درفش کاویانی: تفاوت میان نسخه‌ها
محتوای حذف‌شده محتوای افزوده‌شده
Varaste900 (بحث | مشارکت‌ها) بدون خلاصۀ ویرایش برچسب‌ها: واگردانی دستی برگردانده‌شده متن دارای ویکی‌متن نامتناظر |
|||
خط ۴:
|Nickname =
|Image = Legendary Banner of Derafshe Kaviyani.jpg
|Image_size = 200
|Imagetext = درفش کاویانی ([[شاهنشاهی ساسانی|دورهٔ ساسانی]]) از کتاب ''[[راهنمای رژه (کتاب)|راهنمای رژه]]''، به‌مناسبت [[جشن‌های ۲۵۰۰ ساله شاهنشاهی ایران]]
|Use =
|Symbol = {{IFIS|Equal}}
|Proportion =
| Adoption = در دورهٔ [[اسطوره|اسطوره‌ای]] [[پیشدادیان|پیشدادی]]
| Design = درفش کاویانی از جنس چرم (پوست [[پلنگ]] یا [[خرس]] یا [[شیر (گربه‌سان)|شیر]]) بود و چهار شُرّابه به رنگ‌های [[سرخ]]، [[زرد]]، [[کبود]] و [[بنفش]] از آن آویخته بودند.
| Designer =
سطر ۱۳ ⟵ ۱۵:
|Use2 =
|Proportion2 =
|Design2 =
}} '''دِرَفشِ کاویانی''' [[پرچم]] [[اسطوره|اسطوره‌ای]]
این پرچم پس از قیام کاوه علیه ضحاک به وجود آمد، هنگامی که کاوه پیش‌بند چرمی آهنگری‌اش را بر نیزه‌ای چوبی استوار کرد و مردم را گرد خود جمع کرد تا دربرابر ضحاک بشورند. پس از پیروزی این قیام، و به پادشاهی رسیدن فریدون، او این درفش را گرامی داشت و جواهراتی به آن افزود. به گفتهٔ منابع، این درفش ابعادی حدود ۵ متر در ۷٫۵ متر داشته و جنس آن از چرم یا پوست [[پلنگ]] و یا پوست [[شیر (گربه‌سان)|شیر]] بوده‌است.
برخی از پژوهشگران عقیده دارند این
منابع پذیرفته‌شده‌ای در دسترس است که نشان می‌دهد این درفش در [[شاهنشاهی ساسانی]] پرچم رسمی ساسانیان بوده و از آن در جنگ‌ها نیز استفاده می‌شد. در [[نبرد قادسیه]] درفش کاویانی به دست اعراب مسلمان افتاد و جواهرهای روی آن به غارت رفت و خود درفش نیز به دستور عمر بن خطاب به آتش کشیده‌شد. درفش کاویانی در تاریخ ایران بارها نماد آزادی‌خواهی بوده و از آن در متون تاریخی نام برده شده‌است. برای نمونه، [[یعقوب لیث]] که ادعای «میراث پادشاهان ایران» را کرده‌بود و در پی «احیای شکوه و جلال آنان» بود، شعری برای [[خلافت عباسی|خلیفهٔ عباسی]] فرستاد و در آن گفت: «درفش کاویانی (عَلَم الکابیان) همراه من است و امیدوارم که زیر سایهٔ آن بر ملت‌ها فرمانروایی کنم». در دوران مدرن نیز این درفش نقشی نمادین در جنبش‌های سیاسی و اجتماعی داشت و در ملی‌گرایی نوین ایران توأمان دارای نقشی عقیدتی، فرهنگی و روشنفکری بوده و نماد میهن‌پرستان به‌شمار رفته‌است. == ظاهر ==
[[پرونده:Reconstructed Derafsh-e Kaviani in 2,500-year celebration of the Persian Empire.png|بندانگشتی|بازسازی درفش کاویانی ([[شاهنشاهی ساسانی|دورهٔ ساسانی]]) در [[جشن‌های ۲۵۰۰ ساله شاهنشاهی ایران|جشن‌های ۲۵۰۰سالهٔ شاهنشاهی ایران]]
