لغتنامه بزرگ فارسی
لغتنامه بزرگ فارسی لغت‌نامه‌ای تاریخی است که تألیف آن در سال‌های پایانی انتشار لغت‌نامهٔ دهخدا توسط سیدمحمد دبیرسیاقی به همراه سیدجعفر شهیدی و چند تن دیگر از مؤلفان لغتنامه در مؤسسهٔ لغت‌نامهٔ دهخدا آغاز شد.[۱] تألیف این لغتنامه تا اواسط حرف «ب» به اتمام رسیده و در ۳۹ جزوه و ۸ مجلد منتشر شده است و بقیه در دست تألیف است.[۲] تألیف لغت‌نامهٔ بزرگ فارسی همچنان ادامه دارد و تا کنون حرف «آ» در ۱۰۵۴ صفحه در قالب ۷ جزوه، حرف «الف» در ۳۲۶۶ صفحه در قالب ۲۲ جزوه به چاپ رسیده است. جزوهٔ ۳۰ این فرهنگ به فهرست‌های منابع و مآخذ و فهرست همکاران تألیف اختصاص یافته است. از حرف «ب» این فرهنگ نیز تا کنون ۱۳۷۰ صفحه در قالب ۹ جزوه تا مدخل «بربیهوده» منتشر شده است.[۳]
ویژگی‌ها
ویرایشاز ویژگی‌های این فرهنگ و تفاوت‌های آن با لغت‌نامۀ دهخدا می‌توان به این موارد اشاره کرد:
- لغتنامه بزرگ فارسی فقط شامل اطلاعات لغوی است و اَعلام تاریخی و جغرافیایی و توضیحات دائرةالمعارفی را ندارد.
- در گزینش و ارائهٔ مدخل‌ها و تعریف‌نگاری و ارائهٔ ترکیب‌ها و شواهد، شیوه و روش مشخصی دارد.
- تعداد متن‌های مورد استشهاد آن به‌مراتب بیشتر از لغت‌نامهٔ دهخداست. به‌گونه‌ای که فهرست منابع این فرهنگ شامل بیش از هزار عنوان کتاب از متون قدیم و معاصر است.
- فرهنگی تاریخی است. به این معنی که شواهد این فرهنگ از قدیم به جدید مرتب شده و سیر تحول معنایی واژه را نشان می‌دهد.[۴]
توقف موقت تألیف
ویرایشکمتر از یک ماه پس از انتصاب حمیرا زمردی به ریاست مؤسسه لغت‌نامهٔ دهخدا در تیرماه ۱۴۰۰، او حکم «غیرضروری بودن» سرپرست بخش تألیف این مؤسسه و یکی از مؤلفان لغت‌نامهٔ بزرگ فارسی را صادر کرد.[۵] هیئت تألیف لغتنامه بزرگ فارسی با انتشار اطلاعیه‌ای در اعتراض به این تصمیم زمردی اعلام کردند به‌طور موقت همکاری‌شان با مؤسسهٔ لغت‌نامهٔ دهخدا را متوقف می‌کنند. آن‌ها در بیانیهٔ خود نوشتند:
پیرو اقدام شتاب‌زده و غیرکارشناسانهٔ خانم دکتر حمیرا زمردی، رئیس جدید مؤسسهٔ لغت‌نامهٔ دهخدا، مبنی بر صدور حکم غیرضروری بودن حضور خانم اکرم سلطانی، سرپرست بخش تألیف در مؤسسهٔ لغت‌نامهٔ دهخدا، و بی‌توجهی به درخواست مکتوب مؤلفان و بی‌حرمتی به دکتر حسن انوری، ما، هیئت مؤلفان لغت‌نامهٔ بزرگ فارسی ضمن نگرانی از سرنوشت این مؤسسه که نام بزرگانی چون علامه علی‌اکبر دهخدا، دکتر محمدمعین، دکتر سیدجعفر شهیدی، دکتر سیدمحمد دبیرسیاقی بر پیشانی آن می‌درخشد، موقتاً همکاری خود را با این مؤسسه قطع می‌کنیم.[۶]
در پاسخ، روابط عمومی دانشگاه تهران این اطلاعیه را جعلی خواند[۷] و زمردی نیز ادعا کرد «برخلاف تبلیغات گسترده‌ای که صورت می‌گیرد، هیچ استعفای دسته‌جمعی و حتی فردی در این مؤسسه صورت نگرفته و اساتید پیشکسوت در کنار محققان، پژوهشگران و فارغ‌التحصیلان ادبیات مشغول پیشبرد کار لغتنامه هستند.»[۸] در پاسخ مؤلفان لغت‌نامهٔ بزرگ فارسی در نامه‌ای به وزیر علوم که توسط وبگاه مؤسسهٔ میراث مکتوب منتشر شد، اعلام کردند:
