ویکی‌پدیا

نقشه‌نگاری مداخله

نقشه‌نگاری مداخله[۱] پروتکلی برای توسعه برنامه‌های ارتقاء سلامت مبتنی بر نظریه و شواهد است. نقشه‌نگاری مداخله فرایند برنامه‌ریزی برنامه‌های ارتقاء سلامت را در شش گام شرح می‌دهد:

  1. نیازسنجی بر اساس شبه الگوی پرسید-پروسید
  2. شرح اهداف عملکردی و تغییر بر اساس تجزیه و تحلیل علمی از مسائل سلامت و عوامل سببی مسئله؛
  3. انتخاب روش مداخله مبتنی بر نظریه و کاربردهای عملی برای تغییر (تعیین کننده ها) رفتار مرتبط با سلامت؛
  4. تولید مؤلفه‌های برنامه، طراحی و تولید؛
  5. برنامه‌ریزی اتخاذ، پیاده‌سازی و پایداری برنامه؛ و
  6. برنامه‌ریزی ارزشیابی فرایند و اثر.

نقشه‌نگاری مداخله با سه چشم‌انداز مشخص می‌شود: یک رویکرد بوم شناختی، مشارکت همه ذینفعان، و استفاده از نظریه‌ها و شواهد. اگرچه نقشه‌نگاری مداخله به عنوان یک سری از گام‌ها ارائه شده، نویسندگان فرآیند برنامه‌ریزی را به صورت تکراری به جای خطی می‌بینند.[۱] برنامه‌ریزان برنامه بین وظایف و گام‌ها حرکت به عقب و جلو انجام می‌دهند. این فرآیند همچنین فزآینده است: یعنی هر مرحله بر اساس گام‌های قبلی انجام می‌شود و عدم توجه به یک مرحله خاص ممکن است به اشتباهات و تصمیمات نامناسب منجر شود.

تاریخچه مختصر و هدف از این پروتکل ویرایش

نقشه‌نگاری مداخله اولین بار در سال ۱۹۸۸ توسط L. Kay Bartholomew, Guy S. Parcel & Gerjo Kok با یک مقاله در مجله آموزش سلامت و رفتار معرفی و توسعه داده شد.[۲] اولین نسخه از کتاب نقشه‌نگاری مداخله به همراه Nell H. Gottlieb و سه نویسنده دیگر در سال ۲۰۰۱،[۳] و به دنبال آن نسخه دوم در سال ۲۰۰۶،[۴] نسخه سوم در سال ۲۰۱۱ به همراه Maria E. Fernández و چهار نویسنده دیگر[۵] و نسخه چهارم در سال ۲۰۱۶ با نویسندگیL. Kay Bartholomew Eldridge, Christine M. Markham, Robert A.C. Ruiter, Maria Fernández, Gerjo Kok & Guy S. Parcel منتشر شد.[۱]

نقشه‌نگاری مداخله به عنوان پاسخی به عدم وجود یک چارچوب جامع برای توسعه برنامه‌های ارتقاء سلامت توسعه داده شد.[۲] هدف نقشه‌نگاری مداخله کمک به ارتقاء دهندگان سلامت برای توسعه بهترین مداخله ممکن است. کلمات کلیدی در این پروتکل؛ برنامه‌ریزی، پژوهش و نظریه هستند. نقشه‌نگاری مداخله برای برنامه‌ریزی مداخله یک فرهنگ لغت، رویه‌ای برای فعالیت‌های برنامه‌ریزی، و کمک‌های فنی برای تغییر با شناسایی عوامل و روش‌های مبتنی بر نظریه فراهم می‌کند. نقشه‌نگاری مداخله همچنین می‌تواند در تطبیق مداخلات موجود به جمعیت و محیط‌های جدید کمک کند،[۵] و یک طبقه‌بندی از روش‌های تغییر رفتار برای تهیه محتوای مداخله فراهم می‌کند.[۶][۷] نقشه‌نگاری مداخله با موفقیت در محیط‌های مختلف در زمینه ارتقاء سلامت با طیف گسترده‌ای از رفتارها و جمعیت‌های مختلف بکار رفته است.[۵] نقشه‌نگاری مداخله ممکن است به برنامه‌ریزان در توسعه مداخلات مبتنی بر نظریه و شواهد برای ترویج رفتارهای سالمت کمک کند.

