توکوگاوا ایه‌یاسو: تفاوت میان نسخه‌ها

[[دوره سنگوکو]] (۱۵۶۸–۱۴۶۷ میلادی) یا دوره جنگ‌های داخلی ژاپن از میانه‌های قرن پانزدهم تا آغاز قرن هفدهم به درازا کشید. در این دوره [[گکوکوجو]] (از لحاظ لغوی به معنای براندازی و فراتر رفتن از مافوق) رواج پیدا کرد و کسانی که از نظر مقام اجتماعی فرودست بوده اما در جنگیدن مهارت داشتند، با پیروزی در نبرد، موفق به در دست گرفتن قدرت در یک منطقه شدند. بدین ترتیب بسیاری از [[شوگو]]‌ها یا فرمانداران محلی برانداخته شدند و جای خود را به [[دایمیوهای دوره سنگوکو|دایمیوهای پر قدرت دورهٔ سنگوکو]] (امیران محلی) دادند. دایمیوهای سنگوکو با برپایی جنگ‌ها، هر کدام سعی بر افزایش وسعت منطقه تحت نفوذ خود داشتند و هدف نهایی آنها یکپارچه کردن ژاپن و براندازی [[شوگون‌سالاری آشیکاگا]] و نشستن برجای [[خاندان آشیکاگا]] بود.<ref>{{پک|西尾|2001|ک=新しい歴史教科書|ص=105|کد=jp}}</ref>

[[ماتسودایرا کیویاسو]] پدربزرگ ایه‌یاسو، دایمیوی [[ولایت میکاوا|ولایت کوچک میکاوا]] (بخشی از [[استان آیچی]] کنونی) بود. او در یک نزاع خانوادگی به دست پسر برادرش کشته شد. پسربزرگ او [[ماتسودایرا هیروتادا]] (پدر ایه‌یاسو) در آن زمان ده سال داشت. هیروتادا که جایگاه خود را از دست داده بود و جانش در خطر بود، همراه با خدمتگذار وفادار پدرش به نزد دایمیوی پرقدرت منطقه [[ایماگاوا یوشیموتو]] رفت و از او پناه خواست. ایماگاوا یوشیموتو او را پذیرفت و در یکی از قلعه‌های خود مسکن داد. پس از گذشت دو سال، در پی شورشی طرفداران هیروتادا توانستند طرفداران عموی او را شکست بدهند و پدر ایه‌یاسو در سن دوازده سالگی به عنوان ارباب به ولایت میکاوا برگشت. او در عوض کمکی که از [[خاندان ایماگاوا]] گرفته بود، پیمان وفاداری و اطاعت را با این خاندان بست و همچنین مجبور شد بسیاری از زمین‌های خود را به آنها واگذار کند.<ref>{{پک|西本|2010|ک=徳川家康|ص=8-6|کد=jp}}</ref>

پدر ایه‌یاسو، [[ماتسودایرا هیروتادا]] در سن ۱۶ سالگی، با [[اودای-نو-کاتا]] دختر یک ارباب محلی [[سامورایی]] به نام [[میزونو تاداماسا]] ازدواج کرد. اودای-نو-کاتا در هنگام ازدواج ۱۴ سال داشت. پدر اودای-نو-کاتا نیز مانند پدر ایه‌یاسو از خاندان ایماگاوا پیروی و اطاعت می‌کرد.<ref>{{پک|筑波|1999|ک=徳川家康|ص=15|کد=jp}}</ref>

توکوگاوا ایه‌یاسو در [[قلعه اوکازاکی]] در [[ولایت میکاوا]] در روز ۲۶ دوازدهمین ماه سال یازده دوره [[تنبون]] (تقویم ژاپنی) برابر با سی و یکم ژانویه ۱۵۴۳ میلادی به دنیا آمد و «ماتسودایرا تاکه‌چیو» نام گرفت. سه سال بعد پدرِ اودای-نو-کاتا درگذشت و برادر بزرگ اودای-نو-کاتا، رهبری خاندان را برعهده گرفت. او برعکس پدرش طرفدار [[خاندان اودا]] بود. پدر ایه‌یاسو که تا این زمان همواره مطیع خاندان ایماگاوا بود، از اینکه همسرش به خاندانی تعلق داشته باشد که با [[خاندان ایماگاوا]] رابطهٔ خصمانه دارند به واهمه افتاد و بسرعت همسر خود را طلاق داد و اودای-نو-کاتا به خانه پدری خود فرستاده شد. پس از آن این زوج هیچ وقت با یکدیگر زندگی نکردند. آنها هر دو با اشخاص دیگری ازدواج کردند و صاحب فرزندانی نیز شدند.<ref>{{پک|筑波|1999|ک=徳川家康|ص=16|کد=jp}}</ref>

پدر ایه‌یاسو، هیروتادا پس از طلاق دادن همسر اولش با دختر یکی از ملاک ولایت خود [[تودا یاسومیتسو]] ازدواج کرد. با گذشت زمان برخی از اعضای خاندان ماتسودایرا بیش از قبل به سمت خاندان اودا متمایل شده بودند اما پدر ایه‌یاسو، هیروتادا برخلاف عمو و برخی از اعضای خانواده‌اش همچنان به سمت خاندان ایماگاوا تمایل داشت. در سال ۱۵۴۷ در زمانی که ایه‌یاسو تنها ۶ سال داشت، هیروتادا پدر او، تصمیم گرفت برای جلب اعتماد بیشتر خاندان ایماگاوا ایه‌یاسو را به عنوان گروگان به [[شیزوئوکا|شهر سونپو]] ([[شیزوئوکا]]ی کنونی) بفرستد. در مسیر رسیدن به سونپو ایه‌یاسو و همراهانش باید از شهر پدرزن جدید هیروتادا [[تودا یاسومیتسو]] گذر می‌کردند. او به آنها پیشنهاد کرد که بجای پیمودن مسیر از راه خطرناک زمینی با قایقی که او در اختیارشان قرار می‌دهد از طریق دریا به مقصد برسند. آنها نیز قبول کردند اما در واقع تودا یاسومیتسو به قصد ربائیدن ایه‌یاسو آنها را فریب داده و قایق طبق نقشهٔ قبلی در [[ولایت اواری|ولایت اُواری]] که متعلق به خاندان اودا بود پهلو گرفت.<ref>{{پک|西本|2010|ک=徳川家康|ص=17|کد=jp}}</ref> بدین ترتیب ایه‌یاسو بصورت گروگان خاندان اودا درآمد. [[اودا نوبوهیده]] (رهبر خاندان اودا)، پدر ایه‌یاسو را تهدید به قتل فرزندش کرد، مگر این که او تمام روابط خود را با خاندان ایماگاوا قطع کند. هیروتادا نیز با اصرار بر اتحاد خود با خاندان ایماگاوا به نوبوهیده پاسخ داد که قربانی شدن فرزندش تأثیری در پیوند او با خاندان ایماگاوا نخواهد داشت، اما نوبوهیده که کشتن ایه‌یاسو را برای منافع خود بی‌فایده دید، به او آسیبی نرساند.<ref>{{پک|筑波|1999|ک=徳川家康|ص=19|کد=jp}}</ref>

