شاهنشاهی اشکانی: تفاوت میان نسخه‌ها

}}

{{تاریخ ایران}}

 

این شاهنشاهی در قرن سوم پیش از میلاد توسط [[ارشک یکم|اَرشَک]] رهبر قبایل ایرانی [[پرنی|پَرنی]]، (گروهی از قبایل [[سکاها|سکایی]] تبار از اتحادیه [[داهان]]) و سایر افراد این قبایل که از جنوب [[روسیه]] به منطقه [[پارت]] مهاجرت کرده بودند تأسیس گردید. آنها با شکست دادن و کشتن [[آندراگوراس]]، شاهنشاهی اشکانی را بنیان‌گذاری کردند.<ref name=":0"/><ref>"roughly western [[خراسان|Khurasan]]" {{harvnb|Bickerman|1983|p=6}}.</ref>ارشک سپس با متحد کردن پارتیان و دیگر اقوام ایرانی علیه [[سلوکیان]] قیام کرد و با تثبیت اقتدار، بنیان سلسلهٔ خود را از تبار هخامنشیان برشمارد. [[مهرداد یکم]] (۱۷۱–۱۳۸ پ. م) با تصرف مناطق [[ماد]] و [[میان‌رودان]]، قلمرو اشکانی را تا حد زیادی گسترش داد و سرانجام شاهنشاهی اشکانی در دوران [[مهرداد دوم]] به اوج گستره خود رسید. پهناوری دولت اشکانی در دورهٔ اقتدارش از [[فرات|رود فرات]] تا [[هندوکش]] و از کوه‌های [[قفقاز]] تا [[خلیج فارس]] را شامل می‌شد. به‌دلیل قرار گرفتن [[جاده ابریشم]] در گسترهٔ حکومت اشکانی و قرار گرفتن در مسیر بازرگانی بین [[جمهوری روم]] (بعدها [[امپراتوری روم]]) و [[حوضه مدیترانه]] و [[امپراتوری هان]] در [[چین]]، این امپراتوری به مرکزی برای بازرگانی جهانی تبدیل شد. اشکانیان در دهه‌های نخستین حکومت خود، بخشی از سنت‌های [[هلنیسم|هِلِنیسم]] که پس از [[نبرد گوگمل]] رواج یافته بود را در دربار خود پذیرفتند؛ اما رفته‌رفته سنت‌های ایرانی بر همتایان هِلِنی خود غلبه کردند و این دوره شاهد یک نوزایی فرهنگی ایرانی بود. شاهان اشکانی خود را «[[شاهنشاه]]» می‌خواندند که نشانگر ادعای آنان بر جانشینی [[هخامنشیان]] است. در واقع شاهان اشکانی به راستی شاهِ شاهان بودند، زیرا تعداد زیادی از شاهان منطقه فرمانروای اشکانی را به عنوان شاهنشاه خود به رسمیت می‌شناختند؛ درحالی که در دوره هخامنشی [[ساتراپ|فرمانروایان محلی]] توسط دولت مرکزی انتخاب می‌شدند، شاهنشاهی اشکانی تعداد زیادی پادشاهی کوچک و بزرگ را در دل خود جای داده بود که فرمانروایی بر آنان به صورت موروثی دست به دست می‌شد. گرچه تعدادی [[شهربانی]] نیز به مانند گذشته وجود داشتند، اما در مقایسه با همتایان هخامنشی خود از خودمختاری کمتری برخوردار بودند. با گسترش قلمروی شاهنشاهان اشکانی، مرکز قدرت این دولت از خاور به باختر ایران منتقل شد. سیستم کشورداری اشکانی را کَتَگ خدایی یا تیره شاهی (تیره فرمانی) می‌نامند.