مقیاس اصلاح‌شده شدت مرکالی
مقیاس اصلاح‌شده شدت مرکالی (Modified Mercalli intensity scale) که به اختصار MMI ,MM یا MCS نیز نامیده می‌شود؛ مقیاسی برای اندازه‌گیری تأثیرات و شدت خسارت‌های زمین‌لرزه در یک نقطه مشخص است. این مقیاس در نقطه مقابل مقیاس‌های بزرگی لرزه‌ای است که معمولاً برای زمین‌لرزه گزارش می‌شود.
مقیاس‌های بزرگی لرزه‌ای، نیرو یا قدرت ذاتی یک زمین‌لرزه که رویدادی در عمق زمین است را اندازه‌گیری می‌کنند و از بین مقیاس‌های بزرگی، مقیاس "Mw" به‌طور گسترده به‌کار می‌رود. مقیاس مرکالی (MM) شدت لرزش را در هر مکان خاص بر روی سطح زمین اندازه‌گیری می‌کند. این مقیاس حاصل توسعه و اصلاح مقیاس شدت مرکالی است که توسط جوزپه مرکالی در سال ۱۹۰۲ ارائه شد و یک مقیاس شدت لرزه‌ای است و برای اندازه‌گیری شدت لرزه‌های ناشی از زمین‌لرزه به‌کار می‌رود.
از آنجا که لرزش‌های تجربه‌شده در سطح ناشی از انرژی لرزه‌ای آزادشده توسط یک زمین‌لرزه است، زمین‌لرزه‌ها در میزان انتشار انرژی آنها به صورت امواج لرزه‌ای تفاوت دارند. زمین‌لرزه‌ها همچنین از نظر عمقی که در آن رخ می‌دهند، با هم متفاوت هستند. زمین‌لرزه‌های عمیق‌تر برهم‌کنش کمتری با سطح دارند، انرژی آنها در حجمی بزرگ‌تر پخش می‌شود و مقدار انرژی که به سطح می‌رسد در یک منطقه بزرگ‌تر پخش می‌شود. شدت لرزش زمین به صورت محلی است و معمولاً با فاصله گرفتن از رومرکز زمین‌لرزه کاهش می‌یابد، ولی این لرزش می‌تواند در حوضه‌های رسوبی و در انواع خاصی از خاک‌های سست تقویت شود.
مقیاس‌های شدت لرزه‌ای، شدت زمین‌لرزه را بر پایه اثرات گزارش‌شده توسط ناظران آموزش‌ندیده، به صورت تجربی دسته‌بندی می‌کنند و برای اثراتی که ممکن است در یک منطقه خاص مشاهده شود، سازگار شده‌اند. این مقیاس‌ها به‌دلیل عدم نیاز به اندازه‌گیری‌های ابزاری، برای تخمین بزرگی و مکان زمین‌لرزه‌های تاریخی (پیشاابزاری) مفید هستند. به‌طور کلی بیشترین شدت مربوط به ناحیه رومرکزی است و درجه و گستره آنها (که احتمالاً با آگاهی از شرایط زمین‌شناسی محلی تقویت شده است) را می‌توان با سایر زمین‌لرزه‌های محلی برای تخمین بزرگی مقایسه کرد.
قدرت زمین‌لرزه
ویرایشقدرت تخریبی یک زلزله، علاوه بر قدرت آن به ساختار زمین در منطقه زمین لرزه و همچنین به طراحی‌های دست سازه و مکان قرارگیری سازه‌های ساخت بشر، بستگی دارد. شدت زمین‌لرزه در واقع بیانگر میزان احساس افراد و موجودات زنده از زمین‌لرزه و تأثیر آن بر سازه‌ها است. برخلاف تصور عمومی مردم شدت زمین‌لرزه علاوه بر بزرگی، به عوامل متعددی از جمله عمق کانون زمین‌لرزه، سنگ بستر، لایه‌های زیرین، فاصله از رومرکز و… وابسته است. به‌طور کلی بزرگی زمین‌لرزه یک پارامتر زمین‌شناسی و شدت با مقیاس مرکالی یک پارامتر مهندسی است.