سه سال بعد در سال ۱۵۴۹ پدر ایه‌یاسو هنگامی که وی ۸ ساله بود به دست یکی از خدمهٔ خود به دلایلی نامعلومی کشته شد. [[ایماگاوا یوشیموتو]] که فهمید ولایت میکاوا بدون ارباب مانده بدون خونریزی آنجا را تصرف کرد و این ولایت ضمیمهٔ املاک خاندان ایماگاوا شد. به غیر از آن یوشیموتو لشکری را فراهم کرده به ولایت اُواری حمله کرده و قلعه‌ای که [[اودا نوبوهیرو]] (بزرگ‌ترین فرزند نوبوهیده) در آن زندگی می‌کرد، را محاصره کرده و سرانجام نوبوهیرو را به اسارت درآورد. پس از آن قرار صلحی بین طرفین گذاشته شد. یکی از شرایط قرارداد مبادلهٔ ایه‌یاسو با [[اودا نوبوهیرو]] بود. پس از این قرارداد ایه‌یاسو به عنوان گروگان به [[سونپو]] فرستاده شد و طبق قراری که گذاشته شده بود، در صورت تمرد و سرکشی اهالی [[میکاوا]] از فرمان‌های یوشیموتو جان خود را از دست می‌داد. در طی سال‌های اسارت چندین خدمه که همراه با او از ولایت میکاوا آمده بودند، از جمله [[آمانو یاسوکاگه]]، [[ساکاکی‌بارا یاسوماسا]]، [[ایشیکاوا کازوماسا]] و [[هیراایوا چیکایوشی]] همواره در اطراف و در خدمت او بودند. با این وجود ایه‌یاسو از تحقیر و آزار برخی از اعضای خاندان ایماگاوا در امان نبود و چاره‌ای جز صبر و تحمل نداشت.<ref>{{پک|筑波|1999|ک=徳川家康|ص=23|کد=jp}}</ref> در این ایام سخت کسی که با مهربانی به آموزش و پرورش او پرداخت، عموی ایماگاوا یوشیموتو به نام [[سسای تایگن]] بود. سسای تایگن [[راهب|راهبی]] بزرگ بود و نسبت به ایه‌یاسو احساس دلسوزی داشت. او در عین حال به عنوان یک متخصص و مشاور تاکتیک جنگی و فرمانده در خدمت برادرزاده‌اش یوشیموتو بود.<ref>{{پک|筑波|1999|ک=徳川家康|ص=25|کد=jp}}</ref>

در سال ۱۵۵۵ طبق رسوم آن زمان در سن ۱۴ سالگی مراسم بزرگسالی را برگزار کرد و نامش را از ماتسودایرا تاکه‌چیو به «ماتسودایرا جیرو سابورو موتونوبو» تغییر داد. دو سال بعد در سن ۱۶ سالگی با اولین همسرش [[تسوکی‌یاما-دونو]] ازدواج کرد. این ازدواج به وسیلهٔ دایی عروس ایماگاوا یوشیموتو به منظور تحکیم روابط بین خاندان ایماگاوا و خاندان توکوگاوا ترتیب داده شده بود. پس از ازدواج او اجازه یافت برای اولین بار پس از گروگان شدن مدتی کوتاه به میکاوا (محل تولدش) برود. پس از برگشت از میکاوا به یاد و احترام پدربزرگش [[ماتسودایرا کیویاسو]]، نام کوچک خود را به «موتویاسو» تغییر داد. به این ترتیب قسمت اول نام خود «موتو» (元) را از نام «یوشی‌موتو» و قسمت دوم نام کوچکش «یاسو» (康) به «معنای صلح و آرامش» را از نام پدربزرگش «کیویاسو» اقتباس کرده و تعلق خود را نسبت به دو خاندان بدین صورت نشان داد. دو سال بعد از ازدواج اولین پسرش بنام [[ماتسودایرا نوبویاسو]] متولد شد و سال بعد از آن دخترش به نام [[کامه هیمه]] به دنیا آمد.<ref>{{پک|藤野|1990|ک=徳川家康事典|ص=۵۶|کد=jp}}</ref>

در زمان اشغال میکاوا توسط خاندان ایماگاوا، اهالی این ولایت معمولاً به عنوان سرباز در جبههٔ اول جنگ‌‌ها و یا به عنوان سپر انسانی به کار برده می‌شدند. در سال ۱۵۵۱ رهبری [[خاندان اودا]] به [[اودا نوبوناگا]] رسید. در سال ۱۵۵۸ موتویاسو که بطور اجباری به خدمت ایماگاوا یوشیموتو درآمده بود، اولین نبردش را با نیروهای اودا نوبوناگا در [[محاصره ترابه]] تجربه کرد. سپس در [[محاصره مارونه]] (۱۵۶۰) شرکت کرد. با وجود جوانی، مهارت و تکنیک جنگی او در این دو نبرد موجب شگفتی مردم شد.<ref>{{پک|筑波|1999|ک=徳川家康|ص=45|کد=jp}}</ref>

[[نبرد اوکه‌هازاما]] (۱۵۶۰) آخرین نبرد بین نیروهای [[اودا نوبوناگا]] و [[ایماگاوا یوشیموتو]] بود. در این سال ایماگاوا یوشیموتو به قصد تصرف [[کیوتو]] در حدود ۲۵٬۰۰۰ سرباز را رهبری کرده به [[ولایت اواری|ولایت اُواری]] وارد شد. سپاه ایماگاوا پس از تصرف دو قلعه در محلی در نزدیکی شهر [[ناگویا]] در حال استراحت و نوشیدن [[ساکی]] به مناسبت پیروزی‌شان بودند که ناگهان در میان باران شدید اودا نوبوناگا به همراه سپاهی در حدود ۳۰۰۰ نفری به آنها حمله کرد و ایماگاوا که غافلگیر شده بود، به دست یکی از سپاهیان نوبوناگا کشته شد. پس از این پیروزی بود که آوازهٔ اودا نوبوناگا در سراسر ژاپن پیچید.<ref>{{پک|蟹江|1990|ک=日本全史|ص=403|کد=jp}}</ref>

با مرگ یوشیموتو، ایه‌یاسو پس از گذشت ۱۳ سال در سن ۱۸ سالگی، از گروگان بودن رهایی یافت. او بلافاصله به محل تولدش قلعه اوکازاکی در ولایت میکاوا بازگشت. در مدت غیبت او تقریباً تمامی اراضی ولایت میکاوا، از طرف غرب توسط خاندان اودا و از طرف شرق از طرف خاندان ایماگاوا تصرف شده بود. ایه‌یاسو که نمی‌توانست با هر دوی آنها در یک زمان بجنگد ابتدا به بهانهٔ انتقام‌گیری از کشته شدن یوشیموتو ایماگاوا، یکی یکی قلعه‌های تحت اختیار خاندان اودا در ولایتش را تصرف کرد. پس از مدتی مشخص شد که پسر و جانشین یوشیموتو، [[ایماگاوا اوجیزانه]]، فرد ضعیفی بوده و فاقد توانایی‌های پدرش است. ایه‌یاسو نیز که تا بحال وانمود می‌کرد از خاندان ایماگاوا پیروی می‌کند، یکدفعه تغییر جهت داده و بدون واهمه شروع به تصرف تمامی قلعه‌هایی کرد که خاندان ایماگاوا در ولایت میکاوا داشتند. به این ترتیب او توانست ولایت میکاوا را بازپس بگیرد.<ref>{{پک|西本|2010|ک=徳川家康|ص=66|کد=jp}}</ref>

موتویاسو که قدرت خاندان ایماگاوا را در حال نزول می‌دید، تصمیم گرفت با اودا نوبوناگا متحد شود. او در سال ۱۵۶۲ به محل اقامت اودا نوبوناگا در [[قلعه کیوسو]] رفت و با او قرارداد وحدتی به نام «اتحاد کیوسو» امضا کرد. در این زمان همسر اصلی او [[تسوکی‌یاما-دونو]] و دو فرزندش تحت نظر خاندان ایماگاوا در سونپو بودند. ایه‌یاسو توانست در [[محاصره قلعه کامینوگو]] این قلعه را متصرف شود، همسر فرماندار این قلعه خواهر یوشیموتو ایماگاوا بود. ایه‌یاسو دو پسر فرماندار کامینوگو را به اسارت گرفت و بدین ترتیب قادر شد همسر و فرزندانش را با دو خواهرزادهٔ یوشیموتو ایماگاوا مبادله کند.<ref>{{پک|西本|2011|ک=徳川三代記|ص=68|کد=jp}}</ref>