بیشتر به‌طور خاص، نقشه‌نگاری مداخله تضمین می‌کند که الگوی‌های نظری و شواهد تجربی راهنمای برنامه‌ریزان در دو حوزه: (۱) شناسایی عوامل رفتاری و بوم شناختی مربوط به یک مسئله هدف، و (۲) انتخاب مناسب‌ترین روش‌های نظری و کاربردهای عملی برای پرداختن به تعیین کننده‌های شناخته شده. اگرچه نقشه‌نگاری مداخله به عنوان یک ابزار مفید برای طراحی برنامه‌ها، در نظرگرفته شده‌است، اما آن درست است که فرایندی پیچیده و وقتگیر است، که منعکس کننده مشکل بودن تغییر رفتارهای مرتبط با سلامت است. نقشه‌نگاری مداخله به عنوان رویکردی خسته کننده، پیچیده، استادانه گران و وقتگیر توصیف شده‌است.[۸][۹][۱۰] جالب توجه است، با وجود این انتقادات، نویسندگان نیز به این نتیجه رسیدند که نقشه‌نگاری مداخله به آن‌ها در توسعه مداخلات سطح بالاتر کمک کرده‌است،[۱۱] که نشان می‌دهد مزایایش بیش از معایب است. نقشه‌نگاری مداخله در زمینه ارتقاء سلامت توسعه یافته اما به راحتی می‌توانید در زمینه‌های دیگر، مانند ترویج حفاظت از انرژی استفاده شود.[۱۲]

گام‌ها و وظایف ویرایش

گام ۱: الگوی منطقی مسئله

  • ایجاد و کار با یک گروه برنامه‌ریزی
  • انجام نیازسنجی برای ایجاد الگوی منطقی مسئله
  • شرح بستر مداخله شامل؛ جمعیت، محیط‌ها و جامعه
  • بیان اهداف برنامه

گام ۲: پیامدها و اهداف برنامه- الگوی منطقی تغییر

  • بیان پیامدهای مورد انتظار رفتاری و محیطی
  • تعیین اهداف عملکردی برای پیامدهای رفتاری و محیطی
  • انتخاب تعیین‌کننده‌های پیامدهای رفتاری و بوم شناختی
  • ساخت ماتریس اهداف تغییر
  • ایجاد الگوی منطقی تغییر

گام ۳: طراحی برنامه

  • تولید تم، مؤلفه‌ها، دامنه و توالی برنامه
  • انتخاب روش‌های تغییر مبتنی بر نظریه و برشواهد
  • انتخاب یا طراحی کاربردهای عملی برای روش‌های تغییر

گام ۴: تولید برنامه

  • اصلاح ساختار و سازمان برنامه
  • تهیه برنامه‌هایی برای مواد برنامه
  • پیش‌نویس پیام‌ها، مواد و پروتکل‌ها
  • پیش آزمون، اصلاح و تولید مواد

گام ۵: طرح پیاده‌سازی برنامه

  • شناسایی کاربران بالقوه برنامه (پیاده‌سازان، اتخاذکنندگان و پایدار کنندگان)
  • بیان پیامدها و اهداف عملکردی برای استفاده از برنامه
  • ساخت ماتریس اهداف تغییر برای استفاده از برنامه
  • طراحی مداخلات پیاده‌سازی

گام ۶: طرح ارزشیابی

  • نوشتن پرسش‌های ارزشیابی فرایند و اثر
  • توسعه شاخص‌ها و مقیاس‌ها برای ارزیابی
  • مشخص کردن طراح ارزشیابی
  • تکمیل طرح ارزشیابی

ویرایش سوّم و چهارم کتاب نقشه نگاری مداخله توسط میرزایی علویجه و همکاران ترجمه و توسط انتشارات سفیر اردهال در سال‌های ۱۳۹۵ و ۱۳۹۶ منتشر شده‌است.

