طرح انتقال آب بن-بروجن

طرح موسوم به بن-بروجن، طرحی است غیر قانونی برای انتقال آب از زاینده‌رود، ظاهراً جهت شرب ولی در اصل برای صنعت به شهرهای مسیر بن تا بروجن در استان چهارمحال و بختیاری که عمدتاً در حوضه آبریز کارون قرار دارند.

این پروژه یک انتقال بین‌حوضه‌ای است؛ و قرار است آبی که پیش‌ از این از سرشاخه‌های کارون به زاینده‌رود منتقل‌شده، دوباره با هزینه زیاد مکانیکی، برقی و هزینه پمپاژ فراوان، دوباره به ارتفاعات رسانده شود که این کار ازنظر اقتصادی توجیهی ندارد.»

اکنون که هنوز تونل سوم به بهره‌برداری نرسیده و این پروژه باز است؛ اما پمپاژ آن متوقف شده است. سد هنوز احداث نشده است؛ بنابراین در عمل از تونل سوم بهره‌برداری نمی‌شود و پروژه بهشت‌آباد نیز متوقف مانده و این بدان معناست که منابع جدید اضافه نشده است که بتوان این مصرف جدید را ایجاد کرد همچنین در جلسه چهلم شورای عالی آب تأکید شده که هرگونه بارگذاری جدید در حوضه زاینده‌رود ممنوع است و بحث اینست که بن-بروجن بارگذاری جدید است؛ دوم اینکه، اگر قرار است برداشت از زاینده‌رود انجام شود، باید منابع جدید وارد رودخانه شود و سوم اینکه، چرا این انتقال آب بین‌حوضه‌ای با هزینه فراوان برای پمپاژ آب به ارتفاعات صورت می‌گیرد؛ درحالی‌که آب پمپاژشده به ارتفاعات دوباره به حوضه قبلی برمی‌گردد.

در مورد هدف اجرای این طرح انتقال آب مسئولان و مدیران استانی شهرستان چهارمحال و بختیاری بارها بر موضوع تأمین آب آشامیدنی شهرستان بروجن تأکید کرده اند، حال آنکه مروری بر میزان بارندگی های سالانه استان چهارمحال و مقایسه میانگین بارندگی بلند مدت بروجن (285) و شهرستان بن (320) حکایت از اختلاف اندک این دو منطقه از لحاظ بارندگی دارد و بر این اساس به نظر می رسد تأکید بر هدف تأمین آشامیدنی در این طرح انتقال آب موضوع صحیحی نیست. به ویژه اینکه می دانیم سرتاسر پهنه جغرافیایی استان چهارمحال و بختیاری از نظر بارندگی و منابع آب به نسبت بسیاری از استان های کشور شرایط مطلوب تری دارد.

در شهرستان بروجن و از سال 1386 با دستور رئیس جمهور وقت یک مجتمع فولاد در منطقه سفید دشت احداث شد که 65 درصد سهام آن متعلق به فولاد مبارکه اصفهان است و این مجتمع به رغم آماده فعالیت بودن به دلیل حجم بالای آب مورد نیاز و عدم امکان تأمین آن از منابع آب منطقه با مشکل اساسی رو به رو است.حالا و در شرایطی که امکان اجرای انتقال آب بلداجی به بروجن با هدف تأمین آب مجتمع فولاد سفید دشت وجود ندارد و پای اعتراض های سرسختانه مردمی در میان است، مدیران استانی بنادارند با دست اندازی در منابع آب حوضه آبریز زاینده رود که در ضلع شمالی این استان قرار دارد، این مشکل را حل کنند.

این پروژه شامل اجرای خطوط لوله فولادی به قطر 1400 میلی متر و ضخامت 3/14 میلی متر و احداث ابنیه های فنی خط شامل حوضچه های شیرآلات و پشت بند بتنی و همچنین اجرای راه دسترسی بطول 2100متر و خرید متعلقات و شیرآلات در مسیر خط انتقال آب بن به بروجن می باشد.

این طرح شامل فازهای مختلفی می باشد و این پروژه در منطقه کوهستانی و با زمین تمام سنگی اجرا گردیده که شیب اجرای کار در بسیاری از نقاط بالای 45درجه بوده است.

این طرح در بسیاری موارد در مغایرت جدی با قوانین کشور است.

مغایرت‌های قانونی

این طرح در بسیاری موارد در مغایرت جدی با قوانین کشور است که به طور خلاصه در زیر به برخی از آنها اشاره می‌شود:

• مصوبه شورای عالی حفاظت محیط زیست در خصوص تعیین طرحها و پروژه های مشمول انجام مطالعات ارزیابی زیست محیطی. مطابق ردیف ۳۶ جدول پیوست این مصوبه، هر گونه انتقال بین حوضه‌ای بدون هیچ قید و شرطی بایستی دارای مطالعات ارزیابی زیست‌محیطی باشد که این طرح فاقد آن است.
• بند دوم مصوبه جلسه دهم شورای عالی آب. بر اساس این بند، هر گونه بارگذاری جدید بر روی زاینده‌رود ممنوع است.
• تصویب‌نامه هیأت وزیران در خصوص راهبردهای بلندمدت منابع آب کشور در سال ۱۳۸۲. با نظر به این که مطابق این تصویب‌نامه بارگذاری جدید بر روی رودخانه‌ها بایستی با توجه به ظرفیت تحمل آنها باشد.

این در حالی است که رودخانه زاینده‌رود در سال ۱۳۷۹ و با انتقال غیر قانونی آب آن به یزد برای اولین بار خشکانده شد. پس از آن هم با دیگر بارگذاری‌های مغایر با قانون، در طول دو سوم انتهایی خود و در اکثر اوقات دچار خشکی شده است.

• دستورالعمل اجرايی تخصيص آب مصوب وزارت نيرو در سال ۱۳۸۲. بند ۹ این دستورالعمل مقرر کرده با توجه به اثرات اجرای طرح‌های تأمين آب در ايجاد تغيير در پلان آبی «پايين‌دست»، اقداماتی از جمله مطالعه طرح و اثرات طرح بر حقابه‌ها و تأسیسات پایین‌دست دقیقاً مورد توجه قرار گیرد.

بدیهی است که اثرات منفی بر محیط زیست و زیان‌های اجتماعی و فنی این طرح بر روی پایین‌دست از آغاز فاقد ارزیابی بوده و تعارضات فراوانی بین بالادست و پایین‌دست ایجاد کرده است.

• مصوبات شورای هماهنگی مدیریت به هم پیوسته زاینده‌رود. مطابق بندهای متعدد در مصوبات جلسات ششم، هشتم و نهم این شورا، بر روی توقف کلیه طرح‌های جدید بارگذاری بر روی زاینده‌رود تأکید شده است.