فلسفه سیاسی: تفاوت میان نسخه‌ها

محتوای حذف‌شده محتوای افزوده‌شده
Habib Farahzadi (بحث | مشارکت‌ها)
Rezabot (بحث | مشارکت‌ها)
جز ربات ردهٔ همسنگ (۲۴) +املا+مرتب+تمیز (۴،۷): + رده:فلسفه علوم اجتماعی
خط ۱:
'''فلسفه سیاست''' مطالعه مسائلی همچون [[سیاست]]، [[آزادی]]، [[عدالت]]، [[مالکیت]]، [[حقوق]]، [[قانون]] و شیوه اجرایی کردن آن توسط قوای حاکم است، در این مطالعه به سوالاتی نظیر این که این مسائل چه هستند؟ چرا مورد نیاز می باشند؟ چه چیزی به یک [[دولت]] مشروعیت می بخشد؟ چه حقوق و آزادی هایی باید پاس داشته شوند و چرا؟ چه شکلی باید برای [[حکومت]] اتخاذ شود و چرا؟ قانون چیست؟ و شهروندان چه وظایفی را در یک دولت مشروع بر عهده دارند؟ (اگر به کل وظیفه ای داشته باشند) و در چه زمانی به گونه ای مشروع می توانند دولت را به زیر بکشند؟ به معنایی عام تر فلسفه سیاست اشاره به یک دیدگاه کلی یا یک اخلاقیات مشخص دارد. هم چنین می توان از آن با عنوان یک عقیده یا رفتار سیاسی نیز یاد کرد که البته در عمل سیاست لزومن از فلسفه خویش پیروی نمیکندنمی‌کند.<ref>{{cite book| last = Hampton| first = Jean| title = Political Philosophies and Political Ideologies| url = http://books.google.com/?id=KhSDAAAAMAAJ| year = 1997| publisher = WestviewPress| isbn = 978-0-8133-0858-6| page = xiii| ssrn = 1755117 }} in ''Patriotic Elaborations: Essays in Practical Philosophy'', Montreal and Kingston: McGill-Queen's University Press, 2009.</ref>
[[پرونده:Sanzio 01 Plato Aristotle.jpg|بندانگشتی|چپ|[[ارسطو]] و [[افلاطون]] در حال قدم زدن. دو تن از تاثیر گذارترین فلاسفه سیاسی. تابلو مشهور به مکتب [[آتن]]]]
 
== تاریخچه ==
 
=== باستان ===
 
==== چین باستان ====
فلسفه سیاست چینی باز می گردد به دوره بهار و پاییز در این کشور، و به ویژه با عقاید [[کنفوسیوس]] در قرن ششم پیش از میلاد شناخته می شود. فلسفه سیاست چینی به عنوان عکس العمل و پاسخی به شکست و ضعف های سیاسی و اجتماعی این کشور در دوره بهار و پاییز و زمانه جنگ های داخلی، رشد و توسعه یافت. عمده ترین فلسفه های در این دوران [[کنفوسیانیسم]]، [[قانون گرایی]]، [[موهیسم]]، [[برابری گرایی]] و [[تائویسم]] بودند که هر یک به بعد خاصی از سیاست در مکتب فکری خود می پرداختند. فلاسفه ای نظیر [[کنفوسیوس]]، [[منسیوس]] و [[موزی]] بر روی اتحاد سیاسی و ثبات سیاسی به عنوان پایه هایی برای فلسفه هایشان متمرکز بودند. کنفوسیانیسم از دولتی سلسله مراتبی و شایسته سالار حمایت می کرد که بر پایه همدلی، وفاداری و روابط داخلی شکل گرفته است. قانون گرایی از یک دولت به شدت مقتدر حمایت می کرد که بر پایه مجازات ها و قوانینی سخت و بی رحمانه شکل گرفته است. موهیسم از یک دولت اشتراکی و تمرکز زدایی شده حمایت می کرد که بر پایه های صرفه جویی و ریاضت استوار شده است. برابری گرایان هم از ایده هایی اشتراکی آرمان گرایانه و برابری طلبانه حمایت می کردند.<ref>{{cite book|last= Deutsch |first=Eliot | coauthors = Ronald Bontekoei|year=1999 | page= 183|title=A companion to world philosophies|publisher=Wiley Blackwell}}</ref> [[تائویسم]] نیز حامی [[آنارشیسم]] یا همان هرج و مرج گرایی بود. قانون گرایی فلسفه سیاسی چیره در زمان حکومت کین دیناستی بود ولی در دوره حکومت هان دیناستی جایش را با کنفوسیانیسم عوض کرد. پیش از این که [[چین]] [[کمونیسم]] را به عنوان نظام حاکم خود انتخاب کرده و اعمال کند، کنفوسیانیسم حکومتی، فلسفه سیاسی چیره در این کشور تا قرن بیستم باقی ماندباقی‌ماند.<ref>{{cite book| last = Hsü| first = Leonard Shihlien| title = The political philosophy of Confucianism| url = http://books.google.com/?id=FWFtQIyun-8C| year = 2005| publisher = Routledge| isbn = 978-0-415-36154-5| pages = xvii-xx| quote = The importance of a scientific study of Confucian political philosophy could hardly be overstated. }}</ref>
====یونان باستان====
ریشه فلسفه سیاست در غرب به فلسفه یونان باستان باز می گردد، جایی که فلسفه سیاست با کتاب [[جمهوری]] [[افلاطون]] در قرن چهارم پیش از میلاد شروع شد.<ref name="Sahakian 1993 59">{{cite book| last = Sahakian| first = Mabel Lewis| title = Ideas of the great philosophers| url = http://books.google.com/?id=Vi7cQMw8SwYC&pg=PA59| year = 1993| publisher = Barnes & Noble Publishing| isbn = 978-1-56619-271-2| page = 59| quote = ...Western philosophical tradition can be traced back as early as Plato (427-347B.C.). }}</ref> [[یونان باستان]] توسط شهر-دولت هایی احاطه شده بود که هر یک از آن ها شکل خاص و مختلفی از سازمان سیاسی را در شهر خود اعمال می کردند. این اقسام حکومت ها توسط افلاطون به چهار گروه دسته بندی شد: [[تیموکراسی]]، [[استبداد]]، [[دموکراسی]] و [[اولیگارشی]]. یکی از مهم ترین کارهای کلاسیکی که در زمینه فلسفه سیاست انجام شده است، جمهوری افلاطون است،<ref name="Sahakian 1993 59"/> که توسط [[ارسطو]] در کتاب سیاست پی گیری و ادامه داده شد.<ref>{{cite book| last = Kraut| first = Richard| title = Aristotle: political philosophy| url = http://books.google.com/?id=9BDmX3FBbS4C&pg=PA3| year = 2002| publisher = Oxford University Press| isbn = 978-0-19-878200-1| page = 3| quote = To understand and assess Aristotle's contributions to political thought... }}</ref> فلسفه سیاسی رومی نیز به شدت از [[رواقیون]] تاثیر پذیرفته است که توسط فیلسوف و سخنران رومی، [[سیسرو]] کامل و مدون شد.<ref>{{cite book| last = Radford| first = Robert T.| title = Cicero: a study in the origins of republican philosophy| url = http://books.google.com/?id=1cKLGcvuYxQC&pg=PA1| year = 2002| publisher = Rodopi| isbn = 978-90-420-1467-1| page = 1| quote = His most lasting political contribution is in his work on political philosophy. }}</ref>
 