میزان ویرانی‌های به بار آمده را معمولاً با مقیاس مرکالی بیان می‌کنند و پس از لحظه زمین‌لرزه و زمانی که امکان مقایسه اطلاعات از ایستگاه‌های مختلف لرزه‌نگاری به وجود آمده، معین کنند، اما درجه مرکالی را نمی‌توان به این سرعت مشخص کرد و لازم است که محققان زمانی کافی برای بررسی اتفاقاتی که حین زمین لرزه روی داده است، در اختیار داشته باشند.
هنگامی که تصور دقیقی از میزان خسارت‌های وارده به دست آمد، می‌توان درجه مرکالی مناسب را با توجه به تغییرات فیزیکی که در محدوده حس انسان‌هاست تخمین زد.[۱]
درجه‌بندی مقیاس
ویرایشبهطور کلی درجات کوچکتر مقیاس اصلاح‌شده شدت مرکالی نحوه احساس زمین‌لرزه توسط مردم را توصیف می‌کند. اعداد بیشتر این مقیاس بر اساس آسیب ساختاری مشاهده‌شده است.
این جدول درجه‌بندی‌های مقیاس اصلاح‌شده شدت مرکالی را نشان می‌دهد که معمولاً در مکان‌های نزدیک به مرکز زمین‌لرزه مشاهده می‌شوند.[۲]
| درجه مقیاس | اوج شتاب جنبش زمین (تقریبی)[۳] |
وضعیت زمین | نمونه‌های مهم |
|---|---|---|---|
| I. حس نمی‌شود | <۰٫۰۰۰۵ گرانش استاندارد (۰٫۰۰۴۹ متر بر مجذور ثانیه) | احساس نمی‌شود مگر توسط افراد بسیار کمی و در شرایط ویژه و مطلوب. | |
| II. ضعیف | ۰٫۰۰۳ گرانش استاندارد (۰٫۰۲۹ متر بر مجذور ثانیه) | تنها توسط افراد کمی در حال استراحت احساس می‌شود، به ویژه در طبقات بالای ساختمان‌ها. اجسام معلق ظریف ممکن است تاب بخورند. | |
| III. ضعیف | به شکل قابل‌توجهی توسط مردم در داخل خانه، به ویژه در طبقات بالای ساختمان‌ها احساس می‌شود: بسیاری از مردم آن را به عنوان زمین‌لرزه نمی‌شناسند. وسایل نقلیه ایستاده ممکن است کمی تکان بخورند. لرزش‌ها مشابه عبور کامیون هستند. | زمین‌لرزه ۱۹۹۲ نیکاراگوئه | |
| IV. ملایم | ۰٫۰۲۸ گرانش استاندارد (۰٫۲۷ متر بر مجذور ثانیه) | در داخل خانه توسط بسیاری و در خارج از منزل توسط تعداد کمی در طول روز احساس می‌شود: شب‌ها عده ای بیدار می‌شوند. ظرف‌ها، پنجره‌ها و درها به‌هم می‌خورند؛ دیوارها صدای ترک می‌دهند. احساس لرزه مانند یک کامیون سنگین است که به ساختمان برخورد می‌کند. | زمین‌لرزه ژوئیه ۲۰۰۶ جاوه |
| V. متوسط | ۰٫۰۶۲ گرانش استاندارد (۰٫۶۱ متر بر مجذور ثانیه) | تقریباً توسط همه احساس می‌شود؛ بسیاری بیدار می‌شوند: تعدادی از ظرف‌ها و شیشه‌ها شکسته است. اجسام ناپایدار واژگون می‌شوند. ساعت‌های آونگی ممکن است متوقف شوند. | زمین‌لرزه اکتبر ۲۰۱۰ سوماترا |
| VI. قوی | ۰٫۱۲ گرانش استاندارد (۱٫۲ متر بر مجذور ثانیه) | توسط همه احساس می‌شود و بسیاری می‌ترسند. برخی اثاثیه سنگین جابجا می‌شود؛ چند نمونه از افتادن لایه‌های گچبری رخ می‌دهد. آسیب جزئی است. | 2021 West Sulawesi earthquake |
