ایم-۵۴ فینیکس
ایم-۵۴ فونیکس یا فینیکس (به انگلیسی: AIM-54 Phoenix) موشک هوابه‌هوای مجهز به رادار دوربردی است که در جنگنده های اف-۱۴ نصب و استفاده می‌شود. این موشک تا حدود ۱۶۰ کیلومتر برد، حداکثر سرعت ۵ ماخ، وزن ۴۵۰ تا ۴۷۰ کیلوگرم و قطر ۳۸۰ میلیمتر دارد.
| ایم-۵۴ فینیکس | |
|---|---|
 | |
| نوع | موشک دوربرد هوابه‌هوا |
| خاستگاه |  ایالات متحده آمریکا
|
| تاریخچه خدمت | |
| خدمت | ۱۹۷۴ تا ۲۰۰۴ |
| استفاده شده توسط | نیروی دریایی ایالات متحده، نیروی هوایی ایران |
| جنگ‌ها | جنگ ایران و عراق |
| تاریخ تولید | |
| سازنده | شرکت هواپیما سازی هیوز، ریتیون |
| قیمت واحد | ۴۷۷،۱۳۱ دلار |
| تاریخ تولید | ۱۹۶۶ |
| خصوصیات | |
| وزن | ۴۵۴ الی ۴۷۲ کیلوگرم |
| طول | ۳٫۹۶ متر |
| ارتفاع | ۲۴ کیلومتر |
| قطر | ۳۸۰ میلیمتر |
| کلاهک | مواد منفجره |
| کلاهک خرج | ۶۱ کیلوگرم |
| موتور | موتور راکت پیشرانه جامد |
| طول بال | ۹۰۰ میلیمتر |
| برد موثر |
۱۹۰کیلومتر |
| سقف پرواز | ۳۰ کیلومتر |
| ارتفاع پرواز | ۲۴ کیلومتر |
| سرعت | ۵ ماخ |
| سامانه هدایت |
راداری فعال و پردازش تصویر فرو سرخ فعال |
| سکوی پرتاب |
اف-۱۴ تامکت |
هر فروند هواپیمای اف-۱۴ می‌تواند ۶ فروند موشک فونیکس حمل کند که چهار تای آن در زیر بدنه و دو تای آن در زیر بال‌ها استقرار می‌یابد (هرچند به دلیل وزن بالای این موشک معمولاً ۲ موشک ایم-۵۴ در کنار ۲ موشک ایم-۷ اسپارو و ۳ ایم۹ سایدوایندر بر روی اف-۱۴ نصب می‌شد). این موشک با برد مفیدی برابر با ۱۵۰ کیلومتر تنها موشک هوا به هوای دوربرد مورد استفاده آمریکا و نخستین سیستم موشکی در جهان بود که توانایی هدایت همزمان موشک‌ها علیه چند هدف را داشت. این موشک در سال ۲۰۰۴ از خدمت نظامی در ارتش آمریکا خارج شد و دو سال بعد فعالیت جنگنده‌های اف-۱۴ تنها جنگنده‌ای که توانایی شلیک این موشک را داشت هم در آمریکا به پایان رسید. به این ترتیب اکنون ایران تنها کاربر جنگنده اف-۱۴ و موشک فینیکس است. موشک‌های فینیکس با موشک کوتاه‌بردتر ایم-۱۲۰ آمرام در هواپیماهای اف/آ-۱۸ هورنت و اف/آ-۱۸ سوپرهورنت در نیروی دریایی آمریکا جایگزین شده‌اند.
فینیکس در اصل برای دفاع از ناوگان‌های جنگی نیروی دریایی در مقابل حمله انبوه بمبافکنهای پرسرعت و موشک‌های ضدکشتی ساخته شده بود، تهدیدی که با پایان جنگ سرد از میان رفت. پیچیدگی و هزینه بالای استفاده و تعمیر این موشک، کهنگی سیستم الکترونیکی آن و عمر بالای موشک‌ها از دیگر دلایل خروج این سیستم از ارتش آمریکا بود.[۱]
طراحی این موشک در اوایل دهه ۱۹۶۰ میلادی برای استفاده در بمبافکنهای جنرال داینمیکس اف-۱۱۱ آغاز شد و در سال ۱۹۷۴ به همراه جنگنده اف-۱۴ وارد نیروی دریایی آمریکا شد. این موشک مشخصا برای شلیک به اهداف از راه دور طراحی شده است و در جنگ‌های نزدیک هوا به هوا کاربردی ندارد.