====شبه قاره هندیونان باستان و فلسفه هندو====
ریشه فلسفه سیاست در غرب به فلسفه یونان باستان باز می گردد، جایی که فلسفه سیاست با کتاب [[جمهوری]] [[افلاطون]] در قرن چهارم پیش از میلاد شروع شد.<ref name="Sahakian 1993 59">{{cite book| last = Sahakian| first = Mabel Lewis| title = Ideas of the great philosophers| url = http://books.google.com/?id=Vi7cQMw8SwYC&pg=PA59| year = 1993| publisher = Barnes & Noble Publishing| isbn = 978-1-56619-271-2| page = 59| quote = ...Western philosophical tradition can be traced back as early as Plato (427-347B.C.). }}</ref> [[یونان باستان]] توسط شهر-دولت هایی احاطه شده بود که هر یک از آن ها شکل خاص و مختلفی از سازمان سیاسی را در شهر خود اعمال می کردند. این اقسام حکومت ها توسط افلاطون به چهار گروه دسته بندی شد: [[تیموکراسی]]، [[استبداد]]، [[دموکراسی]] و [[اولیگارشی]]. یکی از مهم ترین کارهای کلاسیکی که در زمینه فلسفه سیاست انجام شده است، جمهوری افلاطون است،<ref name="Sahakian 1993 59"/> که توسط [[ارسطو]] در کتاب سیاست پی گیری و ادامه داده شد.<ref>{{cite book| last = Kraut| first = Richard| title = Aristotle: political philosophy| url = http://books.google.com/?id=9BDmX3FBbS4C&pg=PA3| year = 2002| publisher = Oxford University Press| isbn = 978-0-19-878200-1| page = 3| quote = To understand and assess Aristotle's contributions to political thought... }}</ref> فلسفه سیاسی رومی نیز به شدت از [[رواقیون]] تاثیر پذیرفته است که توسط فیلسوف و سخنران رومی، [[سیسرو]] کامل و مدون شد.<ref>{{cite book| last = Radford| first = Robert T.| title = Cicero: a study in the origins of republican philosophy| url = http://books.google.com/?id=1cKLGcvuYxQC&pg=PA1| year = 2002| publisher = Rodopi| isbn = 978-90-420-1467-1| page = 1| quote = His most lasting political contribution is in his work on political philosophy. }}</ref>
 
==== شبه قاره هند باستان و فلسفه هندو ====
فلسفه سیاست در [[هند باستان]] در متن مانوسمرتی هندو یا قوانین مانو و آرثاشاسترا [[چانکایا]] ریشه دارد. در آرثاشاسترا، چانکایا دیدگاه هایی را مطرح می کند که بعد ها هم در اندیشه های قانون گرایان و هم در اندیشه های [[نیکولو ماکیاولی]] دیده می شوند.<ref>Weber, Max [http://www.ne.jp/asahi/moriyuki/abukuma/weber/lecture/politics_vocation.html Politics as a Vocation]</ref>
 
=== مسیحیت قرون وسطایی ===
 
==== سنت آگوستین ====
فلسفه مسیحیت مقدم آگوستین به شدت تحت تاثیر آرای [[افلاطون]] بود. اصلی ترین تغییری که اندیشه های مسیحی در آن وارد کردند معتدل کردن آرای رواقیون و نظریه عدالت رومیان، و تاکید بر نقش حکومت در اعمال عفو و بخشش به عنوان یک عمل اخلاقی بود. آگوستین هم چنین می گفت وقتی که یک فرد عضویی از جامعه یا شهر حاکم نباشد ولی شهروندی از جامعه خدا یا جامعه انسان باشد، حقوقش باید محترم شمرده شوند. کتاب شهر خدا نوشته آگوستین یکی از کارهای تاثیر گذاری است که تا مدت ها بر آرای اندیشمندان بعد از وی اثر گذار بوده است، حتا بعد از فروپاشی امپراتوری روم این ایده توسط متفکران بسیاری محترم شمرده شده و مورد بحث و تفسیر قرار می گرفت.<ref>{{cite book| last = Schall| first = James V.| title = At the Limits of Political Philosophy| url = http://books.google.com/?id=yZK79kiFFtsC&pg=PA40| year = 1998| publisher = CUA Press| isbn = 978-0-8132-0922-7| page = 40| quote = In political philosophy, St. Augustine was a follower of Plato... }}</ref>
 
==== سنت توماس آکویناس ====
در فلسفه سیاست، آکویناس شخصی است که در مواجهه با انواع و اقسام قوانین به شدت دقیق و باریک بین است. بر طبق نظر آکویناس چهار نوع مختلف از قوانین وجود دارند:
# قانون کیهانی خدا
خط ۲۷:
# قانون انسانی یا قواعد مشخصی که تحت شرایط خاص قابل اعمال می باشند.
 
=== دوران طلایی اسلامی ===
 
==== معتزله در مقابل اشاعره ====
ظهور [[اسلام]] که هم بر پایه [[قرآن]] و هم پیامبر آن، [[محمد]]، بود به شدت توازن قوا را در نواحی مدیترانه ای درباره منشا قدرت تغییر داد. فلسفه مقدم اسلامی بر رابطه ای شدید میان دانش و دین تاکید داشت، و ساز و کار اجتهاد برای یافتن حقیقت بر تمام فلسفه های سیاسی که در پی یافتن منشا واقعی برای حکومت داری بودند، اثر گذاشت. این دیدگاه توسط فلاسفه منطق گرای [[معتزله]] به چالش کشیده شد، که دیدگاه هایی بیشتر یونانی داشتند و منطق را بالای وحی و مکاشفه قرار می دادند و در دید دانشمندان امروز به عنوان اولین شک گرایان نظری اسلامی شناخته می شوند. این دسته از دانشمندان معتزلی توسط عده ای از اشراف که آزادی عمل و فعالیت را مستقل از خلافت می دانستند، مورد حمایت واقع شدند. با این وجود در اواخر دوران باستان، دیدگاه های سنت گرایان اشعری درباره اسلامی پیروزی را در کل از آن خود کرد و بر آرای معتزلیان فائق آمد. بر طبق آرای اشعریان، منطق باید تحت فرمان و مطابق با قرآن و سنت باشد.<ref>{{cite book| last = Aslan| first = Reza| title = No god but God| url = http://books.google.com/?id=AkyupJn81RMC&pg=PA153| year = 2005| publisher = Random House Inc.| isbn = 978-1-58836-445-6| page = 153| quote = By the ninth and tenth centuries... }}</ref>
 
