خلیل کمرهای: تفاوت میان نسخهها
محتوای حذفشده محتوای افزودهشده
بدون خلاصۀ ویرایش |
|||
خط ۱:
'''آیتالله حاج میرزا خلیل کَمَرهای'''
نویسنده، محقق و فیلسوف الهی معاصر بود که بیشتر به سبب تلاش در جهت اتحاد مذاهب اسلامی شناخته میشود.▼
{{Infobox
|name = میرزا خلیل کمرهای
|title = آیتالله حاج میرزا خلیل کمرهای
|image = [[پرونده:آیت الله حاج میرزا خلیل کمره ای.png]]
|headerstyle = background:#ccf;
|labelstyle = background:#ddf;
سطر ۸ ⟵ ۱۰:
|data1 = [[۱۲۷۷]] شمسی{{سخ}}دهکده [[فرنق]] [[بخش کمره|کمره]]{{سخ}}[[استان مرکزی]]
|label2 = ملیت
|data2 = ایرانی
|label3 = مذهب
|data3 = [[اسلام]] - [[شیعه دوازدهامامی]]
|label4 = تحصیلات
|data4 = حوزه علمیه اراک، [[حوزه علمیه قم]]
|label5 = استادان
|data5 = [[عبدالکریم حائری یزدی]]{{سخ}}علی اکبر مدرس یزدی
|label6 = حرفه
|data6 = نویسنده، محقق، مورّخ، محدّث
|label7 = عنوان
|data7 = [[فقیه]] [[شیعه]]، [[فیلسوف]] الهی
|label8 = فعالیت شاخص
|data8 = اتحاد مذاهب اسلامی
|label9 = همسران
|data9 = زهره فردوسی ([[۱۳۰۹]]-[[۱۲۹۹]]){{سخ}} عذرا جوادیان ([[۱۳۶۳]]-[[۱۳۰۹]])
سطر ۲۸ ⟵ ۳۰:
|data11 = [[۱۹ مهر]] [[۱۳۶۳]]- [[تهران]]
}}
▲'''آیتالله حاج میرزا خلیل کَمَرهای'''<ref> وی نامش را خلیل صیمری کمرهای مینوشت</ref> (زادهٔ [[۱۲۷۷]] در دهکده [[فرنق]]، درگذشتهٔ [[۱۳۶۳]] در [[تهران]])
میرزا خلیل تحصیلات خود را در حوزههای علمیه اراک
▲نویسنده، محقق و فیلسوف الهی معاصر بود که بیشتر به سبب تلاش در جهت اتحاد مذاهب اسلامی شناخته میشود.
<ref> رازی، محمد. آثار الحجه یا تاریخ و دائرة المعارف حوزه علمیه قم - جزء دوم - بخش پنجم. قم: کتابفروشی برقعی ۱۳۳۲ شمسی </ref>
<ref>«فهرست کتابخانه آستان قدس رضوی»، جلد چهارم، مشهد </ref>
▲میرزا خلیل تحصیلات خود را در حوزههای علمیه اراک و قم نزد [[عبدالکریم حائری یزدی]] آغاز نمود و در میان سالی به آموزش دروس مختلف اسلامی و فلسفی در قم و سپس در تهران مشغول گشت. معروفترین کتب وی «افق وحی»، «شرح نهج البلاغه (آسمان و جهان)»، «قبله اسلام»، «هفت جلد کتاب عنصر شجاعت یا هفتاد و دو تن و یک تن» و «بیتالمقدس و تحول قبله» است. پاسخهای وی به دوازده سئوال فلسفی [[واتیکان]] به نظم درآمد و بصورت کتابی جداگانه منتشر شد. کمرهای به نمایندگی از طرف [[سید حسین بروجردی]] به [[قاهره]] عزیمت و از شیخ [[محمود شلتوت]] مفتی اعظم و رئیس [[دانشگاه الازهر]] مصر بخاطر فتوای تاریخیاش مبنی بر جواز پیروی از مذهب شیعه دوازده امامی تشکر نمود. وی بیش از سه دهه امام جماعت [[مسجد فخرالدوله]] در تهران را به عهده داشت و به مدت پنج سال در [[دانشکده الهیات و معارف اسلامی دانشگاه تهران]] در مقطع دکتری به تدریس احادیث وحی مشغول بود.