طبقات ناصری: تفاوت میان نسخه‌ها
محتوای حذف‌شده محتوای افزوده‌شده
جز ربات ردهٔ همسنگ (۳۰) +نشانی+املا+مرتب (۱۴.۵ core): + رده:غزنویان+رده:سلطنت مملوک (دهلی) |
پریسا رضایی (بحث | مشارکت‌ها) اصلاح ارقام، اصلاح سجاوندی، اصلاح املا |
||
| (۱۹ نسخهٔ میانی ویرایش شده توسط ۲ کاربر نشان داده نشد) | |||
خط ۱:
{{عنوان مورب}}
'''''طبقات ناصری''''' نام کتابی است از [[منهاج الدین سراج جوزجانی]] که درباره تاریخ سلسله‌های اسلامی و درباره [[سلسله غوریان]]، نخستین سلاطین هند و جانشینان آنان و دوره استیلای مغول در سرزمین ایران در ۶۵۷ هجری تألیف شده است.<ref>{{یادکرد وب|نویسنده=|کد زبان=|تاریخ=|وب‌گاه=مقاله پایگاه اطلاع‌رسانی حوزه (انگیزه نگارش)|نشانی=|عنوان=}}</ref>
== معرفی اجمالی ==
طبقات ناصری از مهمترین و مشهورترین کتب تاریخی این عصر است که در زمان مؤلف به شهرت و اعتبار رسید و [[قاضی منهاج سراج]] نیز یکی از نویسندگان معروف و مورخان مشهور است که کتاب خود را به سلامت و روانی انشا نموده است. او علاوه بر اینکه از کتب تاریخی دیگر بهره‌های فراوان برده، از مشاهدات و تجربیات خود نیز در تألیف کتاب سود جسته است زیرا او یکی از رجال معروف عصر خود است که به دربار [[سلاطین غور]] و [[آل شنسب]] محشور بوده و بسیاری از حوادث تاریخی را در اوایل [[فتنه مغول]] به چشم دیده و یا از اشخاص مطلع و خبیر آن عصر کسب اطلاع نموده است. پس از اینکه بر اثر فتنه مغول این مرد فاضل به هند رفت در آنجا به مناصب بزرگ درباری و قضائی رسید و در دربار پادشاهان دهلی به جاه و مقام دست یافت و در این زمان بود که مشاهدات خود را با نثری شیوا و دلچسب به رشته تحریر کشید و کتاب طبقات ناصری را به نام [[ناصر الدین و الدین ابو المظفر محمود بن سلطان التتمش]] تألیف کرد. قاضی منهاج سراج در نوشتن کتاب خود از کتب گذشتگان و معاصران خود سوده برده و تاریخ خود را از زمان حضرت آدم ابو البشر و سپس طبقه انبیا شروع کرده و همین روش بیست سال پس از او مورد استفاده قاضی بیضاوی در نوشتن کتاب نظام التواریخ قرار گرفته. کتاب نظام التواریخ که کتابی بسیار مختصر است عیناً نمونه برداری از طبقات ناصری منهاج سراج است. البته این سخن نفی دانش و کمالات و ارزش ادبی و تاریخی قاضی بیضاوی نمی‌کند اما آنچه مسلم است بیضاوی در هنگام نوشتن کتاب خود، کتاب طبقات ناصری را در پیش روی داشته است.<ref>http://wikifeqh.ir/طبقات_ناصری_(کتاب)</ref>
== منابع ==▼
== اهمیت طبقات ناصری ==
کتاب طبقات ناصری اثر منهاج سراج جوزجانی از منابع مهم تاریخ ایران و بخشی از جهان اسلام و یکی از مهم ترین و مشهور ترین کتب تاریخی که از لحاظ تاریخی و ادبی میراث مشترک [[ایران]]، [[افغانستان]]، حتی [[پاکستان]] و [[هندوستان]] است؛ زیرا حاوی قسمت مهمی از تاریخ گذشته این کشورها است و مهم ترین منبع درباره ی تاریخ اوایل دوره اسلامی هند نیز محسوب می شود.<ref>{{یادکرد وب|نویسنده=|کد زبان=|تاریخ=|وب‌گاه=مقاله پایگاه اطلاع‌رسانی حوزه (انگیزه نگارش)|نشانی=|عنوان=}}</ref> درواقع اهمیت کتاب طبقات ناصری نیز بیشتر از لحاظ [[تاریخ غوریان]]، [[ملوک هند]]، [[چگونگی هجوم مغول]] و ویرانگری های آنان است که غالباً مؤلف شاهد عینی بوده ویا از قول منابع معتبر تاریخی و افراد موثق و معتبر آن را نقل کرده است. طبقات ناصری حاوی [[اخبار انبیاء]] و [[پادشاهان]] و [[خلفای اسلام]] و [[سلاطین عرب]] و [[عجم]] تا زمان مؤلف است.