فلسفه سیاسی اسلامی، در واقع ریشه در منابع اولیه اسلام دارد، مانند قرآن و سنت که حرف ها و اعمال محمد بود. با این وجود، در آرای غربی این حوزه، حوزه ای بود که توسط فلاسفه بزرگ مسلمان مورد توسعه و رشد قرار گرفت، فیلسوف هایی نظیر [[کندی]]، [[فارابی]]، [[ابن سینا]]، [[ابن باجه]]، [[ابن رشد]] و [[ابن خلدون]]. مفاهیم سیاسی اسلام مانند [[قدرت]]، [[سلطان]]، [[امت]]، تعهد و حتا هسته های مرکزی قرآن مانند عبادت، دین، رب و الله ریشه های تحلیل های این دسته از اندیشمندان را در بر می گیرد. از این رو نه تنها آرای فلاسفه سیاسی مسلمانان بلکه بسیاری دیگر از آرای قضات و علما از آرا و اندیشه هایی سیاسی تشکیل شده اندشده‌اند. برای مثال، ایده های '''خاوریج''' در اوایل تاریخ اسلام درباره خلافت و امت و آرای اسلام شیعی درباره مفهوم امامت، همه و همه به عنوان مستنداتی برای اندیشه های سیاسی در این دوران در نظر گرفته می شوند. درگیری های میان اهل سنت و شیعه ها در قرون هفتم و هشتم میلادی نیز ریشه هایی واقعی در ویژگی های سیاسی و به دست آوردن قدرت دارد.
 
==== ابن خلدون ====
در قرن چهاردهم میلادی یکی از فلاسفه عرب با نام ابن خلدون به عنوان یکی از بزرگ ترین نظریه پردازان علم سیاست در نظر گرفته می شود. فیلسوف و مردم شناس بریتانیایی، [[ارنست گلنر]] تعریف ابن خلدون از دولت که می گفت؛'''نهادی است که از بی عدالتی جلوگیری می کند و خود نیز به چنین اعمالی دست نمی زندنمی‌زند'''، را به عنوان بهترین تعریف این نهاد در تاریخ نظریه های سیاسی در نظر می گیرد. در نظر ابن خلدون، دولت باید محدود و حداقلی باشد و آن را به عنوان یک شر لازم می بیند که از وقوع ظلم بر انسان توسط انسان های دیگر جلوگیری می کند.<ref>{{cite book| last = Gellner| first = Ernest| authorlink = Ernest Gellner| title = Plough, Sword, and Book| url = http://books.google.com/?id=WwduQjFiB7kC&pg=PA239| year = 1992| publisher = University of Chicago Press| isbn = 978-0-226-28702-7| page = 239| quote = (Ibn Khaldun's definition of government probably remains the best:...) }}</ref>
 
=== اروپای قرون وسطا ===
فلسفه سیاست در قرون وسطا در اروپا به شدت تحت تاثیر آرای مسیحیان بود. این فلسفه با آرای معتزلیان مسلمان نقاط اشتراک بیشتری داشت تا با آرای کاتولیک رومی که فلسفه را به انقیاد الهایت در می آوردند و منطق را در راستای وحی و مکاشفه معتبر می شناختند و از این بابت شبیه اشاعره مسلمان بودند که منطق را تحت فرمان ایمان می دانستند. این مکتب فکری فلسفه [[ارسطو]] را با ایده های مسیحی [[سنت آگوستین]] مخلوط کرد و بر هماهنگی احتمالی میان منطق و وحی تاکید داشت.<ref>{{cite book| last = Koetsier| first = L. S.| title = Natural Law and Calvinist Political Theory| url = http://books.google.com/?id=7uLE3DynB0YC&pg=PA19| year = 2004| publisher = Trafford Publishing| isbn = 978-1-4122-1440-7| page = 19| quote = ...the Medieval Scholastics revived the concept of [[natural law]]. }}</ref> احتمالن تاثیرگذارترین فیلسوف سیاسی در اروپای قرون وسطا، [[توماس آکویناس]] بوده است که به معرفی دوباره کارهای ارسطو یاری بسیاری رساند، کارهایی که از طریق اسپانیای مسلمان به همراه تفسیر های [[ابن رشد]] به اروپای [[کاتولیک]] راه پیدا کرده بودند. استفاده و تفسیر های آکویناس از کار های ارسطو به عنوان منطق چیره در تمام این دوره باقی ماندباقی‌ماند و حتا تا زمان [[رنسانس]] نیز ادامه پیدا کرد.<ref>{{cite book| last = Copleston| first = Frederick| title = A history of philosophy| url = http://books.google.com/?id=y_382o-fpOsC&pg=PA346| volume = 3| year = 1999| publisher = Continuum International Publishing Group| isbn = 978-0-86012-296-8| page = 346| quote = There was, however, at least one department of thought... }}</ref>
 
فلاسفه سیاست در [[قرون وسطا]] همچون آکویناس این ایده را گسترش دادند که شاهی که مستبد است شاه نیست و باید به زیر کشیده شود.
 
[[مگنا کارتا]] (یا منشور کبیر) توسط بسیاری از دانشمندان انگلیسی-امریکایی به عنوان سنگ بنای آزادی سیاسی دیده می شود که به صراحت حقوق مختلفی را برای شهروندان قائل می شود و جلوی تعقیب غیر قانونی آنها را می گیرد. دیگر اسنادی که شبیه مگنا کارتا هستند در دیگر کشور های اروپای قرون وسطا یافت شده اند،شده‌اند، کشور هایی نظیر اسپانیا و مجارستان.
 
=== رنسانس اروپایی ===
در دوره رنسانس فلسفه سیاسی [[سکولار]] بعد از حدود یک قرن سیطره اندیشه های سیاسی الهی در اروپا شروع به ظهور کرد. در حالی که در قرون وسطا نیز اندیشمندان سکولار تحت امپراتوری مقدس روم مشغول فعالیت بودند ولی رشته آکادمیک این فلسفه هم چنان تحت سیطره اندیشه های مسیحی بود و طبیعتی مسیحی داشت.
 