جستارهای وابسته ویرایش

برای مطالعه بیشتر ویرایش

  • Schaalma, H. & Kok, G. (2011). Case study 3: A school HIV-prevention program in the Netherlands. Case study on the companion site1. for Bartholome
  • w et al. (2011). http://bcs.wiley.com/he-bcs/Books?action=resource&bcsId=6279&itemId=0470528516&resourceId=23357%7B%7B[پیوند مرده]
  • Bartholomew, L. K. , & Mullen, P. D. (2011). Five roles for using theory and evidence in the design and testing of behavior change interventions. Journal of Public Health Dentistry, 71, S20–S33. doi:10.1111/j.1752-7325.2011.00223.x
  • Abraham, C. , Kok, G. , Schaalma, H.P. & Luszczynska, A. (2011). Health promotion. In: P.R. Martin, F.M. Cheung, M.C. Knowles, M. Kyrios, L. Littlefield, J.B. Overmier & J.M. Pieto (Eds.), IAAP handbook of applied psychology (pp. 81–111.). Oxford, UK: Wiley Blackwell.
  • Leerlooijer, J.N. , Ruiter, R.A.C. , Reinders, J. , Darwisyah, W. , Kok, G. & Bartholomew, L.K. (2011). The World Starts With Me: using Intervention Mapping for the systematic adaptation and transfer of school-based sexuality education from Uganda to Indonesia. Translational Behavioral Medicine, 1, 331–340. doi:10.1007/s13142-011-0041-3
  • Vereecken, C. , Huybrechts, I. , van Houte, H. , Martens, V. , Wittebroodt, I. & Maes, L. (2009). Results from a dietary intervention study in preschools "Beastly Healthy at School". International Journal of Public Health, 54, 142–149. doi:10.1007/s00038-009-8028-2
  • Kok, G. , Gottlieb, N.H. , Commers. M. & Smerecnik, C. (2008). The ecological approach in health promotion programs; A decade later. American Journal of Health Promotion, 22, 437-442.
  • Godin, G. , Gagnon, H. , Alary, M. , Levy, J.J. & Otis, J. (2007). The degree of planning: an indicator of the potential success of health education programs. Promotion & Education, XIV (3), 138-142.
  • Tortolero, S. R. , Markham, C. M. , Parcel, G. S. , Peters, R. J. , Jr. , Escobar-Chaves, S. L. , Basen-Engquist, K. , et al. (2005). Using Intervention Mapping to adapt an effective HIV, sexually transmitted disease, and pregnancy prevention program for high-risk minority youth. Health Promotion Practice, 6, 286–298. doi:10.1177/1524839904266472
  • Fernández, M. E. , Gonzales, A. , Tortolero-Luna, G. , Partida, S. , & Bartholomew, L. K. (2005). Using Intervention Mapping to develop a breast and cervical cancer screening program for Hispanic farmworkers: Cultivando La Salud. Health Promotion Practice, 6, 394–404. doi:10.1177/1524839905278810
  • Kok, G. , van Essen, G.A. , Wicker, S. , Llupià, A. , Mena, G. , Correia, R. & Ruiter, R.A.C. , 2011. Planning for influenza vaccination in health care workers: an Intervention Mapping approach. Vaccine, 29, 8512–8519. doi:10.1016/j.vaccine.2011.09.008
  • Mirzaei-Alavijeh, M. , Kok, G. , Niknami, S. , & Motlagh, M. E. (2016). Family-based cognitive factors effective on preventing the onset of substance use in Iranian society’s children: applying the intervention mapping protocol. Acta Medica Mediterranea, 32, 1015-1020.
  • Mirzaei-Alavijeh, M. , Karami-Matin, B. , van Lieshout, S. , Mahboubi, M. , Zinat-Motlagh, F. , & Jalilian, F. (2017). Appling intervention mapping approach to promoting healthy diet intention among diabetic patients: an efficacy study. Arvand Journal of Health and Medical Sciences.1(4):243-50.