| VII. بسیار قوی | ۰٫۲۲ گرانش استاندارد (۲٫۲ متر بر مجذور ثانیه) | خسارت در ساختمان‌های با طراحی و ساخت خوب ناچیز، ولی در سازه‌های معمولی خوش‌ساخت در حد کم تا متوسط است. آسیب در سازه‌های ضعیف یا با طراحی بد، قابل‌توجه است، برخی دودکش‌ها شکسته می‌شود. مورد توجه رانندگان قرار می‌گیرد. | زمین‌لرزه جوزای ۱۳۷۷ افغانستان و زمین‌لرزه‌های ۱۳۸۰–۱۳۸۱ هندوکش |
| VIII. شدید | ۰٫۴۰ گرانش استاندارد (۳٫۹ متر بر مجذور ثانیه) | آسیب جزئی در سازه‌های با طراحی خاص؛ خسارت قابل‌توجه با فروریختن جزئی در ساختمان‌های معمولی. آسیب بزرگ در سازه‌های ضعیف. سقوط دودکش‌های خانه‌ها و کارخانه‌ها، ستون‌ها، بناهای تاریخی، دیوارها. اثاثیه سنگین واژگون می‌شود. ماسه و گِل در مقدار کم از زمین خارج می‌شود. تغییرات در آب چاه‌ها. فعالیت رانندگان دچار اختلال می‌شود. | زمین‌لرزه ۲۰۰۹ سوماترا، زمین‌لرزه ۲۰۲۱ هائیتی، و زمین‌لرزه ۱۴۰۲ هرات |
| IX. شدید و وحشت‌آور | ۰٫۷۵ گرانش استاندارد (۷٫۴ متر بر مجذور ثانیه) | آسیب قابل‌توجه در سازه‌های با طراحی خاص. ساختارهای قاب با طراحی خوب به اطراف پرتاب می‌شوند. خسارت همراه با فروپاشی جزئی در ساختمان‌های محکم زیاد است. ساختمان‌ها از پایه جدا می‌شوند. روان‌گرایی خاک روی می‌دهد. لوله‌های زیرزمینی شکسته می‌شوند. | زمین‌لرزه ۲۰۰۶ جاوه، زمین‌لرزه و سونامی ۲۰۱۱ توهوکو، و زمین‌لرزه ۲۰۲۳ مراکش–آسفی |
| X. بسیار شدید و خسارت‌آور | >۱٫۳۹ گرانش استاندارد (۱۳٫۶ متر بر مجذور ثانیه) | برخی از سازه‌های چوبی خوش‌ساخت تخریب می‌شوند. اکثر سازه‌های بنّایی و سازه‌های اسکلتی با پی تخریب می‌شوند. ریل‌ها خم می‌شوند. زمین‌لغزش قابل‌توجه در سواحل رودخانه‌ها و شیب‌های تند. جابه‌جایی ماسه و گِل. آب بر روی سواحل پاشیده می‌شود. | زمین‌لرزه ۲۰۱۰ هائیتی، زمین‌لرزه ۲۰۱۵ نپال، وزمین‌لرزه ۲۰۱۸ سولاوسی |
| XI. واقعاً بسیار شدید! | تعداد کمی از سازه‌ها (بنّایی) پابرجا باقی می‌مانند. پل‌ها ویران می‌شوند. شکاف‌های گسترده در زمین پدیدار می‌شود. خطوط لوله زیرزمینی کاملاً از کار می‌افتد. زمین نشست کرده و زمین در خاک‌های نرم می‌لغزد. ریل‌ها به شدت خم می‌شوند. | زمین‌لرزه کوبه، زمین‌لرزه ۲۰۰۵ کشمیر، و زمین‌لرزه ۲۰۰۸ سیچوان | |
| XII. قوی‌ترین نابودگر ممکن | خسارت کلّی است. امواج روی سطوح زمین دیده می‌شود. خطوط و سطح دید دچار اعوجاج می‌شود. اجسام به سمت بالا به هوا پرتاب می‌شوند. | زمین‌لرزه ۱۹۳۹ ارزنجان، زمین‌لرزه ۱۹۶۰ والدیویا، و زمین‌لرزه ۲۰۲۳ ترکیه–سوریه |
جستارهای وابسته
ویرایشمنابع
ویرایش- ↑ «: شدت زلزله». بایگانی‌شده از اصلی در ۱۵ دسامبر ۲۰۱۶. دریافت‌شده در ۴ اکتبر ۲۰۱۶.
- ↑ "Magnitude vs Intensity" (PDF). سازمان زمین‌شناسی ایالات متحده آمریکا. Archived (PDF) from the original on 2022-03-05. Retrieved 2022-03-05.
- ↑ "3.5. Representing Macroseismic Intensity on Maps – ShakeMap Documentation documentation". usgs.github.io. Retrieved 11 April 2024.