==== نیکولو ماکیاولی ====
یکی از تاثیر گذار ترین کارها در زمان جوانه زدن رنسانس کتاب '''شهریار''' ماکیاولی بود که در سال های 1511-1512 به رشته تحریر در آمد و در سال 1532، بعد از مرگ ماکیاولی منتشر شد. این کتاب مانند کتاب مباحثات، به تحلیل دقیق دوره کلاسیک پرداخته و تاثیر زیادی را بر اندیشه های مدرن سیاست در غرب داشته است.<ref>{{cite web|last=Johnston|first=Ian| authorlink =| coauthors =|title=Lecture on Machiavelli's The Prince| work =|publisher=[[Malaspina University College]]|month=February | year=2002|url=http://www.mala.bc.ca/~Johnstoi/introser/machiavelli.htm| doi =|accessdate=2007-02-20}}</ref> گرچه این کتاب برای یکی از خانواده هایی نوشته بود که ماکیاولی را در تبعید نگاه داشته بودند و هدف از نگاشته شدنش این بود تا شاید ایشان وی را از بند تبعید رها کنند، اما باز هم ماکیاولی حامی جمهوری [[فلورانس]] بود تا این که بخواهد از [[اولیگارشی]] خانواده مدیکی حمایت کند. ماکیاولی در این کتاب رویکردی عمل گرایانه را تشریح کرده بود و معتقد بود باید در سیاست به حدی نتیجه گرا بود، به زعم وی سیاست جایی بود که نهایتن خیر و شر به یک سرانجام می رسیدند و برای مثال به یک حکومت امن و قدرتمند منجر می شدند. [[توماس هابز]] که برای نظریه [[قرارداد اجتماعی]] خویش به خوبی شناخته شده است، در پی گسترش این ایده در اوایل قرن هفدهم در دوره رنسانس انگلیسی بود. گرچه هیچ کدام ماکیاولی یا هابز به قدرت الهی پادشاهان معتقد نبودند، ولی هر دو به طبیعت خودخواه انسان ها اعتقاد داشتند. لزومن این عقیده بود که منجر شد ایشان یک قدرت مرکزی قوی را در اندیشه های خود در نظر بگیرند به عنوان تنها وسیله ای که باعث جلوگیری از به هم ریختن نظم اجتماعی می شود.<ref>{{cite book| last = Copleston| first = Frederick| title = A history of philosophy| url = http://books.google.com/?id=y_382o-fpOsC&pg=PA310| volume = 3| year = 1999| publisher = Continuum International Publishing Group| isbn = 978-0-86012-296-8| pages = 310–312| quote = ...we witness the growth of political absolutism... }}</ref>
 
==== جان لاک ====
[[جان لاک]] مثال بارز اندیشمندان این دوره است به گونه ای که آرای این عصر را در کتابش '''دو رساله درباب دولت''' می توان دید. در این کتاب لاک حکومتی طبیعی را پیشنهاد می دهد که مستقیمن در راستای نظرات وی است که چگونه توسعه سیاسی اتفاق می افتد و چگونه می تواند از طریق تعهد قراردادی یافت شود. لاک در مقابل سر رابرت فیلمر می ایستد تا با نظریه پدرسالارنه وی مبنی بر نظریه سیاسی طبیعی و نظام طبیعی است و درباره نظام هایی است که در آن زمان موجود بوده اند،بوده‌اند، مخالفت کند. نظریه حق الهیحق‌الهی پادشاهان –که مورد نظر و بحث اندیشمندان پیش از وی، از جمله فیلمر بود- با برخوردی که لاک با آن می کند به یک فانتزی تبدیل می شود و به گونه ای مسخره آمیز جلوه می کند. برخلاف ماکیاولی و هابز و مانند آکویناس، لاک این نظر ارسطو که انسان ذاتن در پی خوشبختی و شادی است و این را در یک موقعیت اجتماعی به مثابه یک حیوان اجتماعی به دست می آورد را می پذیرد. بر خلاف نظریه چیره آکویناس درباره رهایی روح انسان از گناه اصلی، لاک معتقد بود که انسان به مانند لوحی سفید در این دنیا پا می گذارد. در نظر لاک دانش نه ذاتی و مادرزاد و آشکار است و نه بر پایه قدرت و اقتدار است بلکه موضوع عدم قطعیت و بر پایه منطق، شکیبایی و اعتدال است. بر طبق نظر لاک یک حاکم مطلق که توسط هابز پیشنهاد داده شده بود، در قانون طبیعی که بر پایه منطق و جست و جویجستجوی صلح و آرامش برای نجات انسان است، غیر لازم است.
 
[[پرونده:Eugène Delacroix - La liberté guidant le peuple.jpg|بندانگشتی|چپ|تابلویی از موزه لوور کشیده شده به سال 1830 با نام فرانسوی '''آزادی مردم را هدایت می کند'''. نمادی از دوره روشنگری در [[اروپا]]]]
 
=== دوره روشنگری در اروپا ===
در دوره روشنگری، اندیشه های جدید پیرامون انسان درباره تعریف واقعیت و روشی بود که جریان داشت، به همراه کشف دیگر جوامع و مناطق در قاره امریکا و تغییری که برای جوامع سیاسی مورد نیاز بود (به ویژه در پرتو جنگ های داخلی انگلستان و انقلاب امریکا و انقلاب فرانسوی) منجر به مطرح شدن سوال هایی جدید توسط متفکرانی چون [[ژان ژاک روسو]]، [[مونتسکیو]] و [[جان لاک]] شد.
 