منابع ویرایش

  1. ↑ ۱٫۰ ۱٫۱ ۱٫۲ Bartholomew Eldridge, L. K. , Markham, C. M. , Ruiter, R. A. C. , Fernàndez, M. E. , Kok, G. , & Parcel, G. S. , 2016. Planning health promotion programs; an Intervention Mapping approach, 4th Ed. San Francisco, CA: Jossey-Bass. ISBN 978-1-119-03549-7
  2. ↑ ۲٫۰ ۲٫۱ Bartholomew, L.K. , Parcel, G.S. & Kok, G. , 1998. Intervention Mapping: a process for designing theory- and evidence-based health education programs. Health Education & Behavior, 25, 545-563.
  3. ↑ Bartholomew, L.K. , Parcel, G.S. , Kok, G. & Gottlieb, N.H. , 2001. Intervention mapping; designing theory- and evidence-based health promotion programs. Mountain View, CA: Mayfield.
  4. ↑ Bartholomew, L. K. , Parcel, G. S. , Kok, G. , & Gottlieb, N. H. (2006). Planning health promotion programs: an Intervention Mapping approach (2nd ed.). San Francisco, CA: Jossey-Bass.
  5. ↑ ۵٫۰ ۵٫۱ ۵٫۲ Bartholomew, L. K. , Parcel, G. S. , Kok, G. , Gottlieb, N. H. , & Fernández, M.E. , 2011. Planning health promotion programs; an Intervention Mapping approach, 3rd Ed. San Francisco, CA: Jossey-Bass.
  6. ↑ Schaalma, H. & Kok, G. (2009). Decoding health education interventions: The times are a-changin'. Psychology & Health, 24, 5-9. DOI: 10.1080/08870440801995802
  7. ↑ Kok, G. , Gottlieb, N. H. , Peters, G. -J. Y. , Mullen, P. D. , Parcel, G. S. , Ruiter, R. A. C. , Fernández, M. E. , Markham, C. , & Bartholomew, L. K. (2015). A Taxonomy of behavior change methods; an Intervention Mapping approach. Health Psychology Review, accepted author version posted online. DOI:10.1080/17437199.2015.1077155
  8. ↑ Côté J. C. , Godin G. , Garcia P. L. , Gagnon M. , Rouleau G. (2008). Program development for enhancing adherence to antiretroviral therapy among persons living with HIV. Aids Patient Care STDS, 22, 965–75. DOI: 10.1089/apc.2008.0124
  9. ↑ Heinen M. M. , Bartholomew L. K. , Wensing, M. , van de Kerkhof, P. , van Achterberg, T. (2006). Supporting adherence and healthy lifestyles in leg ulcer patients: systematic development of the lively legs program for dermatology outpatient clinics. Patient Education & Counseling, 61, 279–91. DOI 10.1016/j.pec.2005.04.007
  10. ↑ van Kesteren, N. M. , Kok, G. , Hospers, H. J. , Schippers, J. , de Wildt, W. (2006). Systematic development of a self-help and motivational enhancement intervention to promote sexual health in HIV-positive men who have sex with men. AIDS Patient Care STDS, 20, 858–75.
  11. ↑ Godin G. , Gagnon H. , Alary M. , Levy J. J. , Otis J. (2007). The degree of planning: an indicator of the potential success of health education programs. Promotion & Educaction, 14, 138–42.
  12. ↑ Kok, G. , Lo, S.H. , Peters, G-J.Y. & Ruiter, R.A.C. , 2011. Changing energy-related behavior: An Intervention Mapping approach. Energy Policy, 39, 5280-5286. DOI: 10.1016/j.enpol.2011.05.036

پیوند به بیرون ویرایش

برگرفته از «https://fa.wikipedia.org/w/index.php?title=نقشه‌نگاری_مداخله&oldid=36771817»