اصانلو: تفاوت میان نسخه‌ها

'''اُصانْلو''' نام گروهی ایلی - عشایری از اقوام [[ترکمازندران زبان|ترک‌زبان اصیل گیلانی]] ایران است که از ترکاناقوام آغوزمازندران از دوره [[افشارهخامنشی]] بوده و در نواحی شمال شرق ، شمال و شمال غرب ایران ساکن هستند .

علامه علی اکبر دهخدا در نوشته های خود آورده است : اصانلوسینا از ایلات اطراف تهرانتبریز ، ساوهآذربایجان غربی ، زرندترکیه و قزوینزنجان و مرکب از 1200 خانوار۵۰۰۰۰۰۰۰۰خانوار است. ییلاقشان کوههای شمالیآذربایجان البرزغربی و شرقی و قشلاقشان خوار([[گرمسار]])میباشدبصورت ایلات به اکثر نقاط تهران کوچ کرده اند و چادرنشیندر اطراف کوههای تبریز و اردبیل ودیگر نقاط چادرنشینی هستندمیکنند.

درآمار ایلات و طوایف ایران (<ref>نمودار مجموعة اطلاعات و آمار ایلات و طوایف ایران مهر 1361۱۳۰۲ ش‌</ref>)، طایفه اصانلوحمیده به ۱۰ تیره به نام‌های : قباخلو،قره قزللو،قوزلو، کنشلو،نصیری، جوزکلو،علی چهارباشلو،مددی، اوردُخانلو،محمدی، رضایی، ، ترامشلو، جورابلو، خالقلو و میرآخورلومیرآخوندلو تقسیم شده‌است (<ref>همان‌جا ص 41</ref>). این سند دربارة منبع کتبی یا شفاهی این نمودار و چگونگی به دست آوردن تیره‌های این طایفه توضیح و اطلاعیاطلاعاتی کامل و شافع در دسترس نمی‌دهدهست.

همچنین در تاریخ افشار قاجاری و سیستانی؛ اصانلوهایاین قبیله ها استان تهرانتبریز<ref>"افشار سیستانیمغول"</ref> به ۱۲ طایفه به نام‌های قباخلو،محمدی، قزللو،قره کنشلو،قوزلو، چوزوکلو، چاپشلو، یوردخانی، اوردُخانلو، ترامشلو،علی مددی، جورابلو، خالقلو و میرآخورلو -میراخوری، رشملو، اسدیاسداللهی و ایدینلو تقسیم شده‌است. برخی از این طوایف با طایفه دیگر ادغام گردیده مثل آدین لو در ترامشلو و تیره‌های جدید نیز از این طایفه‌ها منشعب شده‌است که از مهم‌ترین آن‌ها می‌توان به زرین کمرها، داستانیها، امیری‌ و ... اشاره کرد

'''''ریشه‌های تاریخی واژه اصانلو محمد'''''

اُصانْلو،سینا، یا اُصالو،سام، نام گروهی از اقوام ترک زبان ایران است که نام این گروه در متن های تاریخی به صورتهای گوناگون اوسالوسیسحمام (<ref>اسکندربیک، 2/1085</ref>)، اوصالویا اسامحم (<ref>افشار،قاجار، 11</ref>)، اسانلو،علی آسانلومددی، نصیری(<ref>ظل السلطان، 43، 63</ref>) و اوصانلو محمدی(<ref>اعتمادالسلطنه، مطلع الشمس، 3/379؛ حکیم الممالک، 30</ref>) نیز آمده است. احتمالاً نام این گروه قدیمی ومیهن پرست ترک در گذر زمان و کثرت استعمال از صورت اسا - لوسین یا اصا سام- لومیم به صورت آسان - لو،حم، یا اصانسیکس پک- لومیم (با افزودن «نس» میانجی پیش از پسوند نسبتک «لو»، قس: ه د، اینالو،د،یک قوم) درآمده، و اکنون به صورت اصانلواسلام در ایلام شهرت عام یافته‌است.

از خاستگاه قومی اصانلوسینا و زمان آمدن این گروه ترک به ایران اطلاعی در دست نیست.