<ref> طهرانی، آقا بزرگ. الذریعه الی تصانیف الشیعه - جلد نقباء البشر فی القرن الرابع عشر، طبع دوم. مشهد: دار المرتضی للنشر، ۱۴۰۴ هجریه</ref><ref> رازی، محمد. آثار الحجه یا تاریخ و دائرة المعارف حوزه علمیه قم - جزء دوم - بخش پنجم. قم: کتابفروشی برقعی ۱۳۳۲ شمسی</ref><ref> «فهرست کتابخانه آستان قدس رضوی»، جلد چهارم، مشهد</ref><ref> مشار، خانباباخان. فهرست کتابهای چاپی فارسی از آغاز تا آخر سال ۱۳۴۵. تهران: بنگاه ترجمه و نشر کتاب</ref><ref> ریحان یزدی، سید علیرضا. آئینه دانشوران. تهران: نشر کتاب</ref><ref> جعفریان، رسول. جریانها و سازمانهای مذهبی سیاسی ایران از روی کار آمدن محمد رضا شاه تا پیروزی انقلاب سالهای ۱۳۵۷-۱۳۲۰ چاپ دوم. تهران: خانه کتاب، اسفند ۱۳۸۷</ref><ref> «درگذشت آیتالله کمرهای». درسهائی از مکتب اسلام، سال بیست و چهارم – شماره نهم – آذر ۱۳۶۳ صفحه ۶۵</ref><ref> «درگذشت چند عالم و نویسنده». نشر دانش، سال چهارم – شماره ششم – مهر و آبان ۱۳۶۳ – صفحه ۷۴</ref><ref> جعفریان، رسول. «مروری بر دیدگاهها و فعالیتهای مرحوم آیتالله میرزا خلیل کمرهای»، میقات حج، زمستان ۱۳۸۲، شماره ۴۶</ref>
<ref> مشار، خانباباخان. فهرست کتابهای چاپی فارسی از آغاز تا آخر سال ۱۳۴۵. تهران: بنگاه ترجمه و نشر کتاب </ref>
<ref> ریحان یزدی، سید علیرضا. آئینه دانشوران. تهران: نشر کتاب </ref>
<ref> جعفریان، رسول. جریانها و سازمانهای مذهبی سیاسی ایران از روی کار آمدن محمد رضا شاه تا پیروزی انقلاب سالهای ۱۳۵۷-۱۳۲۰ چاپ دوم. تهران: خانه کتاب، اسفند ۱۳۸۷ </ref>
<ref>«درگذشت آیتالله کمرهای». درسهائی از مکتب اسلام، سال بیست و چهارم – شماره نهم – آذر ۱۳۶۳ صفحه ۶۵ </ref>
<ref>«درگذشت چند عالم و نویسنده». نشر دانش، سال چهارم – شماره ششم – مهر و آبان ۱۳۶۳ – صفحه ۷۴ </ref>
<ref> جعفریان، رسول. «مروری بر دیدگاهها و فعالیتهای مرحوم آیتالله میرزا خلیل کمرهای»، میقات حج، زمستان ۱۳۸۲، شماره ۴۶ </ref>
== تولد، رشد، تحصیلات ==