در سال ۱۵۶۳ هواداران فرقهٔ [[بودایی]] [[ایکو-شو]] (این فرقه بعدها به نام [[شین بودیسم]] تغییر نام داد) در ولایت میکاوا دست به شورشی زدند که به نام [[میکاوا-ایکو-ایکی]] نامیده می‌شود. در سال ۱۵۶۴ و پس از گذشت شش ماه ایه‌یاسو توانست با تنظیم قرارداد صلحی به این شورش پایان دهد.<ref>{{پک|筑波|1999|ک=徳川家康|ص=62|کد=jp}}</ref>

سال ۱۵۶۶ او دوباره نامش را تغییر داد و [[نام خانوادگی]] جدید «توکوگاوا» و [[نام کوچک]] «ایه‌یاسو» را برگزید. در سال ۱۵۶۷ جهت اتحاد سیاسی بین دو خاندان، پسر ایه‌یاسو، نوبویاسو با دختر [[اودا نوبوناگا]]، [[توکوهیمه]] در حالی که هر دو تنها ۹ سال داشتند، به ازدواج یکدیگر درآمدند.<ref>{{پک|小和田|2002|ک=秀吉と家康|ص=24|کد=jp}}</ref>

در سال ۱۵۶۸، [[آشی‌کاگا یوشی‌آکی]] برادر شوگان سیزدهم، [[آشی‌کاگا یوشی‌ترو]] (زمان حکمرانی ۱۵۶۵–۱۵۴۶)، نزد نوبوناگا رفت و درخواست کرد که به کیوتو لشکرکشی کند. یوشی‌آکی با کمک نوبوناگا قصد داشت که انتقام خون برادرش را از قاتلان او و همچنین جانشین او شوگون چهاردهم بگیرد. نوبوناگا توافق کرد که یوشی‌آکی را به عنوان شوگان جدید منصوب کند و قصد او این بود که از این فرصت برای ورود به پایتخت آن زمان کیوتو، استفاده کند. او پس از ورود به کیوتو، یوشی‌آکی را به عنوان شوگون پانزدهم بر مقام شوگونی نشاند، اما بعد از مدتی دریافت که یوشی‌آکی قصد برانداختن او را دارد.<ref>{{پک|蟹江|1990|ک=日本全史|ص=416|کد=jp}}</ref>

* قلمروی [[خاندان آساکورا]] ([[استان فوکوئی]] امروزی)<ref>{{پک|西本|2011|ک=徳川三代記|ص=55|کد=jp}}</ref>

[[خاندان ایماگاوا]] بر [[ولایت توتومی]] و [[ولایت سوروگا]] تسلط داشتند. در اواخر سال ۱۵۶۸ [[تاکدا شینگن]] رهبر [[خاندان تاکدا]] و ایه‌یاسو پیمان اتحادی بستند که هدفشان تسخیر قلمرو ایماگاوا و سپس تقسیم این قلمرو بینشان بود. نیروهای ایه‌یاسو [[ولایت توتومی]] را تصرف کردند و این در حالی بود که نیروهای شینگن پیش از آن [[ولایت سوروگا]] (که شامل پایتخت ایماگاوا یعنی سونپو بود) را اشغال کرده بودند اما [[ایماگاوا اوجیزانه]] قبل از حمله توانسته بود از محل بگریزد و در قلعه‌ای پناه گیرد. این قلعه چندین ماه در مقابل حملات ایه‌یاسو مقاومت کرد ولی سرانجام قلعه سقوط کرد و اوجیزانه به اسارت ایه‌یاسو درآمد. ایه‌یاسو که سال‌ها در نزد خاندان ایماگاوا گروگان بود، از کشتن او صرفنظر کرد و او را به [[خاندان هوجو]] که از اقوام اوجیزانه بودند، تحویل داد.<ref>{{پک|筑波|1999|ک=徳川家康|ص=69-68|کد=jp}}</ref>

در سال ۱۵۷۰ ایه‌یاسو قلعهٔ جدید و مستحکمی در ولایت تازه به تصاحب درآمدهٔ توتومی ([[استان شیزوئوکا]]، شهر [[هاماماتسو]] کنونی) به نام [[قلعه هاماماتسو]] ساخت. او همسر اصلی و پسر ارشدش را در قلعه اوکازاکی باقی گذاشته و خود به قلعهٔ هاماماتسو نقل مکان کرد.<ref>{{پک|筑波|1999|ک=徳川家康|ص=71|کد=jp}}</ref>

نوبوناگا با به عقد درآوردن خواهرش [[اوایچی]] با [[آزای ناگاماسا]] (دایمیوی [[ولایت اومی]]) با این ولایت روابط سیاسی برقرار کرده بود. شوگون پانزدهم [[آشیکاگا یوشی‌آکی]] با نامه‌نگاری به دایمیوها از آنها درخواست برانداختن نوبوناگا را داشت. [[آساکورا یوشیکاگه]] دایمیوی [[ولایت اچیزن]] به این درخواست پاسخ مثبت داده بود به همین جهت در تابستان سال ۱۵۷۰ مورد حملهٔ سپاه مشترک ایه‌یاسو و نوبوناگا قرار گرفت. از طرف دیگر [[خاندان آزای]] با [[خاندان آساکورا]] از قدیم روابطی عمیق داشتند و با هم پیمان بسته بودند از این رو بود که پس از این حمله، ناگاماسا با وجودیکه همسر خواهر نوبوناگا شده بود، برای اولین بار در [[نبرد آنه‌گاوا]] در مقابل نوبوناگا قرار گرفت و به یاری خاندان آساکورا شتافت. نوبوناگا با کمک‌های مؤثر ایه‌یاسو توانست هر دو خاندان را شکست دهد. پس از این نبرد بود که ایه‌یاسو و نوبوناگا به اهمیت حیاتیِ وحدت با یکدیگر پی بردند.<ref>{{پک|西本|2011|ک=徳川三代記|ص=75|کد=jp}}</ref>

یکی از قوی‌ترین حاکمان بر ضد نوبوناگا، [[تاکدا شینگن]] بود. در اکتبر ۱۵۷۱، [[تاکدا شینگن]] که حالا متحد [[خاندان هوجو]] شده بود، تصمیم گرفت به پایتخت که مقر نوبوناگا بود، حمله کند. برای این حمله نخست لازم بود از قلمروی ایه‌یاسو بگذرد.<ref>{{پک|飯倉|1983|ک=日本の歴史|ص=80|کد=jp}}</ref>

به همین جهت شینگن به قلمروی ایه‌یاسو در [[ولایت توتومی]] حمله برد. ایه‌یاسو نیز از اودا نوبوناگا درخواست کمک کرد و او نیز ۳۰۰۰ سرباز برای او فرستاد. در اوایل ۱۵۷۳ دو ارتش در [[نبرد میکاتاگاهارا]] به یکدیگر رسیدند و ارتش تاکدا تحت رهبری زیرکانه شینگن نیروهای ایه‌یاسو را در هم کوبید. این بزرگترین شکست جنگی در زندگی ایه‌یاسو بود. مدت کوتاهی پس از این نبرد، شینگن در ۱۳ مه ۱۵۷۳ به سبب بیماری در گذشت و نیروهای او مجبور به عقب‌نشینی شدند. پس از او پسرش [[تاکدا کاتسویوری]] که نسبت به پدرش از توانایی کمتری برخوردار بود، به ریاست خاندان رسید.<ref>{{پک|飯倉|1983|ک=日本の歴史|ص=80|کد=jp}}</ref>

مرگ شینگن برای نوبوناگا فرصت خوبی بود چرا که او پس از آن توانست بر روی شکست شوگون پانزدهم [[آشیکاگا یوشی‌آکی]] تمرکز کند، که آشکارا خصومت خود را اعلام کرده بود. نوبوناگا قادر شد نیروهای یوشی‌آکی را شکست دهد و او را به تبعید بفرستد، بدین ترتیب او بعد از حدود ۲۴۰ سال به حکمرانی [[شوگون‌سالاری آشی‌کاگا]] پایان داد.<ref>{{پک|蟹江|1990|ک=日本全史|ص=416|کد=jp}}</ref>

