شاخص توده بدنی

شاخص توده بدنی یا بی‌ام‌آی (به انگلیسی: body mass index، مخفف BMI) سنجشی آماری برای مقایسه جرم و قد یک فرد است. در واقع این سنجش میزان چاقی را اندازه‌گیری نمی‌کند بلکه ابزاری مناسب است تا سلامت جرم فرد با توجه به قدش تخمین زده شود. این شاخص در بین سال‌های ۱۸۳۰ تا ۱۸۵۰ توسط آدولف کوتله دانشمند بلژیکی ابداع شد. نحوه محاسبه آن بسیار ساده است و در بسیاری جاها برای مشخص کردن بیش‌جرمی و کم‌جرمی استفاده می‌شود. شاخص توده بدنی از طریق تقسیم جرم فرد به کیلوگرم بر توان دوم (x²) قدش به متر بدست می‌آید و فرمول محاسبه آن در سیستم متریک چنین است:

منحنی شاخص توده بدنی مناسب.

$\mathrm {BMI}$
$={\frac {{\mbox{mass}}(\mathrm {kg} )}{\left({\mbox{height}}(\mathrm {m} )\right)^{2}}}$
	$={\frac {{\mbox{mass}}(\mathrm {lb} )}{\left({\mbox{height}}(\mathrm {in} )\right)^{2}}}\times 703$
	$={\frac {{\mbox{mass}}(\mathrm {lb} )}{\left({\mbox{height}}(\mathrm {ft} )\right)^{2}}}\times 4.88$
	$={\frac {{\mbox{mass}}(\mathrm {st} )}{\left({\mbox{height}}(\mathrm {in} )\right)^{2}}}\times 9840$

رده	حدود شاخص جرم بدن - kg/m۲
دچار کمبود جرم شدید	کمتر از ۱۶
کمبود جرم	از ۱۶ تا ۱۸٫۵
عادی	از ۱۸٫۵ تا ۲۵
اضافه بودن جرم	از ۲۵ تا ۳۰
چاقی کلاس ۱	از ۳۰ تا ۳۵
چاقی کلاس ۲	از ۳۵ تا ۴۰
چاقی کلاس ۳	بیش از ۴۰

شاخص توده بدنی یک ابزار اندازه گیری است که نشان می‌دهد قد و جرم شما تا چه حد با هم تناسب دارند و آیا دچار کمبود یا اضافه جرم هستید یا خیر؟ برای به دست آوردن نتایج دانستن فاکتورهایی همچون سن، جرم، قد و جنسیت شما اهمیت دارد. شاخص توده بدنی عبارت است از تقسیم جرم (کیلوگرم) بر قد (متر) به توان ۲. این شاخص تنها نشان دهنده سطح چربی بدن بوده و قادر به تشخیص میزان سلامت یا چاقی فرد نمی‌باشد. البته این روش قطعی نیست و معایبی نیز دارد. مثلا به استخوان بندی و میزان عضله‌های فرد در این روش اهمیتی داده نمی‌شود، در حالی که همانطور که می دانیم ممکن است یک کیلوگرم عضله و یک کیلوگرم چربی جرم یکسانی داشته باشند، اما حجم عضله کمتر و چگالی آن بیش از چربی است.

شاخص توده بدنی درسنین مختلف باید چه مقدار باشد؟

افراد در هر سن و سالی بهتر است که شاخص توده بدنی یا BMI خود را در یک محدوده خاص نگاه دارند. در جدول زیر BMI توصیه شده و مناسبِ افراد در سنین مختلف از نوجوانی تا کهنسالی درج شده است. افراد بهتر است در سنین زیر شاخص توده بدنی متناسبی بین 21 تا 27 داشته باشند.

محدوده سنی	شاخص توده بدنی مطلوب
۱۷ تا ۲۴ سال	۲۱
۲۴ تا ۴۴ سال	۲۴
۴۴ تا ۵۴ سال	۲۵
۵۴ به بالا	۲۷

BMI چه چیزهایی را به ما نشان نمی‌دهد؟

شاخص توده بدنی تنها یک معیار ساده و سطحی است و فقط وضعیت جرمی ما را نشان می‌دهد. و با اینکه میزان چربی بدن ما را نیز به صورت حدودی مشخص می‌کند اما نحوه توزیع چربی‌ها را عنوان نمی‌کند و همچنین تمایزی بین چربی و عضله قائل نیست.

برای مثال اگر ورزشکاری که به صورت حرفه‌ای ورزش می‌کند و بافت عضلانی قابل توجه (به همراه مقدار بسیار جزئی چربی داشته باشد) و شاخص توده بدنی این ورزشکار ۳۰ باشد، مطابق فرمول BMI باید ورزشکار چاق باشد. این درحالی است که ورزشکاران عضله بیشتری دارند و چاق نیستند.

خطرات بالا بودن BMI یا شاخص توده بدنی:

با توجه به اینکه اضافه‌وزن مشکلاتی مانند ناراحتی‌های قلب و عروق، دیابت و … را برای افراد به همراه دارد و کاهش جرمخطراتی چون سوءتغذیه، کم‌خونی و پوکی استخوان مهم است که BMI یا شاخص توده بدنی خود را در وضعیت مناسبی قرار دهیم. خطرات بالا بودن BMI چنان هولناک است که به‌راستی باید برای کاهش آن به فکر استفاده از راهکارهای ذکرشده در اسرع وقت بود.

·         افزایش شدت کارکرد قلب

بافت‌های چربی اکسیژن فراوانی را جذب می‌کنند، بنابراین قلب افراد با شاخص توده بدنی بالا ناچار است برای تأمین اکسیژن قلب چندین برابر افراد معمول عمل تپش را انجام دهد که این امر فشار مضاعفی بر سیستم قلب و عروق چنین افرادی وارد می‌سازد. بدین ترتیب احتمال بروز بیماری عروق کرونر قلب نیز در چنین افرادی به‌مراتب بیشتر است.

·         افزایش سطح تری‌گلیسیرید، کلسترول و فشارخون

آنچه افراد چاق همیشه از آن وحشت دارند، چربی و فشارخون بالا است که تا به‌تناسب اندام نرسند گریزی از این بیماری‌ها نیست. BMI اگرچه درصد چربی را نشان نداده یا برای نمایش نوع چربی ناتوان است اما با ابراز اضافه‌وزن به افراد با توده بدنی در مرز هشدار آن‌ها را از این خطر بزرگ آگاه می‌سازد.

·         سکته مغزی

اگر به فکر غربالگری چربی‌های بدن و رسیدن به شاخص توده بدنی مناسب نباشید، متأسفانه سکته مغزی نیز عارضه خطرناک دیگری است که باید به فهرست مشکلات خود اضافه نمایید. به‌واقع این عارضه مهلک در میان افراد چاق با رشد سریع‌تری بروز و ظهور دارد و آن‌ها را در معرض ابتلا به خود می‌گذارد.

ادامه مطلب...

البته امروزه برای محاسبه bmi ابزار های آنلاین بسیار زیادی هستند که می توانید به راحتی bmi خود را بررسی کنید.

جستارهای وابسته

فهرست کشورها بر پایه شاخص توده بدنی

منابع

• مشارکت‌کنندگان ویکی‌پدیا. «Body mass index». در دانشنامهٔ ویکی‌پدیای انگلیسی، بازبینی‌شده در ۲۷ مارس ۲۰۰۹.
• محاسبه شاخص توده بدنی