|
[[احسان یارشاطر]] در مورد زبان مادری صفویان می‌نویسند: «خاندان صفوی در اصل ایرانی زبان بودند- چنانچه از دوبیتی‌های شیخ صفی‌الدین، نیای بزرگ آن‌ها برمی‌آید - ترکیزه شدند و زبان ترکی را به عنوان زبان مادری خود پذیرفتند»<ref>E. Yarshater,"[http://www.iranicaonline.org/articles/azerbaijan-vii AZERBAIJAN vii. The Iranian Language of Azerbaijan]",Encyclopædia Iranica,Vol. III, Fasc. 3, pp. 238-245</ref>
=== اصالت کردی ===
بر اساس گفتهٔ [[راجر سیوری]] یکی از پژوهشگران جریان‌های دورهٔ صفویه:
{{نقل قول|براساس نوشتارهای موجود در زمان اکنون، شکی در این نیست که خاندان صفویه به‌طور قطع دارای ریشهٔ ایرانی است نه ریشهٔ ترکی که گاهی بدان خوانده می‌شود. این احتمال وجود دارد که اصلیت این خاندان از کردستان ایران آمده باشد که بعدها به آذربایجان کوچ کرده‌اند. جایی که آن‌ها زبان ترکی آذربایجانی را از ترک‌زبانان آنجا فراگرفته و سرانجام در سدهٔ یازدهم میلادی در شهر اردبیل جای گزیده‌اند.<ref>Roger M. Savory. "Safavids" in Peter Burke, Irfan Habib, [[خلیل اینالجیک|Halil İnalcık]]:"History of Humanity-Scientific and Cultural Development: From the Sixteenth to the Eighteenth Century", Taylor & Francis. 1999. Excerpt from pg 259: "From the evidence available at the present time, it is certain that the Safavid family was of indigineous Iranian stock, and not of Turkish ancestry as it is sometimes claimed. It is probable that the family originated in Persian Kurdistan, and later moved to Azerbaijan, where they adopted the Azari form of Turkish spoken there, and eventually settled in the small town of Ardabil sometimes during the eleventh century."</ref>}}
همچنین بر اساس سخنان [[ولادیمیر مینورسکی]]، خاورشناس [[روسیه|روسی]]:
{{نقل قول|از ۹۷۰ تا ۱۵۱۰ میلادی، آذربایجان به پناهگاه اصلی و مرکزی برای یکپارچگی صفویان تبدیل گشت، کسانی که از بومیان اردبیل بودند و اصالتاً به یکی از گویش‌های محلی زبان‌های ایرانی سخن می‌گفتند.<ref>(Minorsky, V. ; "Adgharbaydjan (Azarbaydjan), Encyclopedia of Islam. 2nd edition. Edited by P. Berman, Th. Bianquis, C.E. Bosworth, E. van Donzel and W.P. Henrichs. Brill 2009. Accessed through Brill online: www.encislam.brill.nl (2009)</ref>}}
[[پرونده:Safwatsafa0001.jpg|چپ|بندانگشتی|100px|گزیده‌ای از نسک صفوه الصفا که نشان دهندهٔ کرد تبار بودن نیاکان شیخ صفی الدین است.]]
کهن‌ترین اثر نوشته دربارهٔ تبارنامه خاندان صفوی و نیز تنها نوشته‌ای در اینباره که به پیش از سال ۱۵۰۱ میلادی بازمی‌گردد کتابی با نام '''صفوه الصفا''' است<ref name="R.M."/> و [[ابن بزاز اردبیلی]] آن را نوشته است، که خود ایشان از مریدان شیخ صدرالدین اردبیلی پسر [[شیخ صفی‌الدین اردبیلی]] بوده‌است. بر اساس نوشتهٔ ابن بزاز '«شیخ صفی‌الدین از نوادگان یک نجیب‌زاده [[مردم کرد|کرد]] به نام [[فیروزشاه زرین‌کلاه]] است.»<ref name="Togan">Z. V. Togan, "Sur l’Origine des Safavides," in Melanges Louis Massignon, Damascus, 1957, III, pp. 345–57</ref> نیاکان پدری خاندان صفوی بر اساس کهن‌ترین ویرایش خطی کتاب صفوه الصفا به شرح زیر است:
شیخ صفی‌الدین ابوالفتح اسحق بن شیخ امین‌الدین جبراییل بن قطب‌الدین بن صالح بن محمد حافظ بن عوض بن فیروزشاه زرین‌کلاه.<ref name="Togan"/>
شاهان صفوی برای هر چه بیشتر مشروعیت بخشیدن به پادشاهی‌شان در جهان شیعه، خودشان را از تبار [[محمد]] برمی‌شمردند<ref name="R.M."/> و برای همین نوشته‌های [[ابن بزاز اردبیلی|ابن بزاز]] را دست‌کاری کرده<ref>[http://www.iranicaonline.org/articles/ebn-bazzaz EBN BAZZAÚZ] R.M. Savory. Ebn Bazzaz, Encyclopædia Iranica</ref> و نشانه‌های اصالت [[مردم کرد|کردی]] در خاندان صفوی را تاریک و گنگ ساختند.<ref name="R.M."/>
به نظر می‌رسد امروزه میان پژوهشگران و تاریخ‌دانان دودمان صفویه این هم‌رایی وجود دارد که اصالت خاندان صفوی به [[استان کردستان|کردستان]] بازمی‌گردد<ref>Roger M. Savory. "Safavids" in Peter Burke, Irfan Habib, [[خلیل اینالجیک]]:"History of Humanity-Scientific and Cultural Development: From the Sixteenth to the Eighteenth Century", Taylor & Francis. 1999. Excerpt from pg 259: "From the evidence available at the present time, it is certain that the Safavid family was of indigineous Iranian stock, and not of Turkish ancestry as it is sometimes claimed. It is probable that the family originated in Persian Kurdistan, and later moved to Azerbaijan, where they adopted the Azari form of Turkish spoken there, and eventually settled in the small town of Ardabil sometimes during the eleventh century."