در سال ۱۵۷۵ پسر شینگن، کاتسویوری با حدود ۱۵٬۰۰۰ سرباز، [[قلعه ناگاشینو]] متعلق به خاندان توکوگاوا را طی [[نبرد ناگاشینو]] محاصره کرد. با اتمام مواد غذایی در داخل قلعه ایه‌یاسو بالاخره از [[اودا نوبوناگا]] تقاضای کمک کرد. نوبوناگا با سپاه بزرگی به یاری او شتافت و در دشت نزدیک به قلعه ناگاشینو تعداد زیادی حصار با چوب درست کرد. سپس سربازان او به نیروهای کاتسویوری که قلعه را در محاصره داشتند حمله کردند و به سوی دشت گریختند و در پشت حصارها جای گرفتند و وقتی سربازان کاتسویوری که به تعقیب آنها برآمده بودند به محل رسیدند تیراندازی با [[تفنگ]] را آغاز کرده و تلفات بسیار سنگینی به سپاه کاتسویوری وارد کردند. در این حمله تنها ۳۰۰۰ نفر از سپاه کاتسویوری زنده باقی ماندند. تاکدا کاتسویوری از این نبرد جان سالم به در برد و به سمت [[ولایت کای]] عقب‌نشینی کرد. پس از این نبرد بود که برای برتری بکارگیری تفنگ به عنوان یک سلاح جدید شناخته شد.<ref>{{پک|岡本|1989|ک=日本の歴史を変えたできごと|ص=68|کد=jp}}</ref>

در ۷ سال آینده، ایه‌یاسو و کاتسویوری در طی یک رشته نبردهای کوچک با یکدیگر به ستیز پرداختند. در ادامه نیروهای ایه‌یاسو [[خاندان تاکدا]] را وادار به ترک کردن [[ولایت سوروگا]] کردند و این ولایت به تملک ایه‌یاسو درآمد. پایان نبرد با تاکدا در سال ۱۵۸۲ رقم خورد هنگامی که نیروهای سه‌‌گانهٔ متحد اودا-توکوگاوا-هوجو به [[ولایت کای]] حمله بردند و آن جا را تصرف کردند. [[تاکدا کاتسویوری]] همچنین پسر ارشدش [[تاکدا نوبوکاتسو]] در [[نبرد تنموکوزان]] شکست خوردند و اقدام به [[هاراکیری]] کردند. ولایت کای نیز به تملک نوبوناگا درآمد.<ref>{{پک|筑波|1999|ک=徳川家康|ص=99|کد=jp}}</ref>

در سال ۱۵۷۹ [[توکوهیمه]] که روابط خوبی با مادر شوهرش نداشت، در نامه‌ای به پدرش، اودا نوبوناگا، نوشت که مادرشوهر و شوهر او پنهانی با [[تاکدا کاتسویوری]] در مکاتبه هستند. در آن زمان تاکدا کاتسویوری یکی از بدترین دشمنان پدرش بود. نوبوناگا این ظن خیانت را به متحد خود ایه‌یاسو اطلاع داد و خواستار اعدام همسر اصلی ایه‌یاسو [[تسوکی‌یاما-دونو]] و پسر ارشدش [[ماتسودایرا نوبویاسو]] شد. به علت اینکه برای ایه‌یاسو حفظ اتحاد با نوبوناگا بسیار ضروری بود، این اتهامات کاملاً جدی گرفته شد. همسر ایه‌یاسواعدام شد و پسرش نوبویاسو وادار به انجام [[هاراکیری]] شد. سپس ایه‌یاسو پسر سوم و مورد علاقه خود [[توکوگاوا هیده‌تادا]] را به عنوان جانشین برگزید.<ref>{{پک|小和田|2002|ک=秀吉と家康|ص=24|کد=jp}}</ref>

در ۱۵۸۲، نوبوناگا که در بالاترین موقعیت قدرت خود قرار داشت، جهت قدردانی از دوستی پایدار ایه‌یاسو او را به قصر تازه ساخته شده خود [[قلعه آزوچی]] دعوت کرد. در همین هنگام [[تویوتومی هیده‌یوشی]] که جهت جنگ با [[خاندان موری]] رهسپار جنوب ژاپن شده بود از سرور خود نوبوناگا تقاضای اعزام نیروی کمکی کرد. نوبوناگا تصمیم گرفت ابتدا [[آکچی میتسوهیده]] را به همراه سپاه به منطقه بفرست و سپس خود نیز به آنها ملحق شود. او از مهمان خود ایه‌یاسو خواست که به گشت و گذار در [[کیوتو]] و شهرهای نزدیک بپردازد. نوبوناگا با تعداد اندکی از همراهان در طی مسیر جهت استراحت در [[معبد هوننو]] در [[کیوتو]] توقف کردند. نیمه شب ژنرال خائن او [[آکچی میتسوهیده]] به معبد حمله کرد و آنجا را به آتش کشید. نوبوناگا نیز به همراه پسر ارشدش در داخل معبد دست به عمل آئینی [[سپوکو]] زد و جان خود را گرفت.<ref>{{پک|筑波|1999|ک=徳川家康|ص=106|کد=jp}}</ref>

در روز ۲۱ ژوئن ۱۵۸۲ و زمان وقوع [[حادثه معبد هوننو]]، ایه‌یاسو در نزدیکی [[اوساکا]] در [[ساکای، اوساکا|شهر ساکای]] بود که دریافت نوبوناگا توسط [[آکچی میتسوهیده]] به قتل رسیده است؛ او در صدد سفر مخاطره‌آمیزی برای بازگشت به میکاوا برآمد. در طی مسیر از سربازان کودتاچی آکچی میتسوهیده دوری می‌کرد. چرا که آن‌ها در پی یافتن و به قتل رساندن وی بودند. یک هفته پس از این که ایه‌یاسو به میکاوا رسید، با ارتش خود عزم انتقام از آکچی میتسوهیده را کرد. اما او قبل از این که موفق به انجام این کار شود هیده‌یوشی (از طرف خود) [[آکچی میتسوهیده]] را در [[نبرد یامازاکی]] شکست داده و کشته بود.<ref>{{پک|筑波|1999|ک=徳川家康|ص=106|کد=jp}}</ref>

در این هنگام فرماندار [[ولایت کای]] که توسط نوبوناگا منصوب شده بود، با کشتن یکی از دستیاران ایه‌یاسو اشتباهی را مرتکب شد. ایه‌یاسو نیز بدون معطلی به آن جا حمله برد و کنترل کای را در اختیار گرفت. .پس از آن توانست با دادن وعده به فرماندهان [[ولایت شینانو]] این ولایت را نیز به املاک خود ضمیمه کند و بدین ترتیب در این زمان پنج ولایت کای، شینانو، [[ولایت میکاوا|میکاوا]]، [[ولایت توتومی|توتومی]] و [[ولایت سوروگا|سوروگا]] در اختیار او قرار داشت.<ref>{{پک|西本|2011|ک=徳川三代記|ص=130|کد=jp}}</ref>

در سال ۱۵۸۳ یک جنگ بر سر تعیین فرمانروایی ژاپن بین [[تویوتومی هیده‌یوشی]] و [[شیباتا کاتسوایه]] پر قدرتمندترین ژنرال نوبوناگا درگرفت. کاتسوایه از [[اودا نوبوتاکا]] (۱۵۸۳–۱۵۵۸) سومین پسر اودا نوبوناگا جهت جانشینی پدرش پشتبانی می‌کرد اما هیده‌یوشی اصرار داشت که [[اودا نوبوتادا]] پسر ارشد نوبوناگا بوده است و چون او در [[حادثه معبد هوننو]] جان خود را از دست داده پسر ارشد او [[اودا هیده‌نوبو]] (۱۶۰۵–۱۵۸۰) باید جانشین پدربزرگش شود. ایه‌یاسو طرف هیچ‌یک از گروه‌های درگیر را نگرفت. هیده‌یوشی، کاتسوایه را در [[نبرد شیزوگاتاکه]] مغلوب کرده همچنین پسر سوم نوبوناگا مجبور به هاراکیری شد. با این پیروزی هیده‌یوشی تبدیل به قدرتمندترین دایمیوی ژاپن شد.<ref>{{پک|筑波|1999|ک=徳川家康|ص=111|کد=jp}}</ref>