به‌گفتهٔ [[محمد بن جریر طبری|طبری]] و [[علی بن حسین مسعودی|مسعودی]] [[فهرست تاریخ‌نگاران ایرانی|تاریخ‌نگاران]] سدهٔ دهم میلادی، این پرچم از پوست [[پلنگ]] ساخته شده بود و ابعاد آن ۸ ×۱۲ ذراع، (حدود ۵ ×۷٫۵ متر) بود. [[محمد بن موسی خوارزمی|خوارزمی]] به منابعی اشاره کرده که در آنها جنس درفش کاویانی از پوست [[خرس]] یا [[شیر (گربه‌سان)|شیر]] بوده‌است.<ref name=":0">{{یادکرد دانشنامه|نام خانوادگی=Khaleghi-Motlagh|نام=Djalal|پیوند نویسنده=جلال خالقی مطلق|مقاله=DERAFŠ-E KĀVĪĀN|دانشنامه=Encyclopaedia Iranica|ویرایش=Last Updated: November 21, 2011|جلد=VII, Fasc. 3|سال=1994|ناشر=|مکان=|شابک=|صفحه=315-316|نشانی=https://iranicaonline.org/articles/derafs-e-kavian-|تاریخ بازبینی=|نشانی بایگانی=|تاریخ بایگانی=|زبان=en}}</ref>
[[پرونده:Derafsh Kaviani Banner.jpg|150px|بندانگشتی|اختر کاویان ([[ایران پیش از تاریخ|دوران پیش از تاریخ]]) از کتاب ''[[راهنمای رژه (کتاب)|راهنمای رژه]]''، به‌مناسبت [[جشن‌های ۲۵۰۰ ساله شاهنشاهی ایران]]]]
وصف درفش کاویانی در ''[[شاهنامه]]'' چنین آمده که درفشی مرصع و دارای نوارهای [[سرخ]]، [[زرد]]، [[کبود]] و [[بنفش]] با نشان ستاره (اختر) بوده‌است. این درفش را به دلیل این نشان، اختر کاویان نیز می‌نامیدند و بدین طریق بر معنای نمادین آن، بخت و اقبال، تأکید می‌کردند.<ref>{{یادکرد دانشنامه|نام خانوادگی=شایان‌فر|نام=شهناز|پیوند نویسنده=|مقاله=پرچم|دانشنامه=دانشنامه جهان اسلام|ویرایش=|جلد=۱۷|سال=۱۳۹۳|ناشر=|مکان=|شابک=|صفحه=|نشانی=https://rch.ac.ir/article/Details/9167|تاریخ بازبینی=|نشانی بایگانی=|تاریخ بایگانی=|زبان=fa}}</ref>
سطر ۵۱ ⟵ ۵۸:
{{پایان شعر}}
== ریشه‌ها و پیشینه ==
[[File:Shahr-e-shokhte.jpg|thumb|نشان به جا مانده از شهر سوخته <ref>{{یادکرد نشریه|نام خانوادگی=گنجی|نام=شادی|عنوان=بررسی ساختار سیاسی - اجتماعی جامعه شهر سوخته در هزاره سوم پیش از میلاد|نشریه=جامعه شناسی تاریخی|ویرایش=|دوره=۹|شماره=۲|سال=۱۳۹۶|صفحه=۵۹|زبان=fa}}</ref>.]]
[[پرونده:Bagadates enthroned.jpg|جایگزین=بغداد یکم با جامه و عصای پادشاهی بر روی تخت پادشاهی نشسته و جام نوشیدنی را در دست دارد و پرچم ایران در روبروی او قرار گرفته‌است.|بندانگشتی|[[بغداد یکم]] با جامه و عصای پادشاهی بر روی تخت پادشاهی نشسته و درفش کاویانی در روبروی او قرار گرفته‌است.<ref name=":1">Ashmore, Harry S. (1961). ''[https://books.google.com/books?id=ECFGAQAAIAAJ Encyclopaedia Britannica: a new survey of universal knowledge]''(به انگلیسی). Encyclopaedia Britannica. p. 603.</ref><ref name=":2">Lukonin, Vladimir; Ivanov, Anatoly (2015). ''[https://books.google.com/books?id=5HulCgAAQBAJ&pg=PT197 Persian Art]'' (به انگلیسی). Parkstone International. p. 197. [[شماره استاندارد بین‌المللی کتاب|ISBN]] [[ویژه:منابع کتاب/978-1-78310-796-4|<bdi>978-1-78310-796-4</bdi>]].</ref>]]▼
[[File:Pazyryk carpet.jpg|thumb|نقوش کاویانی در [[فرش پازیریک]].]]
