[[پرونده:Beowulf and the dragon.jpg|بندانگشتی|چپ|250px|نبرد بئوولفبیوولف با [[اژدها]].]]
'''بئوولفبــِیُوولف''' (Beowulf) نخستین [[حماسه]] شناخته شدهٔ اروپایی از نویسنده‌ای ناشناس است. تاریخ‌نگاران نگارش آن را میان ۷۰۰ تا ۱۰۰۰ میلادی برآورد کرده‌اند. این رزمنامه که از سده نوزدهم به این سو به نام بئوولفبیوولف نامور شده‌است به داستان نبردهای پهلوانی به نام [[بئوولفبیوولف (شخصیت)|بئوولفبیوولف]] می‌پردازد که بر هیولایی به نام [[گرندل]] و پس از آن [[مادر گرندل]] پیروز می‌شود. این حماسه به زبان [[انگلیسی کهن]] نوشته شده و یکی از برجسته‌ترین نوشته‌های ادبی آنگلوساکسون شناخته می‌شود.
این نگاشته بن مایه (منبع) و الگوی بسیاری از حماسه‌های پس از خود شده‌است. نامورترین و امروزی‌ترین این نگاشته‌ها، کار سترگ پروفسور [[تالکین]]، «[[ارباب حلقه‌ها|سه‌گانهٔ ارباب حلقه‌ها]]» است که به گفتهٔ خود او برداشت زیادی از بئوولفبیوولف داشته‌است. در آن زمان تالکین بزرگ‌ترین بئوولف‌شناسبیوولفشناس و پژوهشگر در این باره به شمار می‌رفته‌است و بیشترین شمار جستارهای پژوهشی از آن وی بوده‌اند. همچنین بخشی در [[هابیت]] که [[بیل‌بو بگینز|بیل‌بوی]] به کنام [[اسماگ]] می‌زند هم به روشنی همانندی زیادی به داستان شبیخون بئوولفبیوولف به غار گرندل پیش از درگیر شدن با او دارد.
با اینکه این نگاشته به زبان [[انگلیسی کهن]] نوشته شده‌است، اما بئوولفبیوولف پهلوانی اسکاندیناویایی‌تبار است. پیوستگی سه‌هزار بیت بئوولفبیوولف نشان از آن دارد که همه نگاشته از آن یک نویسنده بوده‌است.
[[امراله ابجدیان]] در کتاب تاریخ ادبیات انگلیس در مورد این حماسه می‌گوید: " اهمیت حماسهٔ بئوولفبیوولف در این است که تمام رسوم دنیای عصر قهرمانی به وسیلهٔ شاعر منعکس می‌شود. بیان ارزش‌های قهرمان، سخاوت شاهانه، وفاداری امیران، عطش کسب شهرت از راه شجاعت و بردباری، لاف و گزاف قبل و بعد از جنگ، افتخار به اصل و نسب و نظیر این ارزش‌ها همگی با ویژگی‌های حماسه هماهنگند. اگرچه شرح عجیب بئوولفبیوولف با عجایب ادیسه متفاوت است و امتزاج عناصر عیسوی و ژرمنی آن را تا حدی تضعیف کرده، با این حال بئوولفبیوولف قدیمی ترین حماسه به یک زبان [[تیوتونیک|تئوتونی]] است که با بیان زمینهٔ فرهنگی و اجتماعی عصر قهرمانی ملل ژرمان،ژرمن، بیانگر رسوم سنتی آن عصر است.
حماسهٔ بئوولفبیوولف در ۳۱۲۸ مصراع در قرن هشتم سروده شده و تنها نسخهٔ موجود به لهجهٔ ساکسون غربی است که در قرن دهم نگاشته شده است. قهرمانان و صحنه‌های حماسه همگی اسکاندیناوی بوده و غیر از زبان هیچ چیز دیگرش انگلیسی نیست. حماسه شامل دو داستان مجزا از دلاوری‌های جوانی و پیری بئوولفبیوولف است و شخصیت قهرمان داستان به این دو نیمه وحدت می‌بخشد."