== نثر و سبک‌نگارش طبقات ناصری ==
این کتاب با [[انشایی ساده]] و روان، به دور از ابهام، [[بی تکلف]] و حاوی تمام صفات ادبی زبان فارسی است. جوزجانی ظاهراً به فارسی وعربی نیز شعر می سرود و چند قطعه و قصیده از وی در طبقات ناصری آمده است. بااینکه مؤلف به زبان عربی و علوم شرعی کاملاً تسلط داشت، ولی در نگارش این اثر از نثر و روش پیچیده و متکلف سایر نویسندگان عصر خویش پیروی نکرده است. زبان کتاب بسیار درست و استوار است؛ همچنین فعلهای قدیمی در آن بسیار کم مورد استفاده قرارگرفته و دارای جملات مجزا است. در این کتاب [[لغات مغولی]] برا اولین بار داخل زبان فارسی شده است و لفظ مغول نیز شنیده می شود. کلمات عربی جز در سرفصل کتاب که ستایش خداوند است، در کتاب کمتر دیده می شود. آیات قرآن و احادیث تقریباً کمیاب و نادر است شعر عربی در جلد اول دیده نمی شود و در جلد دوم، اشعار عربی گاهی از خود منهاج سراج و گاهی از دیگران دیده می شود. اشعار فارسی بصورت [[رباعی]] در همه جای کتاب پراکنده است، مخصوصاًدر جلد دوم که غالباً از خود قاضی منهاج سراج است.
== تصحیح کتاب ==
متن کامل کتاب طبقات ناصری توسط آقای [[عبدالحی حبیبی]] از محققین کشور افغانستان در [[دو جلد]] تصحیح شده است. جلد اول در کویتیه و کابل در سا۱۹۴۶م/۱۳۲۸ش؛ و جلد دوم در لاهور درسال ۱۹۵۴م/۱۳۳۳ش. به طبع رسید؛ سپس هردو جلد آن در [[کابل]] منتشر شد. درایران هر دو جلد کتاب یکجا در سال۱۳۶۳ش. توسط انتشترات دنیای کتاب به چاپ رسید ودر اختیار علاقه مندان قرار گرفت. مصحح محترم در تصحیح اثر ۶طبقه از طبیات ۲۳گانه کتاب از یک [[نسخه خطی]] یافت شده در [[قندهار]] را به عنوان منبع اصلی استفاده کرده و چون نسخه دیگری بدست نیاورده، از طبقه ۷به بعد را با ترجمه انگلیسی [[سرگرد راورتی]] مقابله و به اختلاف نسخ در ذیل صفحات اشاره کرده است. کتاب [[راورتی خاورشناس انگلیسی]] در۲جلد در سال ۱۸۸۱م. به انتشار رسیده است. جلد اول با مقدمه ای در ۱۴صفحه و به همراه شرح حال مؤلف در۳۰صفحه شرح داده است. وی ۶طبقه اول کتاب رادر ۸صفحه تلخیص کرده وازصفحه ۹ ترجمه مفصل طبقه۸ یعنی ملوک اسلامی و طاهریان آغاز می گردد. جلد اول آن پس از نیمی از ترجمه طبقه ۲۲خاتمه می یابد. جلد دوم نیز بقیّه طبقه ۲۲شمسیان هند و طبقه ۲۳خروج مغول و ۴ضمیمه را دربر میگیرد. راورتی درآخر این جلد فهرست مفصل اعلام تاریخی و جغرافیایی را در۲۷۳صفحه آورده و ترجمه طبقات ناصری را به پایان برده است. او از ۱۲نسخه خطی برای [[ترجمه انگلیسی]] خود استفاده کرده بود که مصحح کتاب به آن دسترسی نیافته است.<ref>{{یادکرد کتاب|عنوان=منهاج سراج، طبقات ناصری یا تاریخ ایران واسلام، به تصحیح عبدالحی حبیبی، دنیای کتاب، جلد۲، ص۳۶۸ص۷۰ 3. همان، جلد ۱، ص۳|نام خانوادگی=|نام=|ناشر=|سال=|شابک=|مکان=|صفحات=}}</ref>مصحح اصلی کتاب حبیبی شخصاً اعتراف کرده است که درطول پنج سالی که به تصحیح اثر مشغول بودا است، بارها به سبب نیافتن کتب و مراجع لازم در کابل، قصد آن داسته تا کار را رها کند؛ مخصوصاً که درگیر مسئولیتهای اداری و دفتری نیز بوده است و هفته ها و ماه ها کار به تعویق افتاده است با این حال کار خودرا با وجودیکه ناقص خواهد بود دوام دادم. از اشکالات کتاب این است که مصحح کتاب، کلمات را مثل نسخه خطی متصل به هم نوشته و این قضیه گاه موجب بدخوانی متن می شود. از ویژگی های چاپ کنونی، داشتن بیش از دویست صفحه [[تعلیقات ارزشمند]] درمورد شرح حال نویسنده و توضیح در مورد برخی مسائل تاریخی و بعضی لغات و اماکن جغرافیایی استکه در آخر کتاب آورده شده است. بااین حال برخی اشکالات درداخل متن کتاب وجود دارد که برای نمونه به برخی از اشکالات تاریخی یا جغرافیایی بخش [[غوریان]] اشاره میکنیم.
