هواشناسی کشاورزی

هواشناسی کشاورزی (Agrometeorology)علمی چندجانبه است که نقش اساسی درتولیدات زراعی وحفاظت ازمنابع طبیعی وکوشش های بعمل آمده درتقویت توسعه پایداردرقرن بیست ویکم ایفاء می کند.هواشناسی کشاورزی مطالعه آب و هوا و استفاده از اطلاعات آب و هوا و آب و هوا برای افزایش یا گسترش محصولات کشاورزی یا افزایش تولید محصولات کشاورزی است. هواشناسی کشاورزی عمدتاً شامل تعامل عوامل هواشناسی و هیدرولوژیکی از یک سو و کشاورزی است که باغبانی، دامپروری و جنگلداری را در بر می گیرد.

نگاهی اجمالی

علیرغم توسعه های زیاد در فناوری های کشاورزی درچند دهه اخیر،تولیدات کشاورزی هنوزهم به وضعیت جوی واقلیمی منطقه بستگی دارد. ازاین روآگاهی ازمنابع طبیعی موجودوشرایط موردانتظار زیر سطح خاک وحدفاصل خاک وهوای اتمسفرپایین،راهنماییهای سودمندی رابرای تصمیمات راهبردی دربرنامه ریزی طولانی مدت نظامهای کشاورزی فراهم می نماید.

حوزه فعالیت هواشناسی کشاورزی

هواشناسی کشاورزی درموردروابط متقابل بین عوامل هواشناسی وهیدرولوژیکی ازیک طرف ودرمقیاس بزرگتردرموردروابط متقابل بین عوامل هواشناسی وکشاورزی مشتمل بر زراعت ،باغبانی ،دامداری وجنگلداری ازطرف دیگربحث می کند.هواشناسی کشاورزی چنین اثراتی رابررسی وآنهارابرای استفاده های محلی درکشاورزی بکارمی گیرد. حوزه فعالیت هواشناسی کشاورزی ازلایه خاک حاوی ریشه های عمیق گیاهی شروع وبعدازگذشت ازلایه های نزدیک سطح زمین که گیاهان زراعی ،درختان وحیوانات زندگی می کنند،به مرتفع ترین نقطه اتمسفرکه موردتوجه آئروبیولوژی می باشدمی رسد.مورداخیرتوجه ویژه ایی به انتقال فعال بذور،هاگلها،گرده هاوحشرات دارد.

علاوه براین درزمینه اقلیم طبیعی وتغییرات محلی آن،هواشناسی کشاورزی درمواردزیر از اهمیت برخوردار است: اعمال تغییرات درمحیط منطقه(ازجمله بادشکن ها،کمربندهای حفاظتی،آبیاری ومحافظت ازیخبندان)،شرایط اقلیمی درمدت انبارداری ،وضعیت جوی درداخل انباریامزرعه ،شرایط محیطی درپناهگاههای دامهاوساختمانهای مزرعه ونقل انتقالات داخلی.

اهداف و اهمیت

اهداف ومقاصداصلی:

الف)ترویج وبکارگیری کامل دانسته های بشری پیرامون فرآیندهای جوی به منظوربهینه سازی تولیدات زراعی ،باغی ودامی،افزایش بهره وری وکاهش ریسک تولیدات که منجربه بهبودکمی وکیفی محصولات زراعی،باغی ودامی می گردد.

ب)کمک به حفظ منابع طبیعی وحفاظت محیط زیست(نظیرجنگلها،مراتع وایستگاههای حیات وحش)

اهمیت ها:

کاربردعملی این دانش باقابلیت دسترسی وصحت پیش بینی های وضعیت جوی یاالگوهای جوی موردانتظاربسته به مقیاس زمانی ،درارتباط می باشد.محدوده نیازهای پیش بینی هوا برای کشاورزی ازپیش بینی کوتاه مدت دقیق تفصیلی هوا(یک الی سه روزه)تاپیش گویی های فصلی الگوهای هوایی تغییرمی کند.

اهميت آمار وضع جوي آب وهوا در تعيين نيازهاي آبياري:

تعداد دفعات آبياري وميزان آنها بستگي به نيازهاي اكولوژي و فيزيولوژيكي محصولات دارد. نيازهاي آبياري را در فصول مختلف را مي توان با اندازه گيري تبخير و تعرق بلقوه ارتباط دارد تعيين نمود.آبياري براي تنظيم دماي سطح خاك و دماي لايه ي هواي بالاي آن و براي اجتناب از گرم شدن بيش از اندازه ي ريشه ها و برگ ها استفاده مي شود، آبياري بايد زماني انجام شود كه هوا نسبتا آرام بوده و اغلب در هنگام شب انجام مي شود زيرا هواي گرم و حركت شديد و متلاطم هوا و تشعشع شديد ،اتلاف آب را از طريق تبخير تشديد مي نمايد.ثبت دقيق پارامترهاي هواشناسي در طي دوره هاي قبل از آبياري و همچنين در فواصل بين آبياري ها صورت می گيرد.