</ref> که در سدهٔ یازدهم میلادی به [[آذربایجان (ایران)|آذربایجان]] کوچ کرده و در اردبیل جای گزیده‌اند.<ref name="Togan"/> از این رو امروزه بیشتر پژوهشگران بر اساس اصالت شیخ صفی‌الدین اردبیلی، خاندان صفوی را از تبار [[مردم کرد|کردها]] می‌دانند و به همین روی، صفویان اصالتاً یک خاندان ایرانی‌زبان به‌شمار می‌رود.<ref name="R.M."/><ref name="Togan"/><ref name="Perry">John R. Perry, "Turkic-Iranian contacts", Encyclopaedia Iranica, January 24, 2006. Excerpt: ''the Turcophone Safavid family of Ardabil in Azerbaijan, probably of Turkicized Iranian (perhaps Kurdish), origin''</ref><ref>Heinz Halm, [[شیعه|Shia Islam]], translated by Janet Watson. New Material translated by Marian Hill, 2nd edition, Columbia University Press, pp 75</ref><ref>Ira Marvin Lapidus. ''A History of Islamic Societies'', Cambridge University
Press, 2002, p. 233</ref><ref name="Tapper1">Tapper, Richard, FRONTIER NOMADS OF IRAN. A political and social history of the Shahsevan. Cambridge, Cambridge Univ. Press, 1997. pp 39.</ref><ref>Izady, Mehrdad, The Kurds: A Concise Handbook. Taylor and Francis, Inc. , Washington. 1992. pp 50</ref><ref name="Yar">E. Yarshater, Encyclopaedia Iranica, "The Iranian Language of Azerbaijan"</ref><ref>Kathryn Babayan, Mystics, Monarchs and Messiahs: Cultural Landscapes of Early Modern Iran , Cambridge , Mass. ; London: Harvard University Press, 2002. pg ۱۴۳:
“It is true that during their revolutionary phase (1447–1501), Safavi guides had played on their descent from the family of the Prophet. The hagiography of the founder of the Safavi order, Shaykh Safi al-Din Safvat al-Safa written by Ibn Bazzaz in 1350-was tampered with during this very phase. An initial stage of revisions saw the transformation of Safavi identity as Sunni Kurds into Arab blood descendants of Muhammad. ”</ref><ref>Emeri van Donzel, Islamic Desk Reference compiled from the Encyclopedia of Islam, E.J. Brill, 1994, pp 381</ref><ref>Farhad Daftary, Intellectual Traditions in Islam, I.B.Tauris, 2000. pp 147:But the origins of the family of Shaykh Safi al-Din go back not to the Hijaz but to Kurdistan, from where, seven generations before him, Firuz Shah Zarin-kulah had migrated to Adharbayjan.</ref><ref>Gene Ralph Garthwaite, “The Persians”, Blackwell Publishing, 2004. pg 159: Chapter on Safavids. "The Safavid family’s base of power sprang from a Sufi order, and the name of the order came from its founder Shaykh Safi al-Din. The Shaykh’s family had been resident in Azerbaijan since Saljuk times and then in Ardabil, and was probably Kurdish in origin.</ref><ref>Elton L. Daniel, The history of Iran, Greenwood Press, 2000. pg 83:The Safavid order had been founded by Shaykh Safi al-Din (1252–1334), a man of uncertain but probably Kurdish origin</ref><ref>Muhammad Kamal, Mulla Sadra's Transcendent Philosophy, Ashgate Publishing, Ltd. , 2006. pg 24:"The Safawid was originally a Sufi order whose founder, Shaykh Safi al-Din (1252–1334) was a Sunni Sufi master from a Kurdish family in north-west Iran"</ref><ref>Roger M. Savory. "Safavids" in [[Peter Burke]], Irfan Habib, Halil Inalci: ''History of Humanity-Scientific and Cultural Development: From the Sixteenth to the Eighteenth Century'', Taylor & Francis. 1999. Excerpt from pg 259: "From the evidence available at the present time, it is certain that the Safavid family was of indigineous Iranian stock, and not of Turkish ancestry as it is sometimes claimed. It is probable that the family originated in Persian Kurdistan, and later moved to Azerbaijan, where they adopted the Azari form of Turkish spoken there, and eventually settled in the small town of Ardabil sometimes during the eleventh century.[http://books.google.com/books?id=wqj35pAjx6AC&pg=PA259&dq=From+the+evidence+available+safavid+family&sig=kmEuwFxfXTbjFSWmND7928Y6WwQ]</ref>
از سویی دیگر شیخ صفی‌الدین خود یک سنی [[شافعی]] بود، آیینی که امروزه بیشتر مردم کرد از آن پیروی می‌کنند.<ref>Federal Research Division, Federal Research Div Staff, Turkey: A Country Study, Kessinger Publishers, 2004. pg 141:"Unlike, the Sunni Turks, who follow the Hanafi school of Islamic law, the Sunni Kurds follow the Shafi'i school.</ref>
=== اصالت آذری ===
|
