مغالطه تپه‌وحیاط
مغالطه تپه‌وحیاط (انگلیسی: Motte-and-bailey fallacy) نوعی مغالطه غیرصوری است که در آن شخص آورندهٔ برهان دو موضع متفاوت اما شبیه به هم می‌گیرد، یکی موضعی نسبتاً ساده که دفاع از آن آسان باشد («حیاط») و دیگری موضعی بحث‌برانگیز و جدال‌آمیز («تپه»).[۱] موضع گوینده در واقع آن موضع جدال‌آمیز (تپه) است، اما هر گاه که به چالش کشیده شود اصرار می‌کند که موضعش آن موضع ساده و دفاع‌پذیر (حیاط) است.[۲][۳] پس از عقب‌نشینی به حیاط، گوینده می‌تواند ادعا کند که موضع (تپه) رد نشده‌است (چرا که منتقدان به حیاط حمله نکردند)[۱] یا اینکه منتقدان انسان‌هایی غیرمنطقی و نامعقولند (چرا که حمله به حیاط با حمله به تپه یکسان دانسته می‌شود).[۴]
تاریخچه ویرایش
قلعه تپه‌وحیاط یا قلعه مات‌وبِیْلی (انگلیسی: Motte-and-bailey castle) نوعی برجک دفاعی سنگی یا چوبی بود که بر روی تپه‌ای مصنوعی و خاکی موسوم به مات ساخته می‌شد و دور آن حیاطی محصور موسوم به «بِیْلی» قرار داشت. دور حیاط خاکریز دفاعی و نرده دفاعی‌کشیده می‌شد. ساخت این قلعه‌ها با استفاده از کارگران ناماهر آسان بود ولی بااین‌همه قابلیت دفاعی قابل‌توجهی داشتند. در هنگام صلح، ساکنان ترجیح می‌دادند در حیاط زندگی کنند، ولی در صورت حمله به قلعه، ساکنان به تپه عقب‌نشینی می‌کردند و صبر می‌کردند تا متجاوزان خسته شوند و حیاط محصور را رها کنند.
نیکولاس شَکِل[الف]، کسی که این عبارت را ساخت،[۱] ترجیح می‌دهد که به‌جای عبارت «مغالطهٔ تپه‌وحیاط» از کلمهٔ «دکترینِ تپه‌وحیاط» استفاده کند.[۳] به گفتهٔ او
«حیاط» تداعی‌گر موضع فلسفی است که برای طرفدارانش مطلوب و پسندیده‌است ولی دفاع از آن سخت است. «تپه» موضعی نامرغوب است که دفاع از آن آسان است و هنگام به چالش کشیده شد می‌توان به آن گریخت
— [۲]
هدف اولیهٔ شَکِل نقد جریان‌های دانشگاهیانی چون میشل فوکو، دیوید بلور، ژان-فرانسوا لیوتار، ریچارد رورتی، و ساخت اجتماعی واقعیت و در کل فلسفه پسامدرن بود.[۲][۴]
مثال‌ها ویرایش
مثالی که خود شَکِل ارائه می‌کند عبارت «اخلاق ساخته‌ای اجتماعی است» است. در این مثال، تپه ساختهٔ اجتماعی بودن خوب و بد است و حیاط این باور که خوب و بد وجود ندارد.[۳] مغالطهٔ تپه‌وحیاط در مکالمات روزمره و غیردانشگاهی نیز رخ می‌دهد. برای مثال:
- شخص الف: «نمی‌دونم چرا بعضیا به اختربینی اعتقاد دارن. هیچ دلیل علمی‌ای برای اثباتش وجود نداره.»
- شخص ب: «یعنی می‌گی جاذبهٔ ماه روی جزر و مد تأثیر می‌ذاره ولی روی آدما هیچ تأثیری نداره؟ فکر می‌کنی آدما اینقدر قدرتمندن که طبیعت هیچ نفوذی روشون نداره؟ پس فرگشت هم واقعیت نداره دیگه.»
در اینجا شخص ب از حیاط جدال‌انگیزِ
- «با استفاده از جایگاه اجسام آسمانی از جمله ماه می‌توان به صورت علمی شخصیت، رفتار، و آینده آدم‌ها را پیش‌بینی کرد»
به تپهٔ ساده و قابل دفاعِ
- «نیروهای طبیعت، از جملهٔ جاذبهٔ ماه، بر زندگی انسان‌ها تأثیر می‌گذارند»
گریخته‌است.
نقدها ویرایش
استاد بلاغت رندی الن هریس[ب] بر این باور است که فهم بحث‌های اشخاص با عینک مغالطهٔ تپه‌وحیاط اصل همدلی را نقض می‌کند و بیش از آنکه لازم باشد برهان‌های دیگران را تحریف می‌کند. به باور او استفاده از این مفهوم تلاش برای «فرار از نبرد و مناظره واقعی» از طریق غیرمنصفانه و نادرست نشان دادن طرف مقابل است.[۵]
جستارهای وابسته ویرایش
منابع ویرایش
- ↑ ۱٫۰ ۱٫۱ ۱٫۲ Boudry, Maarten; Braeckman, Johan (May 2010). "Immunizing strategies and epistemic defense mechanisms". Philosophia. 39 (1): 145–161 (150). doi:10.1007/s11406-010-9254-9..
- ↑ ۲٫۰ ۲٫۱ ۲٫۲ Shackel, Nicholas (2005). "The Vacuity of Postmodernist Methodology". Metaphilosophy. 36 (3).
- ↑ ۳٫۰ ۳٫۱ ۳٫۲ Shackel, Nicholas (5 September 2014). "Motte and Bailey Doctrines". blog.practicalethics.ox.ac.uk. Practical Ethics blog, University of Oxford. Retrieved 23 May 2019.
- ↑ ۴٫۰ ۴٫۱ Murawski, John (19 June 2020). "The 'Motte & Bailey': Political Jousting's Deceptive New Medieval Weapon". RealClearInvestigations. online. Retrieved 19 June 2020.
- ↑ Harris, Randy (May 2003). "Commentary on Shackel". Informal Logic @ 25: Proceedings of the 5th International Conference of the Ontario Society for the Study of Argumentation (OSSA 5), Windsor, Canada, 14–17 May 2003. Windsor: دانشگاه ویندزور. Harris was commenting on Shackel's paper from the same conference: Shackel, Nicholas (May 2003). "Two Rhetorical Manoeuvres". Informal Logic @ 25: Proceedings of the 5th International Conference of the Ontario Society for the Study of Argumentation (OSSA 5), Windsor, Canada, 14–17 May 2003. Windsor: دانشگاه ویندزور.
- مشارکت‌کنندگان ویکی‌پدیا. «Motte-and-bailey fallacy». در دانشنامهٔ ویکی‌پدیای انگلیسی، بازبینی‌شده در ۱۱ آوریل ۲۰۲۲.