خلیل درسال [[۱۲۷۷]] شمسی در دهکده [[فرنق]] از توابع [[شهرستان خمین]] در [[بخش کمره]] متولد شد. پدرش، مشهدی ابوطالب کشاورز و مادرش بیبی خاتون جان خانهدار بود. وی در حدود شش سالگی خواندن و نوشتن را نزد عموی خود و سپس در مکتب خانه ده فرا گرفت و در حدود دوازده سالگی برای ادامه تحصیلات به سوی [[جاپلق]] و [[خمین]] و سپس [[خوانسار]] رهسپار گردید و علوم ادبی و مقدمات عربی را نزد [[ملامحمد خوانساری امینی]] و سایر اساتید فراگرفت. <ref> مرادی نیا، محمد جواد. ''خمین در گذر تاریخ''. قم:انتشارات نور السجاد – ۱۳۸۰ شمسی</ref>
خلیل در حدود سال ۱۲۹۶ شمسی برای ادامه تحصیلات به [[مدرسه سپهدار]] در حوزه علمیه [[اراک]] (سلطان آباد) رفت و علوم فقه و اصول، منطق و مقداری حکمت و فلسفه و نیز درس خارج را نزد حاج شیخ [[عبدالکریم حائری یزدی]] و سایر اساتید آموخت. در سال [[۱۲۹۹]] شمسی به قم رفت و تا حدود سال [[۱۳۱۴]] شمسی در حوزه علمیه قم به تحصیل و تعلیم مشغول بود. اساتید عمده وی در قم، حاج شیخ [[عبدالکریم حائری یزدی]] (موسس حوزه علمیه قم)، میرزا علی اکبر مدرس یزدی معروف به «حکیم»، میر سید علی یثربی کاشانی و [[میرزا جواد ملکی تبریزی]] بودند. میرزا خلیل پس از تکمیل تحصیلات، به تدریس سطوح، تفسیر، فلسفه (و نیز علوم هیئت قدیم و تشریح الافلاک و [[هندسه اقلیدسی]] و خلاصه الحساب [[شیخ بهایی]]) پرداخت. از افرادی که در قم در دروس وی شرکت کردند، میتوان از [[سید مرتضی عسگری]]، [[مرتضی حائری یزدی]] و [[سید محمود طالقانی]] نام برد. میرزا خلیل به نظریات فلاسفه قدیم یونان ([[سقراط]]، [[افلاطون]] و [[ارسطو]])، فلسفه الهی و فلسفه [[ملا صدرا]] شیرازی - صدر المتالهین و مطالعات تطبیقی آنها علاقمند بود. <ref name="vahy">کمرهای، میرزا خلیل. ''افق وحی''. تهران: کتابفروشی اسلامیه، ۱۳۴۷ شمسی</ref><ref>کمرهای، میرزا خلیل. ''عنصر شجاعت یا هفتاد دو تن و یک تن'' - جلد چهارم، چاپ دوم. تهران: کتابفروشی اسلامیه ۱۳۵۲ شمسی</ref>
== انتقال اجباری و تبعید به تهران ==
در سال [[۱۳۱۴]] شمسی در رابطه با مخالفت حاج شیخ [[عبدالکریم حائری یزدی]] با [[کشف حجاب در ایران|کشف حجاب اجباری رضا شاه]]، میرزا خلیل که رونوشت نسخهبرداری شده تلگرام استادش به [[رضا شاه]] را نزد خود داشت در اراک توقیف و شبانه به تهران منتقل و مستقیما تحویل بازداشتگاه شهربانی تهران گردید. پس از ۳۱ روز بازداشت انفرادی، با سپردن تعهد و التزام کتبی مبنی بر «عدم خروج از حوزه قضائی تهران (حتی حضرت عبدالعظیم و شمیران)» آزاد شد.<ref>
در سال [[۱۳۲۴]] شمسی، [[اشرف الملوک فخرالدوله]] (دختر [[مظفرالدین شاه]] قاجار) از وی دعوت نمود که امام جماعت [[مسجد فخرالدوله]] واقع در [[دروازه شمیران]] تهران را بپذیرد که مورد قبول او قرار گرفت.
