گلونی: تفاوت میان نسخه‌ها

[[پرونده:A_girl_of_khoramabad_with_Golvani_(2022).jpg|بندانگشتی|دختری با گلونی لری در خرم‌آباد]]

[[پرونده:LurishGolvai.jpg|بندانگشتی|200px|طرحِ گُلوَنی[[پرونده:لباس لری.jpg|بندانگشتی|لباس زنان لر]]]]

گلونی را زنان [[لک]] و [[لر]] و [[کرد]]<ref name="ریگای کردستان ۱"/><ref name="بانک روسری ۱"/><ref name="جام کردی ۱:1" /><ref name="پیام:0" زن ۱"/><ref name="محمدیToolAutoGenRef5" سیف ۱"/> در هنگام مراسم شادی استفاده می‌کنند.<ref name=ToolAutoGenRef5/><ref>صفحه ۹۸۹ فرهنگ کیانی</ref><ref>https://commons.wikimedia.org/wiki/File:گلونی.jpg</ref> اما از دوره قاجار به بعد مردان نیز شروع به استفاده از آن کردند. مردان گُلوَنی را دور «[[شو کلاو]]» یا همان کلاه لری مرسوم در منطقه لرستان می‌بستند و به گاه مهمانی یا جنگ، به منظور تزیین یا نگهدارنده کلاه از آن استفاده می‌کرده‌اند.<ref name=ToolAutoGenRef1":2" /><ref زنانname="ToolAutoGenRef5" لک/><ref وname=":0" /> زنان لر در زمان گذشته کت و گُلوَنی را باهم می‌پوشیدند به‌طوری‌که کَت را جدا زیر گُلوَنی می‌بستند تا موهای سر به‌خوبی پوشیده و مهارشوند.<ref name="tasnimnews.com">[https://www.tasnimnews.com/fa/news/1394/02/26/741815/گُلوَنی-نماد-حجاب-و-عزت-زنان-قوم-لُر-با-قدمتی-3-هزار-ساله «گُلوَنی» نماد حجاب و عزت زنان قوم لُر با قدمتی ۳ هزار ساله - خبر گزاری تسنیم]</ref><ref name="ToolAutoGenRef5" /><ref name=":4" />

گُلوَنی نوعی سربند است که از واژه «گلبندی» با تبدیل حرف «ب» به «و» و حذف حرف «د» گرفته شده‌است و به نوعی پارچه [[ابریشم]]ی رنگین اطلاق می‌شود.<ref name="ReferenceA">{{یادکرد کتاب |نام خانوادگی= یاوریان |نام= اکبر |کتاب= واژه‌نامه لری | ناشر= افلاک |سال= ۱۳۸۵، صفحه ۶۱۷}}</ref> در گذشته نوعی پارچه ابریشمی هندی به اسم «گل بدن» که سطح روی آن متشکل از فقط دو رنگ (مثلاً زعفرانی و سیاه) بوده، از هندوستان به ایران وارد می‌شده‌است. واژه گلبدن در فارسی به صورت گلبندی و در زبان لکی و لری به صورت گلونی درآمد. به مرور زمان در بین لرهای فیلی واژه گلونی نه فقط برای پارچه‌های زعفرانی، بلکه برای تمام سربندهای رنگی (غیر سیاه) به کار رفت.<ref name="ToolAutoGenRef7">{{یادکرد وب|نشانی=http://www.ichto.ir/news/ID/36984/36-%D9%BE%D8%B1%D9%88%D9%86%D8%AF%D9%87-%D9%85%DB%8C%D8%B1%D8%A7%D8%AB-%D9%86%D8%A7%D9%85%D9%84%D9%85%D9%88%D8%B3-%D8%AB%D8%A8%D8%AA-%D9%85%D9%84%DB%8C-%D8%B4%D8%AF|عنوان=نسخه آرشیو شده|بازبینی=۴ نوامبر ۲۰۱۸|archive-date=۱۷ ژانویه ۲۰۱۹|archive-url=https://web.archive.org/web/20190117174249/http://www.ichto.ir/news/ID/36984/36-%D9%BE%D8%B1%D9%88%D9%86%D8%AF%D9%87-%D9%85%DB%8C%D8%B1%D8%A7%D8%AB-%D9%86%D8%A7%D9%85%D9%84%D9%85%D9%88%D8%B3-%D8%AB%D8%A8%D8%AA-%D9%85%D9%84%DB%8C-%D8%B4%D8%AF|url-status=dead}}</ref><ref name=vajehyab>{{یادکرد وب|نویسنده = |نشانی = https://www.vajehyab.com/dehkhoda/گلبند |عنوان =گلبند | ناشر =[[لغتنامه دهخدا]] |تاریخ = |تاریخ بازدید = ۳۰ ژانویه ۲۰۲۱}}</ref>