موشک فونیکس در نیروی هوایی ایرانویرایش
ایران در دوران حکومت محمدرضا شاه تنها خریدار این موشک و جنگنده اف-۱۴ بود. ۴۲۴ موشک فینیکس در قراردادی به ارزش حدود ۱۵۰ میلیون دلار در سال ۱۹۷۴ به آمریکا سفارش داده شد که ۲۸۵ فروند از آن تحویل داده شد. گسترده‌ترین کاربرد جنگی این موشک در جریان جنگ ایران و عراق بود. این موشک یکی از برگهای برنده تامکت های ایران در مقابل جنگنده‌های عراقی بود. استفاده از این موشک در یک نبرد هوایی منجر به پیروزی یک تامکت ایرانی در مقابل سه جنگندهٔ عراقی شد. البته به دلیل کمی تعداد این موشک‌ها در نبردها سعی می‌شد که بیشتر از موشک‌های ارزان‌تر مثل ای ام ۷ و ای ام ۹ استفاده شود و در نهایت تعداد موشک‌های باقی مانده به دلیل کهنگی قطعات از سرویس خارج شده و صرفاً جنبهٔ نمایشی پیدا کردند.[۲] البته عمده مشکل موشک فینیکس در ایران فاسد شدن باتری لیتیومی آن بود که ایران توان ساخت آن را نداشت. اما چندی بعد ایران موفق به ساخت و بومی سازی باتری های لیتیومی و یون لیتیوم شده و تاکید کرد این دستاورد تاثیر زیادی در ساخت و تعمیر تسلیحات داشته است .[۳][۴][۵] ایران ادعا کرده است که با مهندسی معکوس نمونه ایرانی موشک فینیکس را ساخته است و آن را فکور ۹۰ نام نهاده است.
جستارهای وابستهویرایش
پانویسویرایش
- ↑ AIM-54 Phoenix and AAAM
- ↑ Tony Holmes & Bruce Hales (۲۰۰۴)، «THREE TO ONE»، IRANIAN F-14 TOMCAT UNITS IN COMBAT، London: Ospreypublishing، شابک ۱-۸۴۱۷۶-۷۸۷-۵
- ↑ خبرگزاری دانشجویان ایران(ایسنا) (۲۲ مهر ۱۳۹۳ - ۱۰:۲۳). «افتتاح و بهره‌برداری نخستین کارخانه تولید باتری لیتیومی». ایسنا. دریافت‌شده در ۱۳۹۴/۰۴/۳۱. تاریخ وارد شده در
|تاریخ بازبینی=،|تاریخ=را بررسی کنید (کمک) - ↑ مجتبی حسینی درمهر ۲۲, ۱۳۹۳ (مهر ۲۲, ۱۳۹۳). «نخستین کارخانه تولید باتری‌های لیتیوم یونی در ایران افتتاح شد». جریان به نقل از ایسنا. دریافت‌شده در ۱۳۹۴/۰۴/۳۱. تاریخ وارد شده در
|تاریخ بازبینی=را بررسی کنید (کمک) - ↑ باشگاه خبرنگاران (۱۸ شهريور ۱۳۹۳). «نسل جدید باتری؛ جان تازه موشک‌ها و اژدرهای ایرانی». باشگاه خبرنگاران. دریافت‌شده در ۱۳۹۴/۰۴/۳۱. تاریخ وارد شده در
|تاریخ بازبینی=،|تاریخ=را بررسی کنید (کمک)
منابعویرایش
- مشارکت‌کنندگان ویکی‌پدیا. «AIM-54 Phoenix». در دانشنامهٔ ویکی‌پدیای انگلیسی، بازبینی‌شده در ۲ خرداد ۱۳۸۷.
| در ویکی‌انبار پرونده‌هایی دربارهٔ ایم-۵۴ فینیکس موجود است. |