== طبقه‌بندی کتاب ==
پس ازذکر خداوند، نعت پیامبر و سبب تألیف کتاب، کتاب به بیست و سه طبقه تقسیم شده است. طبقه اول، طبقه انبیاست (از ابوالبشر آدم تا سال دهم هجری که به آن الحج الوداع می گویند). دوم، خلفای راشدین (از ابوبکرتا علی، از علی تا عشره مبشره). سوم، از بنی امیه تا پایان مروان حکم. چهارم، بنی عباس تا پایان المستعصم بلله. پنجم، ملوک باستانی (کیانی-اشکانی-ساسانی و طبقه اکاسره (اکاسره همان سلسله سامانی است). ششم، ملوکیمن. هفتم، طاهریان. هشتم، صفاریون.
نهم، سامانیان. دهم، دیالمه. یازدهم، سبکتکینه.
دوازدهم، سلجوقیه. سیزدهم، سنجریه.
چهاردهم، ملوک‌نیمروزوسیستان. پانزدهم، ملوک‌کرد.
شانزدهم، خوارزمیه. هفدهم، سلاطین شنسبانیه و ملوک [[غور]]. هجدهم، سلاطین شنسبیه و طهارستان و بامیان. نوزدهم، ذکر سلاطین غزنین از[[شنسبانیه]]. بییتم، سلاطین هند در مغرب. بیست و یکم، سلاطین شمسیه هند، مقدمه جلد دوم. بیست و دوم، ملوک‌شمسیه در ممالک هند و طبقه بیست و سوم، وقایع اسلام و [[خروج کفار]]. بیست و یک طبقه در جلد اول و دو طبقه در جلد دوم قرار دارد.
== جنبه های تاریخ‌نگاری کتاب ==
از لحاظ جنبه های [[تاریخ‌نگاری]]، جوزجانی برعکس ابوالفضل [[بیهقی]] که شجاع و نترس است و از اظهار حقایق باکی ندارد، او [[احتیاط]] و میانه روی را رعایت کرده است و صراحت و شهامت کلامی که بیهقی داشت را قاضی نداشته است. از نوشته های منهاج سراج بر می آید که در مقابل هر مدحی طمعی داشته و حمد و ثنای ملوک را براساس [[منافع شخصی]] خود نوشته است. قاضی در بعضی موارددر مقابل ثنا و ستایش، انعام دریافت می کرده است، که این روش مورخین درباری ورسمی شاهان است. از لحاظ روش تاریخ نویسی، هرچند که بیهقی بر قاضی منهاج برتری دارد، امادر [[طرز تحریر]] و سبک انشای روان، قاضی بر آن مورخ برتری دارد. کتاب دارای نثری بسیار شیرین و استوار است و مزایای فراوان در [[سبک]] و [[اسلوب]] دارد که مورد اقتباس و تقلید بیشتر مورخان بعداز او قرار گرفته است.<ref>{{پک|منهاج سراج|۱۳۶۳|ک=طبقات ناصری ج۲|ص=۱–۲۲۲}}</ref> منهاج سراج در تألیف طبقات ناصری از کتب تاریخی دیگر نیز بهره برده است:تاریخ بیهقی، تاریخ ناصری بخش از بین رفته تاریخ بیهقی، قانون مسعودی اثر ابوریحان بیرونی، قصص الثانی اثر ابن هیثم نابی، تاریخ یمیینی اثر ابونصر عتبی، نسب نامه اثر مرورودی.<ref>{{پک|منهاج سراج|۱۳۶۳|ک=طبقات ناصری|ص=۲۳۹}}</ref>
== پانویس ==
{{پانویس}}
▲== منابع ==
نرم افزارتاریخ اسلامی ایران، مرکز تحقیقات کامپیوتری، علوم اسلامی/طبقات ناصری، ویکی فقه
مقاله گنجینه معارف /طبقات ناصری یا تاریخ ایران و اسلام، پایگاه اطلاع‌رسانی حوزه
کتاب طبقات ناصری یا تاریخ ایران در اسلام، به تصحیح عبدالحی حبیبی، دنیای کتاب، ۱۳۶۳
[[رده:ایران در سده ۱۳ (میلادی)]]
| |||