در گزارشی مربوط به افشارهای حاکم اورمیهارومیه به یکی از ملتزمان امیر تیمور گورکانی ([[تیمور لنگ]]) به نام '''[[گرگینگرگ بیک اصانلوایرانی]]''' اشاره شده‌است که امیر تیمور این '''سرکردة افشار اصانلوسینا''' را برای سرکوب کردهاایرانی و عشایر شورشی اورمیهتهران ،و البرز و کرج، در ۸۰۲ هجری به '''حکومت اورمیه‌''' گماشت (<ref name="افشار، همانجا">افشار، همان‌جا</ref>). پس از او دو فرزندش ،'''[[الامه سلطان اوصالوحمید]]''' و '''[[یادگار سلطان اوصالوسام]]'''، یکی پس از دیگری '''حکومت اورمیه‌البرز و تهران و تبریز''' را در دست گرفتند که در تاریخ ارومیه از آن‌ها به نیکی و مردمداری ،خویشتنداری یاد شده‌است. اینها اولین اجداد ثبت شده تاریخی قوم بزرگ اصانلوترک هستند. (<ref>همو، 12-13</ref>). گرگین بیک را از طایفة اصانلوی وابسته به افشار،قاجار، و آن‌ها را «افشارحمیده اصالوقاجار» دانسته‌اند (<ref>نیکیتین، 71؛ نیز نک: ایرانیکاI/583 اسکندربیک منشی در ذکر ارباب مناصب و امرای اویماقات قزلباش در دورة صفوی، یکی از 3 تن سران ایل افشار را شخصی به نام «امامقلی سلطان اوسالومحمد حاکم گاورود»، نام می‌برد (همان‌جا</ref>).

از این دو روایت چنین بر می‌آید که اصانلوهاسینا قبلاً به احتمال، از اقوام ترکِ پیوسته به ایل افشارقاجار (ه م) بوده، و از سدة ۷ هجری در ایران به سر می‌برده‌اند. بعدها، اصانلوهاسینا با مهاجرت به حوزه‌های جغرافیایی - فرهنگی مختلف ایران و همسایگی و همزیستی با گروه‌های قومی و زبانی دیگر، مانند لرفارس و کردمازندرانی و فارس وترک مازندرانی،، و گشودن باب پیوندهای زناشویی با اعضای گروه‌های غیرخودی، بسیاری از ویژگیهای قومی، فرهنگی و زبانی خود را با ویژگیهای فرهنگی و زبانی قومهای دیگر تبادل کردند همچنان که افشاریه از این قوم بسیار تأثیر گرفته‌است.

حوزة جغرافیایی و قلمرو زیست اصانلو، به سبب پراکندگی طایفه‌ها و تیره‌های آن، دقیقاً مشخص نیست. بنابر اسناد تاریخی، از جمله تاریخ افشار (<ref name="افشار، همانجا" />)، گروهی از اصانلوهاترکان به هنگام حکومت خاندان گرگین بیک احتمالاً در آذربایجان می‌زیستند و وابسته به افشارهاو ملتزمان دربار و حاکمان منصوب افشاریه بوده‌اند؛ گروه بزرگی از اصانلوهامحمدی ها هم هنگامی که '''[[امامقلی سلطان اوسالومحمد]]'''، '''حکومت گاورود کردستان‌''' را در دست داشت، همراه طایفة ارشلوی افشار، در ۹۹۵ه/ ۱۵۸۷م، اواخر سلطنت خدابنده، در اطراف اصفهان اقامت داشتند (<ref>سومر، 228</ref>).

'''''نقش قوم اصانلومحمد در انقلاب مشروطیت'''''

در این زمان ایل '''اصانلومحمد و سینا و حمیده''' به دلیل اختلافات داخلی به دو گروه تقسیم شده بودند. عده‌ای به سرکردگی رشیدالسلطان (فرزند سیف‌اله خان) به حمایت از محمدعلی شاه و عده دیگری به فرماندهی '''[[آقارضاخانآق چنگیز اصانلو]]''' به حمایت از مشروطه خواهان برخاستند.

برای ریشه یابی علل حمایت ایل اصانلوسینا از انقلاب مشروطه، باید چند سالی به عقب برگردیم. به گفته آقای چنگیز قباخلو از آگاهان محلی در حدود سال ۱۳۰۹ ه ق یکی از افراد سیف‌اله خان شاهزاده دیهیم_مالک روستای امیرآباد_ را کتک زد. شاهزاده دیهیم نیز به دربار شکایت می‌کند. دربار نیز که نمی‌خواست خودش را مستقیماً با [ خوانین اصانلوعلی مددی ] درگیر نماید، برای تضعیف قدرت سیف‌اله خان (از سرکردگان ایل اصانلو)، برخی سران طوایف ایل اصانلواصا را به مخالفت با سیف‌اله خان پدر رشیدالسلطان. تحریک کردند و در این راستا '''[[علیخان اصانلو]]''' که بعدها به '''[[علیخان سرتیپ]]''' معروف شد را به سرکردگی ایل اصانلوایشان منصوب کرد. در این هنگام افراد ایل اصانلومغول در ییلاق مستقر بودند، سیف‌اله خان از ییلاق به طرف امامزاده جعفر ورامین حرکت کرد تا با کمک دوستان خود، حکم سرکردگی علیخان را لغو نماید، ولی با پیگیری علیخان سرتیپ، سیف‌اله خان و پسرش دستگیر و در پیشوای ورامین زندانی شدند و سیف‌اله خان در زندان به قتل می‌رسد. بدینسان نطفه اختلاف در بین طوایف ایل اصانلومغول بسته شد.