==دستاوردها ==
[[پرونده:نمونه هائی از تالیفات آیت الله حاج میرزا خلیل کمره ای.JPG|thumb|300px|left|<span ALIGN=CENTER>نمونههایی از تالیفات میرزا خلیل کمرهای</span>]]
از سال [[۱۳۲۴]] تا [[۱۳۵۸]]، میرزا خلیل هر روز در منزل خود در تهران به تدریس کتب علمی، فلسفی و فقهی برای طلاب علوم دینی در سطوح مختلف مشغول بود. در سالهای [[۱۳۳۷]] تا [[۱۳۴۲]] نیز در دوره [[دکترا]] [[دانشکده الهیات و معارف اسلامی دانشگاه تهران]] احادیث وحی را تدریس نمود. از افرادی که در دروس تفسیر قرآن وی شرکت نمودند میتوان از سید [[محمود طالقانی]] <ref>
، [[مهدی بازرگان]]، [[یدالله سحابی]] و علی اکبر غفاری و نیز [[زین العابدین رهنما]] نام برد. از شاگردان وی میتوان، [[سید محمد حسین کاظمینی بروجردی]]، [[محمد خزائلی]]، [[ابراهیم بوذری]] و [[سید کریم امیری فیروزکوهی]] را ذکر کرد. ▼
تالیفات میرزا خلیل بر حول چهار محور دعوت اسلام یعنی موسس دعوت (پیامبر)، کتاب دعوت (قرآن)، خانه دعوت (کعبه) و رهبران دعوت (ائمه) نگاشته شدهاست. معروفترین کتب وی،
افق وحی<ref name="vahy" />
▲==== تدریس و تالیف کتب ====
شرح نهج البلاغه (آسمان و جهان)
▲از سال [[۱۳۲۴]] تا [[۱۳۵۸]]، میرزا خلیل هر روز در منزل خود در تهران به تدریس کتب علمی، فلسفی و فقهی برای طلاب علوم دینی در سطوح مختلف مشغول بود. در سالهای [[۱۳۳۷]] تا [[۱۳۴۲]] نیز در دوره [[دکترا]] [[دانشکده الهیات و معارف اسلامی دانشگاه تهران]] احادیث وحی را تدریس نمود. از افرادی که در دروس تفسیر قرآن وی شرکت نمودند میتوان از سید [[محمود طالقانی]]<ref> «یادمان آیتالله طالقانی». ماهنامه فرهنگی تاریخی یاران. شهریور ۱۳۸۶ شمسی، صفحه ۱۲۳</ref>
▲، [[مهدی بازرگان]]، [[یدالله سحابی]] و علی اکبر غفاری و نیز [[زین العابدین رهنما]] نام برد. از شاگردان وی میتوان، [[سید محمد حسین کاظمینی بروجردی]]، [[محمد خزائلی]]، [[ابراهیم بوذری]] و [[سید کریم امیری فیروزکوهی]] را ذکر کرد.
