مثانی (قرآن)

«مثانی» دلالت بر تبیین آیات قرآن به وسیله آیات دیگر می‌کند.

مثانی

«مثانی» از جمله اوصافی است که از میان کتب آسمانی، وصف کل قرآن می‌باشد.

ماده «ثنی» به معنای برگردان یک شیء است، و «مثانی» نیز در راستای این اصل لغوی، مجموعه ای از کلمات و موضوعات قرآنی را برهم عطف می‌کند.

مشتقات ماده «ثنی» در قرآن

ماده «ثنی» بیست و هفت مرتبه در قرآن تکرار شده‌است. مشتقات این ماده در قرآن عبارتند از:

«یثنون»، «یستثنون»، «ثانی»، «اثنا»، «اثنان»، «اثنی»، «اثنین»، «اثنتا»، «اثنتی»، «مَثنی» و «مثانی».

غالب کاربرد این ماده جهت بیان عدد «دو» است و استفاده در غیر معنای عددی آن در قالب پنج لفظ یعنی «یثنون، یستثنون، ثانیَ، مَثنی و مثانی» می‌باشد.

آیات و سوره‌های قرآن

آیات سوره حمد یکدیگر را توضیح و روشن می‌کنند لذا به یکدیگر عطف می‌شوند و به یکدیگر میل می‌کنند؛ لذا مثانی نامیده شده‌اند.

در آیه (اللَّهُ نَزَّلَ أَحْسَنَ الْحَدِیثِ کِتاباً مُتَشابِهاً مَثانِیَ) زمر: ۲۳، همه قرآن مثانی خوانده شده این از آن جهت است که تمام آیات قرآن به یکدیگر میل می‌کنند و یکدیگر را توضیح و بیان می‌نمایند.

سوره‌های قرآن نیز «مَثَانِی» نامیده شده‌است، خدای عزّ و جل فرماید: (وَ لَقَدْ آتَیْناکَ سَبْعاً مِنَ الْمَثانِی- ۸۷/ حجر) زیرا در اوقات و زمان‌های مختلف تجدید و تکرار می‌شود و کهنه نمی‌شود در حالی که تمام پدیده‌ها و اشیاء فرسایش و کهنه شدنشان همواره ادامه دارد و با مرور ایّام باطل و مضمحل می‌شوند. و بر آن معنی خدای تعالی فرموده‌است (اللَّهُ نَزَّلَ أَحْسَنَ الْحَدِیثِ کِتاباً مُتَشابِهاً مَثانِیَ- ۲۳/ زمر)