پنگان: تفاوت میان نسخه‌ها

تاسده های میانه(قرون وسطی) پیشرفته ترین وسیله برای اندازه گیری زمان ساعت آبی بود. ساعت آبی در ساده ترین شکلش از یک کاسه(فنجان) کوچکی تشکیل می شد که وسط زیر آن روزنه ای ایجاد شده بود. این فنجان بر روی سطح آب یک ظرف بزرگتر(دیگ)قرار می گرفت ، آب از راه منفذ به آرامی به داخل کاسه وارد می شد و پس از چندی(فنجان ها استاندارد یکسانی نداشتند) فنجان زیبد ۷/۵ دقیقه بوده) آن را پر می کرد و در نتیجه در آب فرو میرفت . طول مدت پر شدن ظرف به روزنه و سنگینی کاسه بالا بستگی داشت . چنین ظرفی را تاس ساعت ،پنگان یا فنجان می نامیدند و واحد زمان را نیز که همان مدت پر شدن ظرف بود پنگان یا فنجان می خواندند.تا ۴۰ سال قبل هنوز در برخی روستاههای ایران همچنان برای توزیع آب چشمه و قنات از پنگان استفاده می شد. طریقه کار فنجان یا ساعت بدین گونه بود که میر آب با چشم دوختن به فنجان با هر بار پر شدن و غرق شدن آن و خوردن کاسه به کف دیگ یک فنجان یا هفت دنگ و نیم یا( ۷ دقیقه و نیم امروزی) محاسبه نموده و یک سنگ کوچک برای هر بار غرق شدن کاسه در یک کیسه یا یک ظرف سفالی می گذاشت وقتی که باغ فرد مورد نظر آبیاری می شد و اعلام انتفال آب به باغ فرد دیگر می شد برای محاسبه جمع کل (تعداد فنجان) هایی و زمانی که آب برای مزرعه یا باغ رها می شده تعداد تشله ها یا سنگ ها یا چوب خط شمرده می شد و معلوم می شد که مثلا فرد ۱۰ فنجان یا به عبارت امروز ۷۵ دفسف آب برده است. لذا تعداد فنجانهای و زمانی که سهامدار قنات آب برای باغ خود یا زمین می برده را دقیقا حساب می شدمثلا اگر ۱۰ سنگ درون کیسه باشد یعنی ۱۰ فنجان یا معادل امروزی(۷۵ دقیقه) آب قنات را فرد استفاده کرده است .اگر فردی ۱۰ فنجان سهم از قنات داشته باید(معادل امروزی هفتاد و پنج دقیقه) یعنی مدت زمانی که ۱۰ فنجان آب پر شود آب قنات را به زمین یا باغ خود رها می کرده است و با اعلام جار زدن و یا شیپور زدن یا یک صدای قرار دادی فرد بعدی آب را به باغ یا زمین خود منتقل می کرده و به همین ترتیب…معمولا محل استقرار دایمی فنجان و مدیر آن (میر آب) خانه فنجان بوده است.اما در فصل تابستان گاهی ممکن است فنجان را به محل اصلی تقسیم آب ببرند. .

'''ساعت آبی سایر کشورها:'''