این نظریه پردازان دو سوال اساسی را مطرح کردند: '''یک'''، مردم توسط چه حق یا نیازی حکومت را تشکیل می دهند؛ و '''دو'''، بهترین شیوه برای یک حکومت چه می تواند باشد. این سوالات بنیادین تمایزی اساسی را میان مفاهیم [[دولت]] و [[حکومت]] برقرار می سازند. پس تصمیم بر این شد که حکومت به دسته ای از نهاد ها اطلاق شود که از طریق آن ها قدرت توزیع شده و استفاده از آن توجیه می شود. واژه دولت نیز به گروه مشخصی از مردم اشاره دارد که نهاد های حکومت را در دست میگیرند و ایجاد کننده قوانین و مقرراتی هستند که تمام مردم، من جملهمن‌جمله خودشان، را محدود و ملزم به پیروی میکند. این تمایز مفهومی به علم سیاست نیز راه می یابد، گرچه بعضی از دانشمندان علم سیاست، فلاسفه، تاریخ دانان و انسان شناسان فرهنگی بحث کرده اندکرده‌اند که بیشتر اقدامات سیاسی در هر جامعه ای خارج از فضای حکومت اتفاق می افتد و جوامعی نیز وجود دارند که به عنوان حکومت سازمان دهی نشده اند و نمی توان آنها را داخل در چنین تعاریف سیاسی ای دانست. تا زمانی که مفهوم نظم طبیعی معرفی نشده بود، علوم اجتماعی نمی توانست مستقل از دیگر نظریه پردازان اعلام ماهیت کند. از زمان انقلاب فرهنگی در قرن هفدهم [[انگلستان]] که به [[فرانسه]] و باقی [[اروپا]] نیز شیوع پیدا کرد، جامعه به عنوان موضوع قوانین طبیعی وابسته به دنیای مادی در نظر گرفته شد.<ref>{{cite book| last1 = Barens| first1 = Ingo| last2 = Caspari| first2 = Volker| last3 = Schefold| first3 = Bertram| editor1-last = Barens| editor1-first = Ingo| others = Volker Caspari ed., Bertram Schefold ed.| title = Political events and economic ideas| url = http://books.google.com/?id=x6C5AAAAIAAJ&pg=PA206| year = 2004| publisher = Edward Elgar Publishing| isbn = 978-1-84542-152-6| pages = 206–207| quote = Economic theory as political philosophy: the example of the French Enlightenment }}</ref>
 
ارتباطات سیاسی و اقتصادی به شدت تحت تاثیر چنین نظریه هایی قرار گرفت و باعث به وجود آمدن مفاهیمی چون [[اصناف]]، [[بازار]] و [[تجارت آزاد]] شد. هم چنین در این دوره سیطره کاتولیک های رومی توسط مکتب در حال رشد [[پروتستان]] و کلیسای آن به شدت و کرات مورد مناقشه و چالش قرار گرفت و این مکتب در تمام حکومت ملت های آن زمان که تا بدان موقع تحت سیطره [[کلیسای کاتولیک]] بودند، مورد تبلیغ و نشر قرار گرفت، که البته با برخورد شدید و غضبناک کلیسای کاتولیک هم در بیشتر موراد مواجه شد. به هر رو در دوره روشنگری نوک تیز پیکان حمله ها به سمت مذهب و به ویژه [[مسیحیت بود]]. انتشار '''دایره المعارفدائرةالمعارف دیدرو و دالامبر''' در این دوره یک دستاورد بزرگ برای روشنفکران در نظر گرفته می شود. بیشتر انتقاد ها به کلیسا در فرانسه در این زمان توسط [[فرانسیس ولتر]] که شخصیتی بود که روشنگری را در فرانسه نمایندگی می کرد، انجام می شد. بعد از ولتر مذهب دیگر هیچ گاه مانند آن چیزی که پیش از آن در فرانسه بود، نشد.<ref>{{cite book| last = Byrne| first = James M.| title = Religion and the Enlightenment| url = http://books.google.com/?id=FcEy8SF63TgC&pg=PA1| year = 1997| publisher = Westminster John Knox Press| isbn = 978-0-664-25760-6| pages = 1–2| quote = ...there emerged groups of [[Freethought#England and France|freethinkers]] intent on grounding knowledge on the exercise of critical reason, as opposed to...established religion... }}</ref>
 
در [[امپراتوری عثمانی]] چنین اصلاحات اندیشه ای تا مدت ها بعد تر رخ نداد و چنین اندیشه هایی وارد خرد جمعی مردم این امپراتوری نشد. هم چنین این اندیشه ها و نظریات وارد اندیشه های اقوام بومی دنیای جدید –قاره امریکا- نیز نشد و تمدن های این سرزمین از جمله [[آزتک]]، [[مایا]]، [[اینکا]]، [[موهیکان]]، [[دلاوار]]، [[هورون]] و به ویژه [[ایرکوییز]] ها هم چنان بر نسق سابق خویش باقی ماندندباقی‌ماندند. در این میان به ویژه فلسفه ایرکوییز ها موارد زیادی را وارد اندیشه های مسیحی در آن زمان کرد و در واقع در موارد بسیاری بر بعضی از نهاد هایی که در نظام [[ایالات متحده]] بر گرفته شدند، تاثیر گذاشت؛ برای مثال، [[بنجامین فرانکلین]] به شدت از بعضی از روش های کنفدراسیونی ایرکوییز ها تمجید می کرد، و بسیاری از ادبیات امریکایی در اوایل بر فلسفه سیاسی بومیان تاکید داشتند.<ref>{{cite book| last = Johansen| first = Bruce Elliott| title = Native American political systems and the evolution of democracy| url = http://books.google.com/?id=H593mgxQNu4C&pg=PA69| year = 1996| publisher = Greenwood Publishing Group| isbn = 978-0-313-30010-3| page = 69| quote = ...the three-tier system of federalism...is an inheritance of Iroquois inspiration }}</ref>
 
=== صنعتی سازی و دوران جدید ===
مطرح طرین اندیشه های قرن بیستم، [[لیبرالیسم]]، [[فاشیسم]] و [[مارکسیسم]] بودند. مارکسیسم در این میان به واسطه انتقاد های [[کارل مارکس]] از [[سرمایه داری]] پدید آمد و توسط [[فردریش انگلس]] توسعه یافت. [[انقلاب صنعتی]] باعث وقوع انقلابی در زمینه اندیشه سیاسی شد. در این دوره شهر نشینی و سرمایه داری شکل جوامع بشری را به کل تغییر داده بودند. در این دوره جنبش های سوسیالیستی شروع به شکل گیری کردند و در اواسط قرن نوزدهم مارکسیسم توسعه یافت و [[سوسیالیسم]] توانست مقداری از حمایت های مردمی را به دست آورد که البته بیشتر طرفداران آن طبقه کارگران بودند. اصولی که مارکس در اندیشه های خود ترسیم کرده بود در قرن بیستم توسط افرادی چون [[ولادیمیر لنین]]، [[مائو زدونگ]]، [[هو چی مین]] و [[فیدل کاسترو]] به کار بسته شد. گرچه می توان گفت که فلسفه تاریخ [[هگل]] شبیه به فلسفه تاریخ [[کانت]] بود و نظریه انقلابی مارکس بر پایه دیدگاه کانت از تاریخ بود ولی برخلاف مارکس که به [[مادی گرایی تاریخی]] معتقد بود هگل به [[پدیدار شناسی روح]] معتقد بود.<ref>{{cite book| last = Kain| first = Philip J.| title = Marx and modern political theory| url = http://books.google.com/?id=kvG8DVBeT9QC&pg=PA1| year = 1993| publisher = Rowman & Littlefield| isbn = 978-0-8476-7866-2| pages = 1–4| quote = Some of his texts, especially the ''[[Communist Manifesto]]'' made him seem like a sort of communist Descartes... }}</ref> با ادامه این اوضاع در اواخر قرن نوزدهم سوسیالیسم و اتحادیه های تجاری پای ثابت فضای سیاسی بودند. به علاوه، شاخه های متعدد [[آنارشیسم]] با متفکران نظیر [[میخائیل باکونین]]، [[پیر جوزف پرودهون]] و [[پیتر کروپوتکین]] و اصناف گرایی نیز پا به عرصه وجود گذاشتند. در دنیای انگلو امریکایی در فاصله زمان قرن های نوزدهم تا بیستم نظریات ضد امپریالیستی از سویی و پلورالیستی از سوی دیگر نیز وارد ادبیات و فضای سیاسی شدند.
 