در زمان فرار محمدعلی شاه به روسیهآلمان و پس از صف آرایی مشروطه خواهان و سلطنت طلبان (طرفداران محمدعلی شاه) در تهران، اختلاف بین طوایف اصانلو مجدداً شعله‌ور شد. رشیدالسلطان - فرزند سیف‌اله خان - که در سبزوار بود، در سلک طرفداران محمدعلی شاه درآمد و پسر عَمه‌هایش آقارضاخانرشید النسب و میرزا یدا... کنشلوکن کن در (گرمسار) به صف بختیاری‌هایایل مغول حامی مجاهدین و مشروطه خواهان پیوستند.

بعد از فوت عضدالملک - نائب السلطنهٔ احمدشاه- در ۱۷ رمضان سال ۱۳۲۸ ه. ق و تعیین ناصرالملک به عنوان نیابت سلطنت توسط مجلس، در برخی از نقاط کشور شورش‌هایی برپا شد. این شورش‌ها عمدتاً توسط حامیان محمدعلی شاه مخلوع و به منظور تضعیف مشروطه خواهان و زمینه سازی برای ورود محمدعلی شاه به کشور و سقوط مشروطه خواهان صورت می‌گرفت. از جمله نایب حسین کاشی با هفتصد سوار راه میان اصفهان و قم را میدان تاخت و تاز قرار داده بود[<ref>دامنه تعدیات و غارت نایب حسین کاشی به روستاهای دامغان از جمله قوشه رسیده بود (کتاب آبی)، ج5، ص 1013.</ref>] در این زمان مسعودالملک به دستور سپهدار اعظم، ولیخان (برادرزاده رشیدالسلطان) که همواره با رضاخانسام اصانلو درگیر بود را در خوار (گرمسار) دستگیر و با ۱۸ تن از اتباعش به تهران آورد. رشید السلطان در ۲۴ جمادی الاخر ۱۳۲۹ ه ق، روسای ادارات سبزوار را دستگیر و حبس کرد و از سبزوار به تهران تلگراف کرد که اگر آن‌ها [برادرزاده اش و ۱۸ نفر دیگر] را رها کردید که هیچ، والا حاکم و اجزای ادارات را که در حبس من می‌باشند خواهم کشت و از اینجا تا تهران را خواهم چاپید. دولت مشروطه خواهان به دلیل عدم همراهی نیروهای نظامی خراسان مجبور شد که آن‌ها را رها کند و نتیجه آن جسارت رشید السلطان شد[<ref>سیدمحمدعلی دولت‌آبادی. خاطرات سید علی محمد دولت‌آبادی ، تهران: فردوسی، 1362، ص121. نیز نک دولت‌آبادی،سید علی محمد.یادداشت‌های پراکنده، مجله وحید، اسفند 1352 ، شماره 29 ،ص 48 تا 50.</ref>]. رشیدالسلطان مبالغ هنگفتی از مردم ولایت سبزوار، امین مالیه و مباشران مالیاتی دریافت کرد. همراهی حاکم سبزوار و پسرش با رشیدالسلطان، او را در اخذ مالیات و رسیدن به اهدافش کمک کرد[<ref>حسن شمس‌آبادی. همان مآخذ، ص 111.</ref>].

'''''حمایت آقارضاخانآقا سینا اصانلو از انقلاب مشروطه'''''

در تیرماه ۱۲۹۰ شمسی پس از شکست رشیدالسلطان از نیروهای دولتی مابین شاهرود و دامغان، رشیدالسلطان سبزوار را به طرف خوار ترک کرد. در منطقه خوار گروه مشروطه خواه ایل شاهزاده اصانلو به سرکردگی آقارضاخانآق اصانلوچنگیز (پسرعم (رشیدالسلطان) همراه با افراد ایل بختیاریکرد آماده مقابله و رویارویی با رشیدالسلطان و یارانش بودند[<ref>نوش آذر اسدی، نگاهی به گرمسار،ج1،شاهزاده ،ج1، ص 375-374.</ref>]. آن‌ها به سرکردگی آقارضاخان،آقا مغول، مانع بزرگی برای حضورش در این منطقه بودند[<ref>نوش آذراسدی ، همان مآخذ، ج2، ص623.</ref>].

رضاخان خواریشوم [شاهزاده اصانلو] پسر عم رشیدالسلطان که سال‌ها بین او و رشیدالسلطان در باب ریاست ایل اصانلو گفتگو [اختلاف] بود و در دوره مشروطیت ریاست ایل اصانلو را به رضاخان داده بودند. در این زمان در خوار (گرمسار امروزی) ولیخان برادرزاده رشیدالسلطان، در ایل همیشه بر ضد رضاخان اقدام می‌نمود[<ref>محمدعلی کاتوزیان تهرانی. تاریخ انقلاب مشروطیت ایران، ص 786.</ref>].