اهمیت وضع جوی بر روی کاشت:

دوره هاي بحراني يك نوع گياه ،توزيع ناحيه اي آن نوع را تعيين مي نميايد. هر يك از گياهان در كد ژنتيك خود داراي آستانه هاي تحمل نسبت به مقادير گرمايي انتهايي و ابتدايي مقدار معيني از رطوبت مي باشند. اپتيمم بيولوژيكي بين اين مقدار ابتدايي و انتهايي قرار دارد. رژيم حرارتي و رطوبتي خاك ها در طي دوره برداشت محصول و تكامل مراحل اوليه فنولوژيكي بر روي قدرت حياتي گياه در تمام دوره ي رويشي تاثير مي گذارد

پژوهش ها تحت شرايط مصنوعي يا طبيعي در مورد پيش بيني رشد و نمو اندام ها ، تحت تاثير درجات مختلف استرس انجام شده توسط عوامل هواشناسي و همچنين اثرات جمعي وضع جوي بر رشد و نمو و قابليت محصول دهي نباتات و قدرت توليدي حيوانات متمركز بوده اند. با در نظر گرفتن اثر شديد عوامل اقليمي بر گياهان و حيوانات انتظار مي رود كه كشاورزي نوين بتواند ارقام جديد گياهان و نژادهااي انتخابي حيوانات را به بهترين وجهي كه با محيط مطابقت داشته باشند توليد كند.تاثير بارندگي –وضع دائمي خاك و وجود آفتها در آن-ارزيابي سال هاي باراني و خشك همه تحت تاثير مستقيم غير مستقيم اقليم هستند

لزوم تنظيم سيستم زراعي با عوامل محيطي هواشناسي كشاورزي و وضع خاك:

تحقيقات هواشناسي ،انجام ارزيابي هاي كيفي و كمي درباره ي تغييرات اقليمي مربوط به فعاليت هاي بشر و لذا بررسي و كنترل فرآيند تلفيقي سيستم هاي اكولوژيكي و كشاورزي در محيط طبيعي بر مبناي علمي و در نتيجه اجتناب از مقادير و ناهماهنگي هاي بسيار مضر مي باشد. از بين بردن جنگل ها تعادل طبيعت و آب و هوا را از بين مي برد.عواقب خشكسالي ،سيلاب،از بين بردن حيوانات،فرسايش و غيره از نظر اكولوژيكي كشاورزي ،به طور كلي سبب منتها درجه تسهيل در ايجاد سيستم اگولوژي مي گردد. تنوع انواع نژادهاي جديد محصولات زراعي و دامي كشت يك نوع محصول سبب وارد آوردن زيان هاي شديد مي گردد.

وجود اينورژنهاي(وارونگي دما) درجه حرارت در زمين هاي پست اهميت زيادي در توزيع گياهان در اين نوع حوزه ها و نيز پراكنده گي عمومي گياهان روي دانه ها مي باشد كه ممكن است در ته گودال ها در زمستان موجب سرمازدگي گردد لذاكاشتن محصولات زراعي مقاوم مؤثر است.

اهميت وضع جوي و آب و هوايي در توليدات كشاورزي نوين:

يكي از وسائل مهم افزايش محصولات كشاورزي ، انطباق تكنولوژي با پارامترهاي اقليمي خاص در نواحي كشت مي باشد.دانستن وضع جوي و اقليمي و تغييرات دوره اي سالانه و چند ساله پديده هاي هواشناسي و انحرافات آنها از مقدار عادي از جمله نيازهاي عمده در كشاورزي مدرن است. در هر مرحله از رشد ونمو و توسعه، موجودات زنده تحت تاثيرشرايط محيط قرار مي گيرند. وضع جوي بر روي محصولات كشاورزي قبل و بعد از كشت و در دوره ي رشد و نمو و دوره ي رسيدن و زمان برداشت محصول و حتي در مدت انبار كردن تاثير مي نمايد. عمليات بعد از عمليات محصول از قبيل خشك كردن بذرهاي ميوه ها سبزيجات و ساير محصولات كشاورزي انبار شده تحت تاثير وضع جوي قرار مي گيرد

وضع جوي در تغذيه و رشد و نمو و سلامتي و قدرت باروزي حيوانات و همچنين در توزيع جغرافيايي آنها مؤثر است. وضع جوي علاوه بر اثر مستقيم بر روي حيوانات به طور غير مستقيم از طريق علف هايي كه حيوانات تغذيه مي كنند و خاكي كه روي آن زيست مي كنند بر روي آنها تاثير دارند. شرايط جوي نه نتها در سيكل يا دوره ي توسعه و رشد ونمو آفات وبيماري ها اثر دارد بلكه در اقدامات كنترل كننده آنها نيز مؤثرند. بدين ترتيب پراكندگي آفت كش ها و حشره كش ها بستگي به تشعشع خورشيد و بارندگي و باد و... دارد.توزيع منطقه اي و برنامه ريزي و احداث ساختمان هايي كه براي حيوانات وگياهان طرح ريزي شده يا براي ذخيره ي توليدات كشاورزي در نظر گرفته شده است بايستي هماهنگي كامل با شرايط اقليمي داشته باشد

در پاييزهاي خشك بدون باران،هر نوع تاخير در كاشت گندم متحمل خسارات كمتري در مقايسه با وضع اپتيمم نسبت به خسارتي كه احتمالا در پاييزهاي سرد و مرطوب به محصول وارد مي شود دارد.كاشت گندم بعد از برداشت محصول ذرت هاي ديررس هيبريد در پاييزهاي تؤام با بارندگي هاي فراوان باعث تنزل قابل ملاحظه ي عملكرد وحتي از بين رفتن كامل آن خواهد شد.