▲تالیفات میرزا خلیل بر حول چهار محور دعوت اسلام یعنی موسس دعوت (پیامبر)، کتاب دعوت (قرآن)، خانه دعوت (کعبه) و رهبران دعوت (ائمه) نگاشته شدهاست. معروفترین کتب وی، افق وحی<ref name="vahy" />
▲شرح نهج البلاغه (آسمان و جهان)<ref>کمرهای، میرزا خلیل. ''شرح نهجالبلاغه - آسمان و جهان''. تهران: انتشارات بنیاد نهجالبلاغه، ۱۳۸۷ شمسی</ref>
قبله اسلام - کعبه یا مسجد الحرام<ref>کمرهای، میرزا خلیل. ''قبله اسلام - کعبه یا مسجد الحرام''. تهران: چاپخانه آفتاب، ۱۳۳۶ شمسی</ref>
علی و الزهراء، سرچشمه آب حیات<ref>کمرهای، میرزا خلیل. ''علی و الزهراء، سرچشمه آب حیات''. تهران: چاپخانه اختر شمال، ۱۳۷۷ قمری </ref>
عنصر شجاعت یا هفتاد دو تن و یک تن (درهفت جلد)،
بیت المقدس و تحول قبله<ref name="beyt">کمرهای، میرزا خلیل. ''بیت المقدس و تحول قبله''. تهران: چاپخانه فردوسی ۱۳۵۷ شمسی</ref> و فتاوی صحابی کبیر سلمان فارسی است.<ref>کمرهای، میرزا خلیل. ''فتاوی صحابی کبیر سلمان فارسی''
. تهران: چاپخانه اسلامیه، ۱۳۵۱ شمسی </ref>
▲==== اتحاد مذاهب اسلامی ====
فعالیت شاخص کمرهای تا پایان عمر تلاش در جهت اتحاد مسلمانان جهان و به تعبیر خودش «توحید کلمه برای کلمه توحید» بودهاست:
* در سال ۱۳۳۱ شمسی، میرزا خلیل بهمراه
[[پرونده:آیت الله حاج میرزا خلیل کمره ای در کنفرانس شعوب المسلمین پاکستان.png|thumb|300px|left|<span >نمایندگان کشورها و نهضتهای اسلامی در کنفرانس شعوب المسلمین کراچی، [[پاکستان]] ([[۱۳۳۱]] شمسی) - میرزا خلیل کمرهای در وسط</span>]]
[[پرونده:نامه شیخ محمود شلتوت مفتی اعظم و رئیس دانشگاه الازهر مصر به آیت الله حاج میرزا خلیل کمره ای.JPG|thumb|300px|<span>نامه [[شیخ محمود شلتوت]] به میرزا خلیل کمرهای - ۱۳۳۸ شمسی</span>]]
* در سال [[۱۳۳۸]] شمسی، میرزا خلیل بنا بدعوت موتمر عالم اسلامی که در کشور [[اردن هاشمی]] تشکیل شده بود و با تائید سید حسین [[بروجردی]] بهمراه [[سید محمود طالقانی]] به [[بیتالمقدس]] سفر کرد. در این سفر، اکرم زعیتر <ref name="beyt" />یک نسخه از کتاب تالیفی خود «القضیة الفلسطینیة» را به کمرهای اهدا نمود که وی متعاقبا آن را جهت ترجمه از عربی به فارسی دراختیار [[علی اکبر هاشمی رفسنجانی]] قرار داد. این کتاب تحت عنوان «سرگذشت فلسطین یا کارنامه سیاه استعمار» منتشر شد. <ref>[http://www.akramzuayter.org
* در سال [[۱۳۳۸]] شمسی، میرزا خلیل باتفاق [[سید محمود طالقانی]] به [[قاهره]] سفر کرد و از طرف [[سید حسین بروجردی|سید حسین بروجردی]] از فتوای تاریخی شیخ [[محمود شلتوت]] مفتی اعظم و رئیس [[دانشگاه الازهر]] [[مصر]] دائر بر جواز پیروی از [[شیعه دوازدهامامی|مذهب شیعه جعفری]] یا [[شیعه دوازدهامامی]] به عنوان یکی از مذاهب رسمی اسلام تشکر نمود. <ref>فتوای