در زبان [[لکیزبان لری|لری]] گلونی به گونه‌ای از سربند یا روسری چهارگوش که معمولاً از جنس [[ابریشم]] با نقش‌های سنتی است گفته می‌شود.<ref name="ReferenceA" /> این پوشش، بخشی از پوشاک مردم [[پوشاکمردم لکی|لک]] و [[پوشاک لریلر|لر]] و [[پوشاک کردی|کُرد]] است که زنان [[مردم لک|لک]] و [[مردم لر|لُر]] و [[مردم کرد|کُردلر]] به طرز خاصی به سر می‌کنند<ref name="ToolAutoGenRef5" /><ref name="بانک روسری ۱" /><ref name="tasnimnews.com" /><ref name=":0" /><ref name="ToolAutoGenRef7" /><ref name="ToolAutoGenRef2">{{یادکرد کتاب|نام خانوادگی=پهلوانی|نام=لیلا|کتاب=مستندنگاری البسه محلی لرستان|ناشر=اداره کل میراث فرهنگی و گردشگری و صنایع دستی استان لرستان – معاونت صنایع دستی|سال=بهار ۱۳۹۲}}</ref> و دختران نسل جدید از نوع کوچک آن به عنوان روسری استفاده می‌کنند. این [[روسری]] یکی از سوغات‌های [[استان لرستان|لرستان]] است.<ref>{{یادکرد وب|عنوان=معرفی سوغات و صنایع دستی خرم آباد {{!}} یادگاری از بزرگ‌ترین شهر لرنشین ایران|نشانی=https://www.otaghak.com/blog/souvenirs-and-handicrafts-of-khorramabad/|تاریخ=2023-09-14|بازبینی=2024-01-28|کد زبان=fa-IR}}</ref><ref>{{یادکرد وب|عنوان=سوغات لرستان چیست {{!}} کامل‌ترین لیست سوغاتی‌های لرستان|نشانی=https://www.raheeno.com/article/3405/%D8%B3%D9%88%D8%BA%D8%A7%D8%AA-%D9%84%D8%B1%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%86.aspx|وبگاه=www.raheeno.com|بازبینی=2024-01-28|کد زبان=fa-IR}}</ref> این سربند در گذشته در لباس مردان هم به کار می‌رفت و به‌طور کلی سربند و دستار از زمان [[ماد]]ها و [[هخامنشیان]] در لباس مردان و زنان منطقه ایران استفاده می‌شد.<ref name="mehrnews">{{یادکرد وب|نویسنده=آتوسا رحمتی|کد زبان=|تاریخ=۳۰ فروردین ۱۳۹۳|وبگاه=|نشانی=http://www.mehrnews.com/news/2407461/تب-تند-شبکه-های-اجتماعی-برای-روسری-3000-ساله|عنوان=تب تند شبکه‌های اجتماعی برای روسری ۳۰۰۰ ساله|ناشر=مجله مهر|تاریخ بازبینی=۵ اردیبهشت ۱۳۹۳}}</ref><ref name=rashidimofrad>{{یادکرد کتاب |نام خانوادگی= رشیدی مفرد|نام= ناهید|کتاب= گزارش تکمیلی مردم نگاری شهرستان خرم‌آباد| ناشر= پژوهشکده مردم‌شناسی اداره کل میراث فرهنگی و گردشگری و صنایع دستی استان لرستان|سال= مرداد - شهریور ۱۳۸۵}}</ref> گُلوَنی (Golvani) نوعی سربند است که از واژه «گلبندی» با تبدیل حرف «ب» به «و» و حذف حرف «د» گرفته شده‌است و به نوعی پارچه [[ابریشم]]ی رنگین اطلاق می‌شود.<ref name="ReferenceA"/> علیمردان عسکری عالم در کتاب ادبیات شفاهی قوم لُر، گُلوَنی را دستمال بزرگ ابریشمی و رنگارنگی می‌داند که ویژه سربند زنان جوان و دختران لُرستانی است. گاهی مردان هم از آن به عنوان سربند استفاده می‌کنند و آن را دور کلاه نمدی می‌پیچند. [[کَت]] و گلونی به همراه [[شال]] و [[ستره]] از لباس‌های سنتی و محلی لرستان است.