تناقض: تفاوت میان نسخه‌ها

* تناقض عبارت است از رویارویی دو گزاره که از لحاظ موضوع و محمول یکسان‌اند، ولی از حیث کیفیت یکسان نیستند و نیز کمیت یکسان ندارند (یکی از آن دو کلی، و دیگری جزئی است)، مانند « همهٔ دانش‌جویان روشن‌فکر هستند » و « برخی از دانشجویان، روشنفکر نیستند » . درستی هر دو طرف هم‌ستیزی امکان ندارد، یعنی اگر قضیۀ « همۀ دانشجویان، روشن‌فکر هستند» درست باشد، از درستی آن لازم می آید که قضیۀ « برخی از دانش‌جویان روشن‌فکر نیستند» نادرست باشد و برعکس . نادرستی هر دو طرف هم‌ستیزی هم امکان ندارد، به این معنی که اگر قضیۀ « همۀ دانشجویان، روشنفکر هستند » نادرست باشد، از نادرستی آن لازم می‌آید که قضیۀ «برخی از دانشجویان، روشنفکر نیستند» درست باشد، زیرا امکان دیگری در میان نیست. در این صورت باید گفت که در برابر هر قضیه فقط یک قضیۀ هم‌ستیز وجود دارد. به بیان دیگر دو طرف هم‌ستیزی برخلاف دوطرف تضاد، هیچ امکانی برای شق ثالث باقی نمی‌گذارند.<ref name="d">دو منطق – اثر امیرحسین آریان پور – نشر احیا - 1357</ref>

 

 

* در منطق، یک '''هم‌ستیزی''' عبارت است از ناسازگاری منطقی بین دو [[گزاره (منطق)|گزاره]]. هرگاه قضیه‌ای صادق و درست باشد، [[نقیض]] آن '''کاذب''' و نادرست خواهد بود و برعکس. دو قضیه‌ای را که نسبت به هم چنان اختلاف و تقابلی داشته باشند، دو قضیهٔ '''هم‌ستیز''' می‌نامند. در [[منطق صوری]] '''هم‌ستیزی''' خود یکی [[فرمول گزاره‌ای]] است که همواره نادرست می‌باشد و با علامت <math>\bot</math> نشان داده می‌شود.

 

در هم‌ستیزی کمیت و کیفیت قضیه تغییر می‌کند؛ بنابراین هم‌ستیز قضیهٔ کلیه، قضیهٔ جزئیه است و برعکس. هم‌ستیز قضیهٔ موجبه، قضیهٔ سالبه است و برعکس. مثلاً دو جملهٔ «هر عالمی پرهیزکار است» و جملهٔ «بعضی عالمان پرهیزکار نیستند» هم‌ستیز هم هستند؛ هم‌چنین دو جملهٔ «هیچ فلزی عایق نیست» و «بعضی فلزها عایق‌اند» متناقض‌اند.

 

 

در منطق سنتی مسأله [[وحدت‌های هشتگانه]] مطرح شده است که معمولاً در این شعر بیان می‌شود:

{{ادات منطقی}}

 

*[[استدلال]]

*[[وارونگی]]

*[[رویارویی]]

 

{{پانویس}}

 

[[رده:مارکسیسم]]

[[رده:مغالطه‌های منطقی]]