محمدتقی حاج‌طرخانی

محمدتقی حاج‌طرخانی(۱۳۰۸–۱۳۵۸) معروف به تقی حاج‌ترخانی بازرگان و بنیان‌گذار مسجد قبا و از اعضای هیئت موتلف اسلامی و از مخالفان حکومت پهلوی بود که به دست گروه فرقان پس از انقلاب ۵۷ ترور شد.

خانواده و فعالیتهای اقتصادی

پدر او حاج محمدتقی در محله پاچنار تهران مغازه عطاری داشت. خانواده مادری او از خاندان فیروزآبادی بودند. وی دو برادر و سه خواهر داشت. برادر بزرگ وی کاظم کاظم حاجی طرخانی بعد از تحصیلات متوسطه، مؤسسه تاکسیرانی شهر تهران را همراه با عبداله مقدم ایجاد کرده و سپس اولین روغن نباتی در ایران در کارخانجات صنعتی تهران به نام روغن نباتی گل تولید و پخش کرد. از دیگر فعالیت هیا صنعتی خانواده طرخانی می‌توان به تشکیل شرمت برای پخش قند و شکر و تأسیس شرکت قند حبه فادا و تولید اولین قند حبه در ایران، اخذ نمایندگی کارخانجات سیمان و پخش سیمان در کشور، راه اندازی مؤسسه حمل و نقل به منظور توزیع سیمان و سایر کالاها و … نام برد.

برادران طرخانی در سال ۱۳۳۳ به همراه مهندس بازرگان، مرتضی مطهری، یدالله سحابی، مصطفی کتیرایی و… مؤسسه «متاع» تأسیس کردند. و همچنین در تأسیس شرکت سهامی انتشار، شرکت نشر قلم، انجمن اسلامی مهندسین، انجمن اسلامی پزشکان، انجمن‌اسلامی معلمین، انجمن اسلامی بانوان، دبیرستان کمال نارمک و مؤسسه اسلامی نارمک فعال بودند.

طرخانی‌ها در دهه سی شمسی با تیمور بختیار فرماندار نظامی تهران در دهه ۳۰ خورشیدی و نخستین رئیس ساواک ایران در دوران پهلوی، داوود القانیان و عبدالله مقدم رئیس کارخانجات پارچه بافی مقدم شریک شده و قطعه زمینی به مساحت ۶۰۰ هکتار در کرج (بنام کنونی منطقه گلشهر) خریداری می‌کنند. بعدها سهم مقدم از او خریداری شده و سهم بختیار نیز به نام طرخانی‌ها ثبت می‌شود. این زمین‌ها و پس از قتل تیمور بختیار به‌صورت کامل به علی طرخانی می‌رسد. با توجه به عدم اطلاع ورثه تیمور بختیار از وجود ۱۵۰ هکتار زمین، حاج علی حاجی‌طرخانی سهم تیمور بختیار را تفکیک و قطعه‌بندی و به نام خودش اقدام به اخذ سند مالکیت کرده و برخی را نیز می‌فروشد. در سال ۱۳۶۴ برای جلوگیری از مصادره طرخانی‌ها بخشی از زمین‌های تیمور بختیار را وقف می‌کنند تا بیقه زمین‌ها برایشان باقی بماند. با شکایت ستاد اجرایی فرمان امام وقف باطل شده و دادگاه رای به مصادره زمین‌های وقفی می‌دهد.

پس از انقلاب اگرچه علی حاجی طرخانی عضو «اتاق بازرگانی» و نمایندگان روح‌الله خمینی در خصوص مصادره اموال هژبر یزدانی بود اما پس از مخالفت با این امر دولت اموالش خانواده در کارخانجات صنعتی به دستور دولت مصادره شد.

تأسیس مسجد قبا

حاج‌طرخانی بنیانگذار مسجد قبا بود، مسجدی که به یکی از سنگرهای اصلی مبارزات مذهبی‌های در دروان پهلوی تبدیل شد. مسجد قبا در خیابان شریعتی، خیابان زبرجد (ناطق‌نوری) از سال۱۳۵۳ تأسیس شد. زمین این مسجد را حاج‌حسینیان وقف کرد. مفتح امامت جماعت آن را بر عهده داشت. هیئت امنای این مسجد عبارت بودند از: محمد مفتح، محمدتقی حاجی‌ترخانی، ابوالفضل توکلی‌بینا، حسین مهدیان و هاشم صباغیان. از سخنرانان این مسجد می‌توان به: مهدی بازرگان، مرتضی مطهری، علی تهرانی و حسن لاهوتی اشاره کرد. همچنین ساختمان مسجد اعظم قم نیز توسط پدر او رضا طرخانی بنا شد.

آشنایی با رهبر گروه فرقان

جعفر شجونی در مورد رابطه اکبر گودرزی با تقی حاج‌طرخانی می‌گوید که وی در پیش از انقلاب توسط طرخانی در مسجد قبا پنهان شده و طرخانی شخصاً یا توسط اعضای خانواده اش برای او غذا می‌برد. گودرزی در برابر پرسش همسر طرخانی در خصوص علت ترور وی، علت این امر را عدم پرداخت ۵۰۰ هزار تومان به گوردزی پس از انقلاب برای فعالیتهای گروهش بیان کرد.

ترور

حاج‌طرخانی در ۱۷ تیرماه ۱۳۵۸ توسط گروه فرقان ترور می‌شود. در این عملیات ترور دو نفر از اعضای گروه فرقان شرکت داشتند. او مقابل منزلش واقع در خیابان دکتر شریعتی، خیابان شهرزاد، کوچه معقول توسط دو موتور سوار عضو این گروه مورد اصابت سه گلوله قرار می‌گیرد و در راه بیمارستان درمی‌گذرد.

بنا به نوشته روزنامه کیهان پزشک کشیک اورژانس بیمارستان ایرانمهر، چنین می‌گوید:

حدود ساعت ۲۲ و ۴۵ دقیقه دیشب [شامگاه ۱۶ تیرماه ۵۸] حاج‌طرخانی را به بیمارستان آوردند ولی در راه جان سپرده بود. سه گلوله؛ یکی به ناحیه سینه طرف راست و یکی ناحیه شکم طرف چپ و سومی به پهلوی چپ قسمت پایین اصابت کرده بود.

هاشم صباغیان وزیر کشور دولت موقت و از اعضای بنیانگذار نهضت آزادی ایران باجناق او می‌باشد. همچنین ((علینقی خاموشی و علینقی خاموشی پسردایی‌های محمدتقی حاج‌طرخانی بودند.