در سال ۱۵۸۴ [[اودا نوبوکاتسو]]، پسر دوم اودا نوبوناگا، از ایه‌یاسو درخواست کرد که در برابر هیده‌یوشی از او حمایت کند. این یک اقدام خطرناک بود که می‌توانست به نابودی خاندان توکوگاوا بینجامد. نیروهای توکوگاوا به سمت قلعهٔ اجدادی خاندان اودا در [[ولایت اواری|اُواری]] حرکت کردند. هیده‌یوشی نیز با فرستادن ارتشی به آن جا این حمله را پاسخ داد. [[نبرد کوماکی و ناگاکوته]] تنها نبرد بین دو متحدکنندهٔ بزرگ ژاپن یعنی ایه‌یاسو و هیده‌یوشی می‌باشد. این لشکرکشی چندین ماه بدون نتیجه‌ای قطعی ادامه داشت تا اینکه هیده‌یوشی در صدد مذاکرات با ایه‌یاسو برآمد. در ابتدا وی توانست [[اودا نوبوکاتسو]] را که برخلاف پدرش مردی سست اراده بود را متقاعد به صلح و سازش کند. سپس به ایه‌یاسو پیشنهاد آتش‌بس داد. به عنوان قسمتی از قرارداد، پسر دوم ایه‌یاسو «اوگی مارو» ([[یوکی هیده‌یاسو]]) به فرزند خواندگی هیده‌یوشی درآمد.<ref>{{پک|筑波|1999|ک=徳川家康|ص=124|کد=jp}}</ref>

در سال ۱۵۸۵ هیده‌یوشی توانست مقام [[کانپاکو]] را کسب کند. علاوه بر آن سال بعد به مقام [[دایجو-دایجین]] (نخست وزیری ژاپن) رسید و بدین ترتیب از لحاظ قدرت اجرایی در بالاترین مقام کشور قرار گرفت. پس از آن [[موری تروموتو]] دایمیوی [[ولایت آکی]] و [[چوسوکابه موتوچیکا]] دایمیوی [[ولایت توسا]] مقاومت را بی‌فایده دیدند و اطاعت او را پذیرفتند و تنها سه دایمیوی پرقدرت [[هوجو اوجیماسا]]، [[داته ماسامونه]] و [[شیمازو یوشی‌هیسا]] مستقل باقی مانده بودند. از طرف دیگر هیده‌یوشی با مشکل دیگری نیز مواجه بود. ایه‌یاسو که بعد از او دومین دایمیوی پرقدرت ژاپن بود به دلایل امنیتی و سیاسی به دعوت او برای رفتن به مقر او در [[قلعه اوساکا]] و ادای سوگند وفاداری پاسخ مثبت نمی‌داد. هیده‌یوشی نیاز داشت تا اعتماد ایه‌یاسو را جلب کند. ایه‌یاسو بعد از کشتن همسر اصلی‌اش همچنان بدون داشتن همسر اصلی زندگی می‌کرد این نکته توجه هیده‌یوشی را بخود جلب کرد و دست به اقدام عجیبی زد. بدین ترتیب که خواهر کوچکتر خود [[آساهی هیمه]] را مجبور کرد تا از شوهرش طلاق بگیرد و با فرستادن خواهرش به نزد ایه‌یاسو به او پیشنهاد داد تا با خواهرش ازدواج کند.<ref>{{پک|藤野|1990|ک=徳川家康事典|ص=59|کد=jp}}</ref> ایه‌یاسو در این زمان ۴۵ سال داشت و یکسال از [[آساهی هیمه]] بزرگتر بود. او پیشنهاد ازدواج را پذیرفت ولی برخلاف انتظار هیده‌یوشی باز به دعوت او پاسخ مثبت نداد. هیده‌یوشی که تا رسیدن به هدف دست بردار نبود، این بار مادر خود را به عنوان گروگان نزد ایه‌یاسو فرستاد. ایه‌یاسو که از علاقه بسیار او به مادرش خبر داشت، تصمیم گرفت تا به خواست هیده‌یوشی عمل کند. او به قلعه اوساکا رفت و در ضیافتی که در آن بسیاری از دایمیوها شرکت داشتند در مقابل هیده‌یوشی سرفرود آورده و ادای احترام و وفاداری کرد.<ref>{{پک|筑波|1999|ک=徳川家康|ص=134|کد=jp}}</ref>

در سال ۱۵۹۰ هیده‌یوشی به آخرین دایمیو مستقل ژاپن [[هوجو اوجیماسا]] حمله برد. [[خاندان هوجو]] بر چندین ولایت ژاپن که جملگی در شرق این کشور قرار داشتند حکمرانی می‌کرد. هیده‌یوشی به آن‌ها دستور داد تا قدرت او را به عنوان بزرگترین دایمیو بپذیرند و آن‌ها سرپیچی کردند. ایه‌یاسو نیز به هیده‌یوشی ملحق شد. هیده‌یوشی به مواضع متعددی از خاندان هوجو حمله‌ور شد که بیشتر نیروهای هوجو در داخل قلعهٔ تحت [[محاصره اوداوارا (۱۵۹۰)|محاصرهٔ اوداوارا]] بودند. ارتش هیده‌یوشی پس از شش ماه قلعه را تسخیر کرد و رهبران خاندان هوجو خودکشی کردند. پس از این پیروزی هیده‌یوشی به ایه‌یاسو پیشنهاد عجیبی داد. او ۶ ولایت خاندان هوجو شامل ولایت‌های [[ولایت کوزوکه|کوزوکه]]، [[ولایت ایزو|ایزو]]، [[ولایت ساگامی|ساگامی]]، [[ولایت موساشی|موساشی]]، [[ولایت شیموسا|شیموسا]] و [[ولایت کازوسا|کازوسا]] را در برابر ۵ ولایت تحت کنترل ایه‌یاسو به او پیشنهاد کرد. هدف هیده‌یوشی از این پیشنهاد دور نگاه داشت ایه‌یاسو از مناطق نزدیک به پایتخت و همچنین گماردن شخصی با قدرت برای جلوگیری از شورش مردم این ناحیه بود که هنوز بسیاری از آنها به خاندان هوجو علاقمند باقی مانده بودند. ایه‌یاسو این پیشنهاد را پذیرفت.<ref>{{پک|藤|1990|ک=徳川家康事典|ص=338|کد=jp}}</ref>

بدین ترتیب در تابستان سال ۱۵۹۰ ایه‌یاسو به همراه سپاه خود به دهکدهٔ کوچک [[ادو]] وارد شد و [[قلعه ادو]] را پایگاه خود قرار داد. قلعه ادو در سال ۱۴۵۷ توسط یک سامورایی به نام [[اوتا دوکان]] ساخته شده بود اما پس از مرگ او بصورت متروکه درآمده و رو به ویرانی گذاشته بود.<ref>{{پک|筑波|1999|ک=徳川家康|ص=143}}</ref> ایه‌یاسو ولایت‌های کانتو را سر و سامان داد و همچنین کنترل سامورایی‌های هوجو را نیز در اختیار گرفت و آرامش را در آن جا برقرار کرد. او زیرساخت‌های اقتصادی پایداری را در آن ولایت‌ها بنا کرد.<ref>{{پک|西本|2010|ک=徳川家康|ص=141|کد=jp}}</ref>

در سال ۱۵۹۲ هیده‌یوشی به [[کره (کشور)|کره]] حمله برد تا پیش درآمدی باشد برای هجوم به [[جمهوری خلق چین|چین]]. توکوگاوا به بهانه امکان شورش مردم در ناحیه کانتو در مدت غیبت او در [[تهاجم هیده‌یوشی به کره (۱۵۹۸–۱۵۹۲)|لشکرکشی]] شرکت نکرد.<ref>{{پک|筑波|1999|ک=徳川家康|ص=148|کد=jp}}</ref>