<ref name=":4">{{یادکرد کتاب |نام خانوادگی= عسکری عالم |نام= علیمردان |کتاب= ادبیات شفاهی قوم لُر | ناشر= آرون |سال= ۱۳۸۸، صفحه ۸۱}}</ref> <ref name="ToolAutoGenRef5" /><ref name=":5" />در کتاب لُرها هم، به جوه یا جوما اشاره شده‌است و گفته شده که زنان لُر، جامه‌ای بلند می‌پوشند به نام جوه یا جوما که روی آن پیراهنی چاک‌دار و چین‌دار قرار می‌گیرد. آنان سربندی دستار مانند دارند که موها را با آن می‌پوشانند. پوشاک زنان لُر شاد و روشن است و با مهره‌های شیشه‌ای، سکه‌ها و منجوق‌ها تزئین می‌شود.<ref name="ToolAutoGenRef5" /><ref>{{یادکرد کتاب |نام خانوادگی= ابراهیمی |نام= معصومه |کتاب= لُرها | ناشر= مرکز پژوهش‌های فرهنگی مؤسسه انتشارات امیرکبیر |سال= ۱۳۸۵}}</ref> سعید شادابی در کتاب خود به نام فرهنگ مردم لرستان در بخش مربوط به لباس عروس و پوشش زنان عشایر به سرون (Sarvan) اشاره کرده‌است که همان حجاب و پوشش موهای سر و گیسوان عروس به وسیله چارقدهای ظریف و نازک گلدار ابریشمی در رنگ‌های مختلف است. این پوشش به نحو خاصی است زیرا سر عروس را با چند تخته از این چارقدها می‌پوشانند و دنباله آنها را از پشت سر آویزان می‌کنند. همان‌جا توضیح داده شده‌است که گلونی همان سرون‌های رنگی هستند و چارقدهای ساده و بزرگتر که حاشیه‌های رنگی دارد و ریشه دار هستند کت (Kat) نام دارد.<ref>{{یادکرد کتاب |نام خانوادگی= شادابی |نام= سعید |کتاب= فرهنگ مردم لرستان | ناشر= افلاک |سال= ۱۳۷۷ صفحات ۱۰۱ و ۱۰۲}}</ref> در گزارش مردم نگاری شهرستان الشتر آمده‌است که زنان مسن گلونی‌های سیاه به سر می‌کرده‌اند و زنان جوان رنگهای سبز، قرمز، نارنجی، آبی و … را به سر می‌بستند.<ref>{{یادکرد کتاب |نام خانوادگی= رشیدی مفرد|نام= ناهید|کتاب= گزارش تکمیلی مردم نگاری شهرستان الشتر| ناشر= پژوهشکده مردم‌شناسی اداره کل میراث فرهنگی و گردشگری و صنایع دستی استان لرستان|سال= تیر - مرداد ۱۳۸۵}}</ref> <ref name=":5" /><ref name=":0" />رشیدی مفرد در گزارش مردم نگاری دورود در بخش سرپوش زنان به «چار گلونی» اشاره می‌کند و می‌نویسد که چارگلونی عبارت است از چهار عدد روسری ابریشمی چهار گوش به ضلع تقریبی ۵/۱ متر و با رنگ زمینه مشکی و حاشیه‌های قرمز، آبی و سبز که زنان مسن و جا افتاده آنها را به هم دوخته و روی سر می‌بستند. لازم است ذکر شود که به شکل کلی بستن سرپوش‌های فوق بر روی سر، سرون sarvan یا ساوه sâwa می‌گویند.<ref>{{یادکرد کتاب |نام خانوادگی= رشیدی مفرد|نام= ناهید|کتاب= گزارش تکمیلی مردم نگاری شهرستان ذورود| ناشر= پژوهشکده مردم‌شناسی میراث فرهنگی لرستان|سال= تابستان ۱۳۸۲}}</ref><ref name="ToolAutoGenRef5" /><ref name=":0" />

بر اساس یک ایده، به همت جمعی از دختران خرم‌آبادی، روز [[۲۶ اردیبهشت]] به عنوان روز گلونی نام‌گذاری شده‌است. قرار است هر ساله در بهار و تا ۲۶ اردیبهشت دخترانبانوان غربلر ایران با به سر کردن گلونی، این پوشش اصیل و زیبا را به دیگران معرفی کنند. بسیاری از دختران لر اعم از معلمان، استادان، روزنامه‌نگاران، دانشجویان و فعالان فرهنگی جزو حامیان این حرکت هستند.<ref name="tasnimnews.com"/>