* در سال [[۱۳۴۳]] شمسی، میرزا خلیل پیامی برای ملک فیصل پادشاه عربستان سعودی ارسال داشت که ضمن اظهار نگرانی از تفرقه انگیزیهای قومی و نژادی، از وی خواست که وسیله تفاهم و تقریب بین فقهای مذاهب اسلامی گردد. وی کتابی را که به عربی با عنوان «ارض النبوه جسر عظیم (سرزمین نبوت پل بزرگی است) تالیف نموده بود به ملک فیصل تقدیم کرد و کوشید وظیفه اتحاد عمومی مسلمانان را به عهده او گذارده، وی را متقاعد کند که در ساختن این پل بزرگ نباید از معارف رسیده از امام علی (ع) غفلت کند. <ref> کمرهای، میرزا خلیل. ارض النبوه جسرعظیم (سرزمین نبوت پل بزرگی است). تهران: چاپخانه اسلامیه، ۱۳۹۵ قمری </ref>
* در سال [[۱۳۴۳]] شمسی و در پاسخ به علمای کردستان ایران، میرزا خلیل ضمن بررسی دوران حیات و رهبری خلفای سهگانه راشدین، نتیجه گرفت که ایشان از صحابه و یاران پیامبر اسلام بودند و پیامبر اسلام هیچگاه به آنان توهین نمیکردهاست و از اینرو اهانت به خلفای سهگانه راشدین را جایز نمیداند. <ref> کمرهای، ناصرالدین (گردآوری). رابطه عالم اسلام - همبستگی جهان مسلمین و ولایت امیرالمومنین (ع). تهران: چاپخانه حیدری ۱۳۴۴ شمسی</ref>
* در پایان اسفند ماه [[۱۳۴۸]] و آغاز فروردین ماه [[۱۳۴۹]] شمسی، میرزا خلیل در کنگره جهانی هزاره شیخ طوسی در مشهد شرکت نمود. علاقه و اصرار وی برای اتحاد مذاهب اسلامی را میتوان در این جمله خلاصه نمود:<ref> دوانی، علی. هزاره شیخ طوسی. تهران: چاپخانه افق ۱۳۴۹ </ref>
: {{نقل قول|امروز هر شیعهای سنی و هر سنی شیعه است
* در نوروز سال [[۱۳۵۶]] شمسی، بنا به دعوت شیخ احمد کُفتارو مفتی اعظم کشور سوریه به دمشق عزیمت کرد و در جامع ( دانشگاه) ابی النور درباره اتحاد مسلمین جهان سخنرانی نمود. <ref>[http://www.abunour.net/ موقع مجمع
==== سایر فعالیتهای عمده ====
میرزا خلیل معتقد بود وظیفه اصلی روحانیت، پرداختن به امور معنوی است. از اینرو، وی را نمیتوان یک سیاستمدار و یا فعال سیاسی نامید اگرچه برخی از فعالیتهایش جنبه سیاسی و اجتماعی بخود میگرفت:
[[پرونده:نامه واتیکان به آیت الله میرزا خلیل کمره ای.JPG|thumb|300px|<span > نامه واتیکان به میرزا خلیل کمره ای - ۱۳۵۳ شمسی</span>]]
[[پرونده:مهندس بازرگان، آیت الله حاج میرزا خلیل کمره ای و آیت الله طالقانی -اقامه نماز در میدان آزادی تهران.png|thumb|350px|left|<span >اقامه نماز در راهپیمایی روز تاسوعا به دعوت و امامت [[سید محمود طالقانی]] در [[میدان آزادی]] تهران - [[مهدی بازرگان]] و میرزا خلیل کمرهای سمت راست، صدر بلاغی سمت چپ و [[یدالله سحابی]] ردیف دوم ([[۱۹ آذر|۱۹ آذرماه]] [[۱۳۵۷]]) </span>]]
* در تابستان سال [[۱۳۳۰]] شمسی، پس از تصویب [[قانون ملی شدن صنعت نفت]]، میرزا خلیل در نامهای به [[محمد مصدق]] نخست وزیر وقت:<ref>
* در سال [[۱۳۳۲]] شمسی، میرزا خلیل در سفری به شهرهای [[رشت]] و [[بندر انزلی]] با مشاهده فلس (پولک) [[ماهیان خاویاری]] ([[اوزون برون]]) در زیر میکروسکوپ، فتوای حلال بودن مصرف این نوع ماهیان را صادر نمود. <ref>مسعودی خمینی.