در سال ۱۵۹۳، پسر هیده‌یوشی بنام [[تویوتومی هیده‌یوری]] از همسر محبوب او [[یودو-دونو]] بدنیا آمد و هیده‌یوشی او را به جانشینی خود برگزید. در سال ۱۵۹۸ وضعیت جسمی هیده‌یوشی آشکارا دچار مشکل شده بود. او جلسه‌ای ترتیب داد که در آن [[گوتایرو|هیئت بزرگان پنج‌گانه]] را تعیین کرد. پنج نفری که از طرف هیده‌یوشی به عنوان هیئت بزرگان انتخاب شده بودند، عبارت بودند از:[[مائدا توشی‌ایه]]، [[موری تروموتو]]، [[اوکیتا هیده‌ایه]]، [[اوئسوگی کاگه‌کاتسو]] و ایه‌یاسو که از دیگر اعضای این هیئت پرقدرت‌تر بود. وظیفه آن‌ها این بود که پس از مرگ او و تا رسیدن پسرش به سن بلوغ از او حمایت کنند. او همچنین ۵ نفر از جمله [[ایشیدا میتسوناری]] را به عنوان [[ گو-بوگیو|هیئت اجرایی پنج‌گانه]] تعیین کرد. وظیفهٔ این هیئت رسیدگی به امور کشور بود. از طرفی دیگر چون از طرف ایه‌یاسو احساس خطر می‌کرد از او خواست که نوهٔ خردسالش [[سن هیمه]] را به ازدواج پسرش هیده‌یوری دربیاورد.<ref>{{پک|筑波|1999|ک=徳川家康|ص=151|کد=jp}}</ref>

[[تویوتومی هیده‌یوشی]] سه ماه پس از وخامت اوضاع جسمانی در ۱۸ سپتامبر ۱۵۹۸ درگذشت. در ظاهر پسر خردسال او [[تویوتومی هیده‌یوری]] جانشین او شد اما او تنها ۵ سال داشت و قدرت اصلی در دستان اعضای ده‌نفرهٔ دو شورای [[گوتایرو|گوتایرو]] و [[گو-بوگیو]] ‏بود. اولین تصمیم سیاسی این شورا برگرداندن سربازان ژاپنی از [[کره (کشور)|کره]] و پایان دادن به [[تهاجم هیده‌یوشی به کره (۱۵۹۸–۱۵۹۲)|جنگ کره]] بود. در طی دو سال آتی ایه‌یاسو با [[دایمیو]]‌های متعددی در ژاپن به خصوص با آن‌هایی که با هیده‌یوشی رابطه خوبی نداشتند پیمان اتحاد بست و فرزندان و نوادگان خود را به وصلت این خاندان‌ها درآورد.<ref>{{پک|小和田|2002|ک=秀吉と家康|ص=36|کد=jp}}</ref>

پس از مرگ هیده‌یوشی، ایه‌یاسو از قلعه ادو به [[قلعه فوشیمی]] نقل مکان کرد و پسر هیده‌یوشی که تا بحال در این قلعه ساکن بود، به قلعه اوساکا منتقل شد.<ref>{{پک|藤|1990|ک=徳川家康事典|ص=340|کد=jp}}</ref>

با خوش‌اقبالی ایه‌یاسو مسن‌ترین و بانفوذترین اعضای شورا یعنی [[مائدا توشی‌ایه]] یک سال پس از مرگ هیده‌یوشی در سال ۱۵۹۹ درگذشت. در این زمان ایه‌یاسو حواس خود را بر روی [[ایشیدا میتسوناری]] متمرکز کرده بود؛ دایمیویی قدرتمند که او نیز جزو شورای حکمرانی بود. در شب مراسم درگذشت توشی‌ایه [[هفت شو|هفت تن]] از دایمیوهایی که که به علت مسائل مربوط به لشکرکشی به کره با [[ایشیدا میتسوناری]] مخالف بودند در صدد کشتن او برآمدند اما او توانست به موقع فرار کند و به مقر ایه‌یاسو در [[قلعه فوشیمی]] پناه آورد. بدنبال آن تعقیب‌کنندگان او نیز به مقر ایه‌یاسو آمده از او خواستند که میتسوناری را تحویل آنان دهد اما ایه‌یاسو آنها را متقاعد کرد که از قتل میتسوناری منصرف شوند. این موضوع هنوز روشن نیست که چرا ایه‌یاسو از دشمن قدرتمند خود پشتیبانی کرد اما او سیاست‌مداری زبده بود. ممکن است او به این نتیجه رسیده باشد که تحویل میتسوناری به حیثیت و اعتبار اجتماعی او لطمه خواهد زد. ایه یاسو رای بر این داد که میتسوناری نیز در این جریان تا حدی مقصر است و دستور داد که او به ملک خود [[قلعه ساوایاما]] رفته و مدتی در حبس خانگی باشد.<ref>{{پک|筑波|1999|ک=徳川家康|ص=162|کد=jp}}</ref>

در بهار سال ۱۶۰۰ ایه‌یاسو آگاه شد که [[اوئسوگی کاگه‌کاتسو]] یکی از اعضای شورای حکومتی به قلمروی خود در شمال ژاپن برگشته و در حال تدارک نظامی و جمع‌آوری سامورایی‌هاست. او از اوئسوگی کاگه‌کاتسو خواست که جهت توضیح به نزد او بیاید اما کاگه‌کاتسو به امر او اعتنایی نکرد. این برای ایه‌یاسو به معنای اعلام جنگ بود. در ژوئن ۱۶۰۰ ایه‌یاسو و نیروهایش برای جنگ با [[خاندان اوئسوگی]] به سمت [[آیزو]] حرکت کردند.<ref>{{پک|筑波|1999|ک=徳川家康|ص=167|کد=jp}}</ref>

میتسوناری در حبس خانگی بود که اطلاع یافت ایه‌یاسو رهسپار جنگ شده است. او غیبت ایه‌یاسو را بهترین فرصت برای تجهیز قوا برای حمله به او یافت و به سرعت با دایمیوهای متحدش تماس گرفت و از آن‌ها درخواست که از او پیروی کنند. در اول ماه اوت نیروهای [[ایشیدا میتسوناری]] [[قلعه فوشیمی]] را تسخیر کردند. قبل از رسیدن به محدوده اوئسوگی در [[ولایت شیموتسوکه|اویاما]]، ایه‌یاسو دریافت که میتسوناری و متحدانش نیروهایشان را علیه او به حرکت درآورده‌اند. او [[حمله به آیزو]] را در همان روز متوقف کرد و به قلعه ادو برگشت و بیش از هر اقدام دیگر نامه‌نگاری به دایمیوهای ژاپن را جهت متقاعد کردن آنان جهت پیوستن به سپاه خود را مد نظر قرار داد. او در مدت اقامتش در ادو حدود ۲۰۰ نامه به دایمیوها ارسال کرد.<ref>{{پک|筑波|1999|ک=徳川家康|ص=170|کد=jp}}</ref>

در روز اول ماه اکتبر ایه‌یاسو و متحدانش قلعه ادو را ترک کردند و به سوی جادهٔ [[توکایدو (جاده)|توکایدو]] روانه شدند. در همان زمان پسر ارشدش هیده‌تادا با ۳۸۰۰۰ سرباز راهی جادهٔ [[ناکاسندو]] شد اما در میانه راه در [[ولایت شینانو]] حملات [[سانادا ماسایوکی]] باعث تأخیر نیروهای هیده‌تادا شد که به دنبال آن نتوانستند در نبرد اصلی حضور یابند.<ref>{{پک|筑波|1999|ک=徳川家康|ص=176|کد=jp}}</ref>