در پی تصمیمات کارشناسی‌نشده و شتاب‌زدهٔ رئیس جدید، نیروهای کاردان، وظیفه‌شناس و مسئولیت‌پذیر از مؤسسه عزل یا رانده شدند. مؤلفان طی نامه‌ای از رئیس جدید مؤسسه تقاضا کردند که در تصمیم‌های خود بازنگری کند، جوابی داده نشد. بار دیگر همگی در مؤسسه حاضر شدند و خواهان ملاقات و مذاکره با ایشان شدند، پیغام فرستادند که تصمیم‌گیری در این مورد در حوزهٔ اختیارات ایشان نیست. همهٔ اینها موجبات آزردگی خاطر کسانی شد که مدت همکاری برخی از ایشان با مؤسسه بالغ بر ۶۰ سال است. در پی آن، مسئولان امر در سخنرانی‌ها و مصاحبه‌ها منکر این برخوردها و قطع همکاری مؤلفان شدند و اطلاعیهٔ مؤلفان را جعلی دانستند و در رسانه‌ها چنین نمایاندند که در مؤسسهٔ لغت‌نامهٔ دهخدا آب از آب تکان نخورده است. مؤلفان مؤسسهٔ لغت‌نامهٔ دهخدا ضمن اعلام مجدد تعطیلِ موقتِ تألیف لغت‌نامهٔ بزرگ فارسی و قطع همکاری خود با مؤسسه لازم دانستند که ضمن معرفی «لغت‌نامهٔ بزرگ فارسی» ضرورت و اهمیت آن را برای جناب‌عالی شرح دهند و از جناب‌عالی بخواهند که اجازه ندهید چراغی را که علامه دهخدا صد سال پیش برافروخت و شاگردان و رهروان او آن را تا امروز روشن نگاه داشتهاند، خاموش شود.[۱]
مؤلفان
ویرایش- سیدجعفر شهیدی
- سیدمحمد دبیرسیاقی
- رسول شایسته
- غلامرضا ستوده
- عباس دیوشلی
- حسن احمدی گیوی
- سعید نجفی اسداللهی
- جواد درهمی
- حسن انوری
- اکرم سلطانی
- ایرج مهرکی
- ایرج شهبازی
- پگاه خدیش
- عبدالرضا قریشی
- مریم میرشمسی
- مهری جلیلی جلال
- بهروز صفرزاده[۹]
منابع
ویرایش- ↑ ۱٫۰ ۱٫۱ «نامه سرگشاده ۸ تن از مؤلفان مؤسسه لغتنامه دهخدا به وزیر علوم». انصاف‌نیوز.
- ↑ «لغت‌نامهٔ بزرگ فارسی». مؤسسهٔ لغت‌نامهٔ دهخدا و مرکز بین‌المللی آموزش زبان فارسی. دریافت‌شده در ۳۱ تیر ۱۴۰۳.
- ↑ «معرفی لغت‌نامهٔ بزرگ فارسی». مؤسسهٔ لغت‌نامهٔ دهخدا و مرکز بین‌المللی آموزش زبان فارسی. دریافت‌شده در ۳۱ تیر ۱۴۰۳.
- ↑ «معرفی لغت‌نامهٔ بزرگ فارسی». مؤسسهٔ لغت‌نامهٔ دهخدا و مرکز بین‌المللی آموزش زبان فارسی. دریافت‌شده در ۳۱ تیر ۱۴۰۳.
- ↑ «پاسخ رئیس مؤسسه لغتنامه دهخدا به حواشی اخیر».
- ↑ «تالیف "لغتنامه بزرگ فارسی" متوقف شد». تسنیم.
- ↑ «دیدارهای جداگانه رئیس مؤسسه لغتنامه دهخدا با استاد رسول شایسته و استاد حسن انوری | «اطلاعیه توقف تألیف لغتنامه بزرگ پارسی» جعلی از آب درآمد». پایگاه خبری-تحلیلی دانشگاه تهران.
- ↑ «تکذیب استعفاء جمعی یا فردی در مؤسسه لغتنامه دهخدا». خبرگزاری فارس.
- ↑ «مؤلفان لغت‌نامهٔ بزرگ فارسی». مؤسسهٔ لغت‌نامهٔ دهخدا و مرکز بین‌المللی آموزش زبان فارسی. بایگانی‌شده از اصلی در ۲۵ اوت ۲۰۲۲. دریافت‌شده در ۵ سپتامبر ۲۰۲۲.