▲[[پرونده:Bagadates enthroned.jpg
[[پرونده:Coin of Vadfradad (Autophradates) II of Persis, Istakhr mint.jpg|بندانگشتی|سکهٔ [[وادفراداد دوم]]، بر فراز درفش کاویانی و نیز بر فراز کلاه او پرنده‌ای دیده می‌شود.]]
نشان‌هایی شبیه به درفش کاویانی از تمدن‌های هزاره‌های پیش از میلاد از جمله [[شهر سوخته]] به دست آمده است و به نظر می‌رسد هنر این تمدن‌ها در شکل گیری ستاره میانه درفش کاویانی تاثیر گذار بوده است.
براساس ''[[شاهنامه|شاهنامهٔ]]'' فردوسی، [[کاوه آهنگر|کاوهٔ آهنگر]] هنگام خیزش دربرابر [[ضحاک]]، پیش‌بند چرمی خود را بر نیزه‌ای چوبی قرار دارد و از آن به‌عنوان نمادی برای اتحاد علیه ضحاک استفاده کرد. پس از پیروزی قیام، پادشاهی به [[فریدون]] رسید و او نیز با افزودن [[طلا|زَر]] و جواهر و نوارهای [[سرخ]]، [[زرد]]، [[کبود]] و [[بنفش]] آن را آراست و نامش را درفش کاویان گذاشت و پس از او (فریدون) نیز هر پادشاهی که به قدرت می‌رسید، جواهراتی به آن می‌افزود.<ref name=":0"/>
در [[اوستا]] و منابع هخامنشی یا اشکانی به درفش کاویانی اشارهٔ مستقیمی به میان نیامده است، اما برخی از پژوهشگران از جمله [[فردیناند یوستی]]، [[فردریش ساره]]، و اسکار مان عقیده دارند که درفش کاویانی در قسمت آسیب‌دیدهٔ [[موزائیک اسکندر]] به تصویر کشیده شده‌است. ولی [[گزنفون]] در ''[[آناباسیس]]'' اشاره کرده که پرچم پادشاه هخامنشی عقابی طلایی بر سپری بود که بر نیزه حمل می‌شد. البته احتمال وجود چند درفش در دوران هخامنشیان وجود دارد.
به هر حال نشانی شبیه به ستاره میانه درفش کاویانی در آثار مرتبط با هخامنشیان مانند [[فرش پازیریک]] و همچنین در لباس سربازان هخامنشی در نقش برجسته‌های شوش دیده می‌شود. در سکه‌های حاکمان محلی پارس در دوران سلوکیان و اشکانیان ([[فرترکه]]) درفشی دیده می‌شود که شباهت آشکاری به شمایل ذکر شده برای درفش کاویانی در شاهنامه دارد. اینکه در سکه فرترکه‌ها آثاری مانند کعبه زرتشت دیده می‌شود نشان می‌دهند آنها تحت تاثیر فرهنگ و تمدن هخامنشیان بودند و وجود درفش کاویانی در موزائیک اسکندر را محتمل تر می‌کند. [[آرتور کریستنسن]] درفش کاویانی را به عنوان پرچم سلطنتی ساسانیان پذیرفت و استدلال کرد که اسطورهٔ کاوهٔ آهنگر در دورهٔ ساسانیان شناخته شده بود و شهرت [[خاندان کارن]] که نسب خود را به قارن پسر کاوه می‌رساندند موید این امر است. [[استیگ ویکاندر]] با این دیدگاه موافق بود، اما عقیده داشت که این درفش را گروهی از مردان جنگ‌جوی عصر اوستایی و نگهبانان و راهبان جنگی [[مزدیسنا|دین زرتشتی]] هم حمل می‌کردند. او همچنین معتقد بود که درفش کاویانی در دوران [[شاهنشاهی اشکانی|اشکانیان]] نیز پرچم ملی ایران بوده‌است.<ref name=":0"/> در [[نبرد قادسیه]] که در آن اعراب مهاجم بر سپاه ساسانیان پیروز شدند، درفش کاویانی به دست ضرار بن خطاب افتاد. او ۳۰٬۰۰۰ دینار برای آن دریافت کرد، اگرچه ارزش واقعی آن ۱٫۲ یا حتی ۲ میلیون دینار بود. پس از برداشتن جواهرها، گفته می‌شود که [[عمر بن خطاب]] درفش کاویانی را سوزاند.<ref name=":0"/>