[[نبرد سکیگاهارا]] بزرگترین و تقریباً مهم‌ترین نبرد در طول [[تاریخ ژاپن]] بود. جنگ در ساعت ۸ صبح ۲۱ اکتبر ۱۶۰۰ با مجموع ۱۶۰۰۰۰ سرباز که رو در روی هم صف آرایی کرده بودند، آغاز شد. [[نبرد سکیگاهارا]] و در ساعت ۲با پیروزی مطلق توکوگاوا ایه‌یاسو پایان یافت. بلوک غربی در هم کوبیده شد و در طی چند روز آینده [[ایشیدا میتسوناری]] و افراد مهم بلوک غربی دستگیر و اعدام شدند. حال توکوگاوا ایه‌یاسو حاکم [[دفاکتو|غیررسمی]] ژاپن شد. به زودی پس از نبرد سکیگاهارا ایه‌یاسو زمین‌هایی را به وابستگان خود بخشید که به او در این راه خدمت کرده بودند. در سال‌های بعد افرادی که قبل از نبرد سکیگاهارا با ایه‌یاسو پیمان اتحاد بسته بودند به [[دایمیوهای فودای]] شهرت یافتند. همچنین دایمیوهایی که بعد از آن نبرد با او متحد شدند به عنوان [[دایمیوهای توزاما]] شناخته شدند. دایمیوهای توزاما نسبت به همتایان فودای خود درجه دوم شناخته می‌شدند.<ref>{{پک|筑波|1999|ک=徳川家康|ص=186|کد=jp}}</ref>

در ۲۴ مارس ۱۶۰۳، توکوگاوا ایه‌یاسو عنوان [[شوگون]] را از [[امپراتور گویوزی]] دریافت کرد. ایه‌یاسو در آن زمان ۶۰ سال داشت.<ref>{{پک|飯倉|1983|ک=日本の歴史|ص=457|کد=jp}}</ref> فرمانروایی توکوگاوا نیز مانند همهٔ شوگون‌های دیگر به زور شمشیر استوار بود و نه بنیان‌های [[شینتو]]یی، [[بودایی]] و [[کنفوسیوسی]] که پایه‌های حکومت سلطنتی ژاپن را در قرون اولیه استحکام بخشیده بود. از این جهت امپراتوران ژاپن نوعی فرمندی دینی داشتند، لیکن سلسله‌های شوگونی به نحو موفقیت‌آمیزی این فرمندی را از هرگونه انتفاع سیاسی محروم ساخته بودند.<ref>{{پک|کاسولیس|۱۳۸۷|ف=شینتو راه به سوی خانه|ص=۴۹۰}}</ref> در این زمان [[امپراتور ژاپن]] دارای قدرت سیاسی نبود و فقط جنبهٔ نمادین داشت و به عنوان یک بعد مشروعیت‌دهنده به نظام شوگونی عمل می‌کرد. شوگون مهمترین مقام اجرایی در سیاست به شمار می‌آمد. پایین‌تر از شخص شوگون [[دایمیو]]ها یا زمین‌داران بزرگ قرار داشتند که تعداد آنها در اوایل دوره ادو در حدود ۱۹۴ نفر بود. در این نظام شوگون خود یک دایمیوی بزرگ بود که ۲۵ درصد از زمین‌های کشور را در مالکیت داشت. بعد از دایمیو قشر بزرگ [[سامورایی]]‌ها قرار داشتند. این گروه سربازان نظامی دایمیوها شمرده می‌شدند و مقرری خود را از دایمیوها دریافت می‌کردند. وظیفهٔ دایمیو در برابر شوگون عبارت بود از کنترل طبقهٔ سامورایی، جمع‌آوری مالیات، ایجاد نظم و گسترش تجارت.<ref>{{پک | چلبی | عظیمی | 1386 | ک=مطالعه تطبیقی - تاریخی رابطه ساختار سیاسی با توسعه اقتصادی (ایران، چین و ژاپن 1920 - 1800) | زبان=fa | ص=3–51}}‏</ref>

در سال ۱۶۰۳، ایه‌یاسو، به ۷۰ دایمیو از سراسر ژاپن دستور داد که اطراف قلعه ادو را برای ساخت یک شهر آماده کنند. به همین منظور دایمیوها در حدود ۳۰–۴۰ هزار کارگر برای آباد کردن شهر ادو فراهم و به هموار کردن زمین و ساخت و ساز مشغول شدند. پل معروف [[نیهونباشی]] در [[توکیو]] در همین سال ساخته شد.<ref>{{پک|蟹江|1990|ک=日本全史|ص=458|کد=jp}}</ref>

در همین سال ایه‌یاسو از [[قلعه فوشیمی]] در کیوتو خارج شد و به قلعهٔ تازه ساخته شده [[قلعه نیجو|نیجو]] وارد شد. قلعهٔ نیجو به منظور محل اقامت شوگون‌سالاری توکوگاوا در [[کیوتو]] ساخته شده بود.<ref>{{پک|蟹江|1990|ک=日本全史|ص=457|کد=jp}}</ref> در تابستان همین سال ایه‌یاسو بنابر قولی که به تویوتومی هیده‌یوشی داده بود نوهٔ خود [[سن هیمه]] را که تنها ۷ سال داشت به ازدواج پسر او [[تویوتومی هیده‌یوری]] درآورد که او نیز ۱۱ سال بیشتر نداشت.<ref>{{پک|蟹江|1990|ک=日本全史|ص=459|کد=jp}}</ref>

ایه‌یاسو در سال ۱۶۰۵ از سمت خود استعفا داد و جانشین و پسرش [[توکوگاوا هیده‌تادا]] پس از او شوگون شد. استعفای ایه‌یاسو هیچ گونه تأثیری در میزان قدرت عملی او یا فرمانروایش نداشت.<ref>{{پک|藤野|1990|ک=徳川家康事典|ص=342|کد=jp}}</ref>

ایه‌یاسو در شمایل یک [[اوگوشو (دوره ادو)|اوگوشو]] (شوگون بازنشسته) همچنان به عنوان مهم‌ترین مهرهٔ قدرت در ژاپن باقی ماند. ایه‌یاسو بازنشسته به [[قلعه سونپو]] بازگشت و بر ساخت [[قلعهٔ ادو]] نظارت کرد. پروژهٔ ساختمانی بزرگی که باقی‌مانده عمر ایه‌یاسو را در برگرفت. نتیجهٔ این پروژه بزرگترین قلعه در تمام ژاپن بود. قلعهٔ اصلی یا تنشو در سال ۱۶۵۷ در آتش سوخت. امروزه، قصر امپراتور در محدوده قلعه همچنان پابرجا است.<ref>{{پک|藤野|1990|ک=徳川家康事典|ص=343|کد=jp}}</ref> ایه‌یاسو سندی به نام [[بوکه شوهاتو|بوکه شوهاتّو]] بنا نهاد که دایمیوها را تحت نظارت شدیدی قرار می‌داد. این احکام دارای ۱۳ ماده بود:

# دایمیوها باید افراد لایق و توانا را جهت کار انتخاب و استخدام کنند.<ref>{{پک|筑波|1999|ک=徳川家康|ص=221|کد=jp}}</ref>

نقطه اوج زندگی ایه‌یاسو محاصره [[قلعه اوساکا]] بود (۱۶۱۵–۱۶۱۴). آخرین تهدید برای حکومت ایه‌یاسو [[تویوتومی هیده‌یوری]] فرزند و جانشین مشروعهیده‌یوشی بود. برای یکپارچه شدن قدرت خود، ایه‌یاسو تصمیم گرفت نیروهای خود را جمع کند تا بازماندگان خاندان تویوتومی را در [[قلعه اوساکا]] از بین ببرد. برخی [[سامورایی‌ها]] که مخالف ایه‌یاسو بودند هیده‌یوری را تحریک می‌کردند که جانشین واقعی فرمانروایی ژاپن اوست. ایه‌یاسو نیز تنها منتظر بهانه‌ای بود که بتواند حمله را آغاز کند. در ۱۶۱۴ هیده‌یوری یک ناقوس بزرگ به [[معبد هوکو]] در [[کیوتو]] اهدا کرد. بر روی ناقوس دعاهایی حکاکی شده بود. دو دعا مورد اعتراض ایه‌یاسو قرار گرفت، نخست (国家安康 kokka ankō) به معنای آرزوی صلح و آرامش در کشور بود که مابین نام ایه‌یاسو (家康) یک کانجی دیگر قرار گرفته بود و این به معنای نفرینی جهت تجزیه ایه‌یاسو تفسیر شد. حکاکی دیگر (君臣豊楽 kunshin hōraku) به معنای آرزوی افزایش ثروت بود. در این عبارت خاندان تویوتومی (豊臣) (به معنای ثروت) دیده می شد و دعا برای به افزایش قدرت این خاندان برعلیه ایه‌یاسو تفسیر شد. این تفاسیر دست آویزی شد تا ایه‌یاسو به تویوتومی دستور دهد قلعه اوساکا را ترک کند. <ref>{{پک|飯倉|1983|ک=日本の歴史―Wide color|ص=98|کد=jp}}</ref>خاندان تویوتومی این دستور را اطاعت نکردند و شروع به احضار سامورایی‌ها برای گردآوری ارتش در قلعه کردند. بعد از این اتفاق ایه‌یاسو ارتشی ۲۰۰ هزار نفری را تحت رهبری او و [[شوگون]] [[توکوگاوا هیده‌تادا]] روانه قلعه کرد که به «محاصره زمستانی اوساکا» معروف شد. پس از این که شلیک توپ‌های جنگی جان مادر تویوتومی ([[یودو-دونو]]) را تهدید کرد. خاندان تویوتومی به سرعت تقاضای [[آتش‌بس]] کردند و توکوگاوا توانست وارد مذاکره و صلح موقت شود. اگرچه در ابتدا یک قرارداد [[آتش‌بس]] مورد توافق واقع شد اما بعد توکوگاوا خاکریزهای بیرونی قلعه را با شن پر کرد که این اجازه را به سربازانش می‌داد که می‌توانستند از روی آن‌ها عبور کنند. ایه‌یاسو بار دیگر به [[قلعه سونپو]] بازگشت و دستور ترک قلعه اوساکا را به هیده‌یوری داد و در پی رد آن توسط هیده‌یوری، ایه‌یاسو با لشکر ۲۰۰ هزار نفری خود و متحدانش بار دیگر به اوساکا تحت عنوان «محاصره تابستانی اوساکا» تاخت. در اواخر سال ۱۶۱۵ قلعه سقوط کرد و مدافعان آن شامل هیده‌یوری، مادرش (بیوه هیده‌یوشی، [[یودو-دونو]]) کشته شدند. همسر هیده‌یوری، بنام [[سن هیمه]] (دختر [[توکوگاوا هیده‌تادا]] یا نوهٔ ایه‌یاسو) سالم به نزد خانواده‌اش بازگشت. او در محاصره قلعه موفق بود و هرگونه خطر احتمالی که قدرت او را تهدید می‌کرد، نابود کرد و دیگر تهدیدی برای سلطه خاندان توکوگاوا بر ژاپن باقی نماند.<ref>{{پک|岡本|1989|ک=日本の歴史を変えたできごと|ص=82|کد=jp}}</ref>

در سال ۱۶۱۶، ایه‌یاسو در سن ۷۳ سالگی درگذشت. علت مرگ او به درستی مشخص نیست. گمان می‌رود علت مرگ او [[سرطان معده]] باشد.<ref>{{پک|筑波|1999|ک=徳川家康|ص=224|کد=jp}}</ref>اولین شوگون خاندان توکوگاوا را پس از مرگ با نام «توشو دای‌گونگن» یاد کردند که به معنای «گونگن بزرگ» می‌باشد. (پیشوند «دای» به معنی بزرگ است) [[گونگن]] به عنوان بودایی شمرده می‌شود که در هیبت یک روح بر روی زمین ظاهر می‌شود تا مردم را به رستگاری برساند. در زمان حیات ایه‌یاسو تأکید داشت تا پس از مرگ به این عنوان نامیده شود. خاکسترش را در نخست در آرامگاهی به نام [[کونوزان توشو]] در [[استان شیزوئوکا]] امروزی دفن کردند اما سپس در اولین سالگرد مرگ او خاکسترش را در [[معبد نیکو توشو]] در شهر [[نیکو]]، در [[استان توچیگی]] دوباره دفن کردند که تا به امروز در آن جا باقی‌مانده است. شیوه معماری آرامگاه وی به نام [[گونگن-زوکوری]] مشهور است که به معنی شیوهٔ گونگن است.<ref>{{یادکرد وب |عنوان=gongen-zukuri 権現造|نشانی= http://www.aisf.or.jp/~jaanus/deta/g/gongenzukuri.htm|بازبینی= {{جا:تاریخ}} |ناشر= Japanese Architecture and Art Net Users System|نشانی بایگانی= |تاریخ بایگانی= |کد زبان= en}}</ref>

سرگرمی مورد علاقه ایه‌یاسو شکار [[شاهین]] بود. او این کار را به عنوان تمرینی مناسب برای یک جنگجو می‌پنداشت. ایه‌یاسو علاقهٔ شدیدی به آموزش و مطالعه داشت. این دلبستگی به یادگیری از نیمه دوم عمر او بیشتر خود را نشان می‌دهد. او از اساتید در زمینه‌های گوناگون دعوت می‌کرد که به نزد او بیایند و به او آموزش دهند. ایه‌یاسو از بازنشستگی به قلعه سونپو بازگشت. او در کتابخانه این قلعه ده هزار جلد کتاب از سراسر ژاپن جمع‌آوری کرده بود. او دستور داد در [[ادو]] مدارس جهت تعلیم کودکان احداث شود و به پیروی از او دایمیوها نیز در املاک خود شروع به احداث مدارس کردند.<ref>{{پک|藤|1990|ک=徳川家康事典|ص=274|کد=jp}}</ref>

من قویترین انسان نیستم اما صبوری را مدت‌هاست شناخته‌ام و تمرین کرده‌ام و اگر نسل‌های بعد تمایل داشته باشند مانند من زندگی کنند می‌بایست صبر را فرا بگیرند.<ref>{{پک|Sadler|2009|ک=Shogun|ص=317|کد=en}}</ref>

او نخستین بار در سن ۱۶ سالگی با [[تسوکی‌یاما-دونو]] ازدواج کرد. پس از اعدام همسر اولش، دومین همسر [[سی‌شیتسو|سِی‌شیتسو]]اش (اصلی) خواهر [[تویوتومی هیده‌یوشی]] بنام [[آساهی هیمه]] بود. ایه‌یاسو در این زمان در سن ۴۵ سالگی بود.<ref>{{پک|筑波|1999|ک=徳川家康|ص=134|کد=jp}}</ref> او همچنین ۱۹ زن [[سوکوشیتسو|سُوکُوشیتسو]] (غیراصلی) داشت و از همسران خود صاحب ۱۱ ‌پسر و ۵ دختر شد. ۱۱ پسر ایه‌یاسو عبارت بودند از:

دخترانش [[کامه هیمه]]، [[توکو هیمه]]، فوری‌هیمه، ماتسوهیمه و ایچی‌هیمه نام داشتند.<ref>{{پک|小和田|2002|ک=秀吉と家康|ص=30|کد=jp}}</ref> دومین دخترش [[توکو هیمه]] با [[هوجو اوجینائو]] آخرین رهبر [[خاندان هوجوی اخیر]] ازدواج کرد.<ref>{{پک|小和田|2002|ک=秀吉と家康|ص=32|کد=jp}}</ref>

پسر و جانشین ایه‌یاسو، بنام [[توکوگاوا هیده‌تادا]] با [[اوایو]] از [[خاندان اودا]] و خواهرزادهٔ [[اودا نوبوناگا]]ازدواج کرد و صاحب دو پسر به نام‌های [[توکوگاوا ایه‌میتسو]] و [[توکوگاوا تاداناگا]] شد. همچنین یکی از دختران او بنام [[توکوگاوا ماساکو]] به ازدواج [[امپراتور گومیزونو]] درآمد.<ref>{{پک|藤|1990|ک=徳川家康事典|ص=54|کد=jp}}</ref>