[[جنگ جهانی اول]] نقطه عطفی در تاریخ بشریت بود. انقلاب 1917 [[روسیه]] (و دیگر انقلاب های مشابه کم و بیش موفق در اروپا) باعث پدیدآیی کمونیسم شدند و در منطقه روسیه به ویژه باعث پیدایش [[لنینیسم]] شدند، و در مقیاسی کوچک تر نیز [[لوکزامبورگیسم]] پا به عرصه وجود گذاشت. در همین زمان احزاب سوسیال دموکرات برای اولین بار توانستند برنده انتخابات ها باشند و دولت هایی را تشکیل دهند.<ref>{{cite book| last = Aspalter| first = Christian| title = Importance of Christian and Social Democratic movements in welfare politics| url = http://books.google.com/?id=vouKut-RAYoC&pg=PA70| year = 2001| publisher = Nova Publishers| isbn = 978-1-56072-975-4| page = 70| quote = The pressing need for universal suffrage... }}</ref> با این وجود گروهی از اقتصاددانان اروپای مرکزی که توسط اعضای [[مکتب اتریش]] از جمله [[لودویگ فون میزس]] و [[فردریش هایک]]، هدایت میشدند، ایده هایی جدید را در مقابله با اندیشه کمونیسم مطرح کردند و با تعاریف و مطالعات دقیق بسیار کمونیسم و سوسیالیسم را نمونه هایی جدید از دیکتاتوری و تمامیت خواهی معرفی کردند.<ref>[http://mises.org/etexts/austrian.asp What is Austrian Economics?], [[Ludwig Von Mises Institute]].</ref><ref>{{cite book| author = Richard M. Ebeling| title = Austrian economics and the political economy of freedom| year = 2003| publisher = Edward Elgar Pub| isbn = 978-1-84064-940-6 }}</ref>
 
== فلسفه سیاسی معاصر ==
بعد از پایان [[جنگ جهانی دوم]] تا سال 1971، وقتی [[جان راولز]] کتاب نظریه عدالت خویش را منتشر کرد، فلسفه سیاسی در دنیای دانشگاهی انگلو امریکایی مورد شک قرار گرفت که تمام مباحث تحلیلی آن را نباید حول محور قضاوت های معمولی و مفاهیم شناختی دانست. در نتیجه [[علم سیاست]] شروع به استفاده از روش های آماری و شیوه های رفتارگرایانه کرد. در طرف دیگر، در اروپای قاره ای دهه های بعد از جنگ شاهد شکوفایی عظیم فلسفه سیاسی بود. اندیشمندان مطرح این دوره در اروپا، [[ژان پل سارتر]] و [[لوئیس آلتوسر]] بودند. هم چنین یکی از وقایع مطرح این دوره وقوع انقلاب می 1968 در [[فرانسه]] بود که علاقه را به رفتار های انقلابی به ویژه در میان چپ های جدید افزایش داد. در این دوره بسیاری از اندیشمندان مطرح اروپایی از اروپا به انگلستان و امریکا مهاجرت کردند از جمله، [[هانا آرنت]]، [[کارل پوپر]]، [[فردریش هایک]]، [[لئو اشتراوس]]، [[آیزایا برلین]]، [[اریک وئگلین]] و [[جودیث شاکلار]] که همه و همه میل به ادامه مطالعات شان در زمینه علم و فلسفه سیاست در فضای امریکایی-انگلیسی داشتند و نمی خواستندنمی‌خواستند در فضای کمونیستی آن زمان اروپا باقی بمانند و توانستند با مهاجرت خویش به امریکا و انگلیس شاگردان مطرح و موفقی را تربیت کرده و به دنیا معرفی کنند.
 
هم چنین مواردی چون استعمارگری و نژادپرستی موضوعات مهمی بودند که در این دوره ظهور کردند. به طور کلی یک رویه شاخص به سمت رویکرد عمل گرایانه در رویارویی را موضوعات سیاسی نسبت به رویکرد فلسفی در مواجهه با آن ها وجود داشت. بیشتر مناظرات و مباحث دانشگاهی حول محور یک یا هر دوی این موضوعات عملگرایانه بود: چگونه و تحت چه شرایطی باید [[فایده گرایی]] را در رویارویی با مشکلات سیاست گذاری اعمال کرد و چگونه و تحت چه شرایطی باید مدل های اقتصادی را (هم چون نظریه انتخاب منطقی) در اقتصاد پیاده کرد.
 
از دیگر مواردی که در این دوره رشد و ظهور یافتند [[فمینیسم]] و جنبش های اجتماعی [[همجنس گرایان]] بود، به همراه پایان یافتن حکومت های استعماری و لغو مجزا کردن اقلیت هایی نظیر سیاهپوستان امریکایی و اقلیت های جنسی از حضور در سیاست. در این دوره هم چنین اندیشه های فمینیستی، پسا استعماری و چند فرهنگی اهمیت قابل توجهی یافتند. این تغییرات منجر به به چالش کشیده شدن قرارداد اجتماعی توسط فیلسوفی به نام '''چارلز دبلیو میلز''' در کتابش، '''قرارداد نژادی''' و هم چنین کتاب '''قرارداد جنسی''' نوشته '''کارول پاتمن''' شد که می گفتند قرارداد اجتماعی باعث منحصر کردن افراد رنگین پوست و زنان از حضور در عرصه اجتماع و سیاست می شده است.
 
خط ۸۲:
اندیشمند دیگر که اندیشه ای مهم در این دوره از خود ارائه کرد، [[چارلز بلتبرگ]] بود که میان چهار فلسفه سیاسی معاصر تمایز قائل شد: [[بی طرفی گرایی]]، [[پست مدرنیسم]]، [[پلورالیسم]] یا کثرت گرایی و [[میهن پرستی]].
 