سطر ۶۲ ⟵ ۸۱:
[[پرونده:Kaveh 1 Titelblatt (cropped).jpg|بندانگشتی|درفش کاویانی در دستان [[کاوه آهنگر|کاوهٔ آهنگر]] که بر روی جلد مجلهٔ ''[[کاوه (مجله)|کاوه]]'' که در [[برلین]] چاپ می‌شد]]
درفش کاویانی را همهٔ پادشاهان ایران گرامی می‌داشتند و به باور ایرانیان، این درفشِ فرخنده مایهٔ پیروزی در جنگ‌ها به‌شمار می‌رفت. اشارهٔ کنایه‌آمیز [[ناصرخسرو]] به «خجسته علم کاویان» و نیز [[خاقانی]] این باور را نشان می‌دهد. به سبب همین ویژگی‌ها، پادشاهان ایرانی گوهرهایی گرانبها بر آن آویخته بودند.<ref>{{یادکرد دانشنامه|نام خانوادگی=سیدی|نام=سید محمد|پیوند نویسنده=|مقاله=پرچم|دانشنامه=دایرةالمعارف بزرگ اسلامی|ویرایش=|جلد=۱۳|سال=۱۳۸۳|ناشر=|مکان=|شابک=۴-۲۵-۷۰۲۵-۹۶۴|صفحه=|نشانی=https://www.cgie.org.ir/fa/article/229394/|تاریخ بازبینی=|نشانی بایگانی=|تاریخ بایگانی=|زبان=fa}}</ref> به گفتهٔ ''شاهنامه''، هنگام جمع‌آوری ارتش، پنج [[موبد]] درفش کاویانی را از انبار بیرون می‌آوردند و همراه شاه یا فرماندهِ ارتش به جنگ می‌بردند.<ref name=":0"/>
[[پرونده:Alame derafh.jpg
اهمیت ملی درفش کاویانی به حدی بود که یک قهرمان تورانی می‌توانست بگوید: «آن اختری است که قوت ایرانیان در آن نهفته‌است» و «اگر آن درفش ارغوانی را بگیریم، ما روز را بُردیم». در واقع تسخیر و انهدام این پرچم نشان از فروپاشی شاهنشاهی ایران داشت؛ بنابراین، هنگامی که [[یعقوب لیث]] ادعای «میراث پادشاهان ایران» را کرد و در پی «احیای شکوه و جلال آنان» بود، شعری برای [[خلافت عباسی|خلیفهٔ عباسی]] فرستاد و در آن گفت: «درفش کاویانی (عَلَم الکابیان) همراه من است و امیدوارم که زیر سایهٔ آن بر ملت‌ها فرمانروایی کنم». ممکن است قصد او این بوده باشد که پرچمی مشابه پرچم باستانی ایران را دوباره بسازد، اما این امر هرگز محقق نشد. با این وجود، پرچم‌های ستاره‌دار در ایران محبوبیت خود را حفظ کردند تا زمانی که نماد [[شیر و خورشید]] بر روی پرچم‌ها قرار گرفت.<ref>{{یادکرد دانشنامه|نام خانوادگی=Shahbazi|نام=A. Shapur|پیوند نویسنده=علیرضا شاپور شهبازی|مقاله=FLAGS i. Of Persia|دانشنامه=Encyclopædia Iranica|ویرایش=Last Updated: January 31, 2012|جلد=X, Fasc. 1|سال=1999|ناشر=|مکان=|شابک=|صفحه=12-27|نشانی=http://www.iranicaonline.org/articles/flags-i|تاریخ بازبینی=|نشانی بایگانی=|تاریخ بایگانی=|زبان=en}}</ref>
| |||