علم بیان

بیان به انگلیسی Rhetoric ، «خطابه»، یا «ریطوریقا» (لاتین: Ars Rhetorica از اصل یونانی: Τέχνης Ρητορικής، Technēs Rhtorikēs) در لغت به معنی پیدا و آشکار شدن است و در اصطلاح ادبی مجموعه علومی است که به وسیلهٔ آنها می‌توان معنای واحدی را به راه‌های گوناگون بیان کرد. علم بیان به همراه معانی، بدیع، عروض و قافیه مجموعهٔ علوم بلاغی را در زبان و ادبیات فارسی تشکیل می‌دهد. بیان را همچون دیگر دانش‌ها می‌توان از دو دیدگاه مورد بحث و بررسی قرار داد:

• دیدگاه موضوعی
• دیدگاه تاریخی

البته لازم به ذکر است که علم بیان را نباید با فن بیان در نظر گرفت چراکه علم بیان، علم سخندانی و فن بیان، فنّ سخنرانی می‌باشد.

هرگاه که قرار می‌شود گوینده از طریق کلمات دست به ایماژ سازی یا ساخت تصاویر شاعرانه بزند پای علم بیان میان می‌آید. علم بیان علم ادای معنای واحد به طرق مختلف است. مشروط به اینکه اختلاف آن طرق گفتاری مبتنی بر تخیل باشد مثلاً به جای <<صورت او زیباست>> می‌توانیم بگوییم که <<او مثل ماه است>>. فایده علم بیان این است که توسط این فن گوینده با ابزار سخن نقاشی می‌کشد و تصویر سازی می‌کند.

موضوع‌های علم بیان

موضوع‌های علم بیان، عبارت است از:

• تشبیه
• استعاره
• مجاز
• کنایه

منابع

• کتاب بیان، نوشته سیروس شمیسا