگی یا ذوالحدین (به انگلیسی: Dilemma) و (به یونانی: δίλημμα) الگویی منطقی‌است که از سه مقدمه تشکیل می‌شود. مقدمه اول قضیه شرطی منفصل و مقدمه دوم و سوم قضایای شرطی متصل هستند که مقدم آن‌ها به ترتیب، قضیه اول و قضیه دوم قضیه منفصل است. نتیجه این مقدمات، یک قضیه شرطی منفصل ایجاد خواهد نمود که هر قضیه آن، تالی دو ترکیب شرطی در مقدمه‌هاست.

او یا حامله می‌شود یا حامله نمی‌شود.

اگر او حامله شود، دوست پسرش مجبور به ازدواج با او می‌شود.

اگر او حامله نشود، دوست پسرش او را ول می‌کند و به سربازی می رود.

پس دوست پسر او یا با او ازدواج می‌رود یا به سربازی می رود.

مثال دیگری از این الگو:

فرزند آن‌ها یا پسر است یا دختر.

اگر فرزند آن‌ها پسر باشد او را علی می‌نامند.

اگر فرزند آن‌ها دختر باشد او را زهرا می‌نامند.

پس آن‌ها فرزندشان را یا علی می‌نامند یا زهرا.

منابع

• سیدعلی‌اصغر خندان (۱۳۸۰)، مغالطات (ویراست سوم)، تهران: بوستان کتاب انتشارات دفتر تبلیغات اسلامی، ص. ۱۶۳