* در تابستان [[۱۳۴۸]] شمسی، میرزا خلیل نامه سرگشادهای تحت عنوان «فتح بیغرور» به [[ریچارد نیکسون]] رئیس جمهور وقت [[ایالات متحده]] نگاشت و ضمن تبریک <ref>کمرهای، میرزا خلیل. «فتح بیغرور». ''روزنامه اطلاعات''. ۳۰ تیرماه ۱۳۴۸ - شماره ۱۲۹۴۵</ref> فتح کره ماه و تحقق وعده قرآن، از وی خواست که به شکرانه اینکه این فتح آسمانی در زمان خدمت او انجام پذیرفتهاست، اولا به گرسنگان و آوارگان جهان عموما و ثانیا بخصوص به دو میلیون مسلمان آواره عرب در خاورمیانه که بیست سال است آواره و دربدرند، اجازه دهد بر سر خانه و لانه و آشیانه خود برگردند تا فتح دژ آسمان، فتحی همه جانبه باشد.
* در سال [[۱۳۵۳]] شمسی، نامهای به امضای اسقف اعظم فرانسوا ابومخ دبیر امور غیرمسیحیان واتیکان <ref>ابومخ، فرانسوا. دبیر امور غیرمسیحیان واتیکان http://www.catholic-hierarchy.org/bishop/baboumokh.html</ref> توسط سفیر واتیکان در تهران و سرپرست کلیساهای کاتولیک ایران، در [[مسجد فخرالدوله]] تهران به میرزا خلیل تسلیم شد. در این نامه، دوازده سئوال فلسفی از وی استعلام و استفسار گردیده بود. متن کامل فارسی پرسشها و پاسخها به صورت نظم در کتابی تحت عنوان «افق قاب قوسین، سروش قدسی» <ref>انوار شیرازی، سید محمد حسین. ''افق قاب قوسین، سروش قدسی''. تهران: مرکز نشر کتاب سعدی مخبرالدوله ۱۳۵۷ شمسی</ref> منتشر گردیدهاست.
* در شروع [[انقلاب ۱۳۵۷|انقلاب اسلامی]]، میرزا خلیل بهمراه [[سید محمود طالقانی]] در راهپیمایی عظیم روز تاسوعا برای دستیابی به اهداف و شعارهای انقلاب مردم یعنی «استقلال، آزادی، جمهوری اسلامی» شرکت نمود. در شهریور [[۱۳۵۹]] پس از آغاز [[جنگ ایران و عراق|جنگ]] توسط دولت [[صدام حسین]] و حمله نظامی به «خاک مقدس وطن»، میرزا خلیل با نوشتن مقاله مبسوطی در [[روزنامه اطلاعات]] تحت عنوان « این ننگ را عرب بکجا میبرد؟ » <ref>کمرهای، میرزا خلیل.
== درگذشت ==
میرزا خلیل در غروب روز پنجشنبه [[۱۹ مهر|۱۹ مهرماه]] [[۱۳۶۳]] پس از دو سال بیماری، در منزل مسکونیش در تهران درگذشت و در قم در جوار [[آرامگاه فاطمه معصومه|آرامگاه فاطمه معصومه]] بخاک سپرده شد.
== منابع ==
{{پانویس|۲|اندازه=ریز}}
{{ترتیبپیشفرض: کمرهای، میرزا خلیل}}
[[رده:زادگان ۱۲۷۷]]▼
[[رده:تاریخنگاران اهل ایران]]▼
[[رده:تقریبگرایان مذاهب اسلامی]]▼
[[رده:درگذشتگان ۱۳۶۳]]
[[رده:
▲[[رده:زادگان ۱۲۷۷]]
[[رده:فیلسوفان اهل ایران]]
[[رده:فیلسوفان مسلمان]]
[[رده:فقهای شیعه]]
[[رده:روحانیان شیعه اهل ایران]]
▲[[رده:تقریبگرایان مذاهب اسلامی]]
▲[[رده:تاریخنگاران اهل ایران]]
[[رده:مدفونان در حرم فاطمه معصومه]]
▲[[رده:نویسندگان متون دینی اهل ایران]]
|