در این زمان رابطه ای مفید میان اندیشمندان فلسفه سیاسی و نظریه پردازان [[روابط بین المللبین‌الملل]] وجود داشت. ظهور [[جهانی سازی]] ایجاد کننده نیاز برای یک چهارچوب معمول بین المللیبین‌المللی بود و نظریه های سیاسی پا به عرصه گذاشتند تا خلا موجود را پر کنند.
 
یکی از اصلی ترین موضوعات در فلسفه معاصر سیاسی، نظریه دموکراسی مشورتی است. کار اولیه توسط [[یورگن هابرماس]] در [[آلمان]] پایه ریزی شد ولی حجم عمده ادبیات حول محور این موضوع به زبان انگلیسی تهیه شد و توسط نظریه پردازانی چون جین مانسبریدج، جاشوآ کوهن، امی گوتمان و دنیس تامپسون پی گرفته شد.<ref>Gutmann, Amy, and Dennis Thompson, ''Democracy and Disagreement'' (Princeton University Press, 1996). Also see Gutmann and Thompson, ''Why Deliberative Democracy?'' (Princeton University Press, 2002).</ref>
 
=== فلسفه سیاست در تحصیلات مدرن ===
مطالعه نظریه سیاست یک شاخه رایج در دانشکده های [[علم سیاست]] در دانشگاه های امریکایی است. با این وجود مهم است که جایگاه دقیق آن را در محیط مورد مطالعه بشناسیم. برای این که به طور اختصار خلاصه ای از آرای نظریه پردازان علم سیاست را بشناسیم باید توجه داشته باشیم که این آشنایی لزومن به معنی آشنایی با علم سیاست نیست. این مسئله نشان می دهد که حوزه اندیشه و فلسفه در علم سیاست حوزه ای کاملن متمایز و متفاوت از خود این علم است.
 
== فلاسفه تاثیر گذار علم سیاست ==
برای معرفی آرا و اندیشمندان [[علم سیاست]] فهرست بسیار طویل تری مورد نیاز است اما فهرستی که در زیر می بینید، فهرستی از مهم ترین نظریه پردازان و صاحب نظران این علم است، در این فهرست سعی شده است که عمده توجه بر آن دسته از متفکرانی باشد که بیش از سایرین بر فلسفه سیاست تمرکز داشته اندداشته‌اند و کما بیش صاحب و راه انداز یک مکتب فکری به شمار می آیند.
* [[ارسطو]]: وی نویسنده کتاب سیاست است و در این کتاب سعی کرده نظام اخلاقی مطلوب خویش برای سیاست را تبیین کند. این اندیشمند به خاطر نظریه اشنظریه‌اش درباره انسان ها که حیواناتی اجتماعی هستند، قابل توجه است و این که شهر ها برای این به وجود آمده اندآمده‌اند که شرایط زندگی مناسب و خوب را برای این دسته از حیوانات فراهم کنند. نظریه سیاسی وی بر پایه اخلاقیات و نظام ایده آلایده‌آل گرایی تدوین شده اندشده‌اند.
 
* [[ارسطو]]: وی نویسنده کتاب سیاست است و در این کتاب سعی کرده نظام اخلاقی مطلوب خویش برای سیاست را تبیین کند. این اندیشمند به خاطر نظریه اش درباره انسان ها که حیواناتی اجتماعی هستند، قابل توجه است و این که شهر ها برای این به وجود آمده اند که شرایط زندگی مناسب و خوب را برای این دسته از حیوانات فراهم کنند. نظریه سیاسی وی بر پایه اخلاقیات و نظام ایده آل گرایی تدوین شده اند.
* [[توماس آکویناس]]: وی متفکری بود که سعی در هماهنگ کردن الاهیات مسیحی با عمل گرایی ارسطوییان داشت. آکویناس معتقد بود که هدیه خدا به انسان منطق برتر است، و این منطق باید پایه گذار قوانین انسانی و عقلانی باشد که نشات گرفته از قوانین الاهی خواهند بود، اگر قوانین به این شکل تدوین شوند پایه گذار یک دولت به حق و خوب خواهند بود.
* [[میخائیل باکونین]]: بعد از پیر جوزف پرودهون، باکونین تبدیل به مهم ترین اندیشمند [[آنارشیسم]] شد. گونه آنارشیسم منحصر به فردمنحصربه‌فرد وی آنارشیسم اشتراکی خوانده می شود.
* [[جرمی بنتام]]: وی اولین متفکری بود که که عدالت اجتماعی را با در نظر داشتن بیشینه کردن منفعت افراد، تحلیل کرد. و می توان گفت وی پایه گذار مکتب فکری، اخلاقی، اجتماعی [[فایده گرایی]] بود.
* [[آیزایا برلین]]: وی توسعه دهنده تمایز میان [[آزادی مثبت]] و [[آزادی منفی]] بود.
سطر ۱۰۲ ⟵ ۱۰۱:
* [[جان دیوئی]]: یکی از بنیان گذاران [[عمل گرایی]] بود و دست به تحلیل اساسی نقش آموزش در برقراری یک حکومت دموکراتیک زد.
* [[هان فیزی]]: شخصیت اصلی مکتب [[قانون گرایی]] [[چین]]، حامی دولتی که قوانین را اجرا کرده و روش های دقیقی برای اداره کشور دارد.
* [[میشل فوکو]]: نقاد مفهوم مدرن قدرت بر پایه مجموعه های زندان و دیگر نهاد های مجازات. که انتقاد های وی بعد تر ها بعد وسیع تری یافت و ثابت کرد که انقلاب ها بر پایه خواست یک طبقه مشخص انجام نمی پذیرندنمی‌پذیرند.
* [[آنتونیو گرامشی]]: متفکری که باعث شد مفهوم هژمونی معنایی تازه یابد. وی بحث می کرد که حکومت و طبقه حاکم از فرهنگ و ایدئولوژی استفاده می کنند تا رضایت طبقاتی که بر آن ها حکومت می کنند را به دست آورند.
* [[توماس هیل گیرین]]: یک متفکر مدرن لیبرال و از اولین مدافعان آزادی مثبت.
* [[یورگن هابرماس]]: یک جامعه شناس معاصر و مروج [[دموکراسی]]. وی از پیشگامان ابداع مفاهیمی چون، فضای عمومی، اقدامات ارتباطی، و دموکراسی مستقیم بود. کارهای ابتدایی وی به شدت بر [[مکتب فرانکفورت]] تاثیر گذاشته اندگذاشته‌اند.
* [[فردریش هایک]]: وی بحث می کرد که برنامه ریزی مرکزی ناکارآمد است به این خاطر که اعضای مرکزی حکومت درک کافی از شرایط گوناگون منطقه ای ندارند و نمی توانندنمی‌توانند برنامه مناسبی برای کار و بازار بریزند. هایک می گوید برنامه ریزی مرکزی اقتصادی گونه ای از سوسیالیسم است و منجر به پدیدآیی حکومتی می شود که قدرتی خطرناک خواهد داشت. وی از سرمایه داری [[بازار آزاد]] حمایت می کند که در آن نقش [[دولت]] برقراری [[حکومت قانون]] است تا اجازه دهد نظم خود به خودی پدید آید.
* [[هگل]]: تاکید بر تکرار تاریخ داشت و می گفت تاریخ یک سیر منطقی را طی می کند. این ایده بر متفکران بعد وی همچون [[مارکس]]، [[کیرکگارد]]، [[نیچه]] و [[اوکشات]] تاثیر بسیاری گذاشت.
* [[توماس هابز]]: وی بیش از همه چیز بر این موضوع متمرکز بود که [[قرارداد اجتماعی]] که توجیه کننده اقدامات حاکمان است، می تواند داخل در مفهوم حاکمیت تعبیر شود.
* [[دیوید هیوم]]: وی از منتقدین [[قرارداد اجتماعی]] [[جان لاک]] و سایرین بود که معتقد بودند زندگی انسان بر پایه یک قرارداد واقعی است. هیوم یک واقع گرا بود. وی هم چنین معرف مفهوم فایده بود که بعد تر ها توسط [[جرمی بنتام]] مورد تفسیر و تفصیل قرار گرفت.
* [[توماس جفرسون]]: یک سیاستمدار و یک متفکر علم سیاست در دوره روشنگری امریکا بود که فلسفه [[توماس پین]] را با تکیه بر جمهوری خواهی در [[ایالات متحده]] گسترش داد. وی بیش از همه به خاطر [[اعلامیه استقلال ایالات متحده]] معروف است.
* [[ایمانوئل کانت]]: وی می گفت که مشارکت در [[جامعه مدنی]] نه آن چنان که هابز می گفت به خاطر برآوردن منافع شخصی، بلکه به خاطر یک وظیفه اخلاقی است. وی اولین متفکر مدرن است که تمام و کمال به تحلیل ساختار و معنای تعهد و وظیفه دست زد. وی معتقد بود که نهاد های بین المللیبین‌المللی برای برقراری صلح جهانی مورد نیاز هستند.
* [[پیتر کروپوتکین]]: یکی از متفکرین کلاسیک آنارشیست و مشهورترین نظریه پرداز آنارکوکمونیسم.
* [[جان لاک]]: مانند هابز وی به تشریح نظریه [[قرارداد اجتماعی]] بر پایه حقوق بنیادین شهروندان و قانون طبیعت دست زد. وی در اینجا با هابز تفاوت می یابد که معتقد است ارزش های اخلاقی در جامعه ماهیتی مستقل از قوای دولتی دارند و می گوید نقش و وظیفه دولت محدود به پاسداری از [[مالکیت خصوصی]] است. ایده های وی به شدت بر [[قانون اساسی]] [[ایالات متحده]] تاثیر گذار بوده اندبوده‌اند.
* [[نیکولو ماکیاولی]]: وی اولین تحلیلگر نظام مند این بود که یک، چگونه رضایت مندی مردم نقش عمده ای در تشکیل یک دولت مطلوب خواهد داشت تا این که آن دولت بخواهد از راه طبیعی یا الهی به منصه ظهور برسد؛ دو، پیشگام در تعریف مفهوم ایدئولوژی در تعیین شناسایی ساختار دستورها و قوانین.
* [[جیمز مدیسون]]: سیاستمدار امریکایی و یکی از همراهان جفرسون که به عنوان پدر قانون اساسی امریکا و پدر اعلامیه حقوق ایالات متحده شناخته می شود. به عنوان یک نظریه پرداز سیاست وی به [[تفکیک قوا]] معتقد بود و پیشنهاد دهنده راه کار هایی برای جلوگیری از بروز استبداد اکثریت و حفظ آزادی های فردی بود.
سطر ۱۳۹ ⟵ ۱۳۸:
* [[برنارد ویلیامز]]: یک فیلسوف اخلاقی بریتانیایی که به طور مداوم انتشاراتی در زمینه فلسفه سیاست داشته است. وی به همراه همکار های خویش آثاری ارزشمند در زمینه واقع گرایی سیاسی دارد.
 
== پانویس ==
{{پانویس|۲||چپ‌چین=بله}}
{{چپ چین}}
{{پانویس|۲|}}
{{پایان چپ چین}}
 
== مطالعه بیشتر ==
* عبدالحمید ابوالحمد، مبانی علم سیاست، تهران: انتشارات توس، چ۸، ۱۳۸۰.
* وی‍ل‍ی‍ام اب‍ن‍ش‍ت‍ای‍ن، ادوی‍ن ف‍اگ‍ل‍م‍ان، م‍ک‍ات‍ب س‍ی‍اس‍ی م‍ع‍اص‍ر (ن‍ق‍د و ب‍ررس‍ی ک‍م‍ون‍ی‍س‍م، ف‍اش‍ی‍س‍م، ک‍اپ‍ی‍ت‍ال‍ی‍س‍م و س‍وس‍ی‍ال‍ی‍س‍م)، ت‍رج‍م‍ه ح‍س‍ی‍ن‍ع‍ل‍ی ن‍وذری، ت‍ه‍ران: گ‍س‍ت‍ره، ۱۳۶۶.
* م‍ون‍ت‍ی پ‍ال‍م‍ر، لاری اش‍ت‍رن، چ‍ارل‍ز گ‍ای‍ل، ن‍گ‍رش‍ی ج‍دی‍د ب‍ه ع‍ل‍م س‍ی‍اس‍ت، ت‍رج‍م‍ه م‍ن‍وچ‍ه‍ر ش‍ج‍اع‍ی، ت‍ه‍ران: وزارت ام‍ور خ‍ارج‍ه، دف‍ت‍ر م‍طال‍ع‍ات س‍ی‍اس‍ی و ب‍ی‍ن‌ال‍م‍ل‍ل‍ی‌‏‫‏‏،ب‍ی‍ن‌ال‍م‍ل‍ل‍ی‏‫‏‏، ۱۳۶۷.
* درآمدی به فلسفه، عبدالحسین نقیب‌زاده، تهران، طهوری، ۱۳۸۶
 
سطر ۱۵۸ ⟵ ۱۵۵:
[[رده:فلسفه اجتماعی]]
[[رده:فلسفه بر پایه موضوع|سیاست]]
[[رده:فلسفه علوم اجتماعی]]
[[رده:نظریه‌های سیاسی]]