مردم بومی قاره آمریکا: تفاوت میان نسخه‌ها
محتوای حذف‌شده محتوای افزوده‌شده
خنثی‌سازی ویرایش 13657201 توسط 5.238.239.200 نیاز نیست |
|||
خط ۱:
[[پرونده:Amerikanska folk, Nordisk familjebok.jpg|330px|بندانگشتی|یک نقاشی از گروه‌های نژادی گوناگون بومی [[قاره آمریکا]] در اوایل سده بیستم میلادی.]]
به بومیان [[قاره آمریکا]] '''سُرخ‌پوست''' گفته می‌شود که از [[نژاد زرد|نژاد زردند]] ولی پیش‌تر می‌پنداشتند که یک گروه نژادی جداگانه‌اند. [[کریستوف کلمب]] پنداشته بود که اینان [[هندی]] اند، از این‌رو امروزه در بیشتر زبانهای اروپایی ایشان را هندی می‌خوانند.
گاهی در زبان فارسی هم ایشان را ''هندی‌های آمریکا'' می‌خوانند. [[غلام‌حسین مصاحب]] در [[دائرةالمعارف فارسی]] آنان را «هندی‌شمردگان» (یعنی کسانی که هندی شمرده شده‌اند) می‌خواند.
خط ۱۴:
= هنر =
هنر در میان سرخ‌پوستان آمریکا به ویژه در تمدن مکزیک اهمیت بسزایی داشت. دورهٔ هنری در مکزیک از ۱۵۰۰ پیش ازمیلاد آغاز و تا سده ۱۶ یعنی زمان فتح مکزیک بدست [[ارنان کورتس]] اسپانیایی ادامه
▲هنر در میان سرخ‌پوستان آمریکا به ویژه در تمدن مکزیک اهمیت بسزایی داشت. دورهٔ هنری در مکزیک از ۱۵۰۰ پیش ازمیلاد آغاز و تا سده ۱۶ یعنی زمان فتح مکزیک بدست [[ارنان کورتس]] اسپانیایی ادامه می‌یابد. که اوج آن در دوره ۳۰۰ تا [[۹۰۰ میلادی]] بوده‌است. هنر اصلی ایشان پیکر تراشی و تندیس سازی بود و امروزه تندیس‌ها و صورتک‌های بسیاری از آن دوره که به‌نظر می‌رسد کاربرد مذهبی داشته‌است بجای مانده.
= تمدن و معماری =
[[پرونده:Americanindiansmapcensusbureau.gif|بندانگشتی|250px]]
در گوشه و کنار قاره آمریکا آثار بایسته‌ای از تمدنهای بشری بچشم می‌خورد که در میان آنها نام تمدن تئوتی هواکان و تمدن [[قوم مایا]] بویژه در چیچن ایتسا، تمدن اولمک و تمدن [[اینکا|اینکاها]] و در نهایت [[آزتک|آزتکها]] شهرت بیشتری دارد. بیشتر این شهرت به دلیل معماری‌های شگفت انگیزی ست که از ایشان باقی‌مانده‌است. وجود بناهای بلند و با شکل هندسی سیار دقیق مانند بنای مونته آلبان در مکزیک که شباهت بی نظیری با [[زیگورات|زیگوراتهای]] مشرق زمین دارد و نیز هرم چیچن ایتسا که مانند هرم مصر مخروطی و البته کمی زیباتر است بهمراه رصد خانه کراکول (ساخته شده در ۱۲۵۰ میلادی) که کاملاً مشابه رصدخانه‌های امروزی ست شهرت بیشتری دارد. در آمریکای جنوبی نیز [[ال دورادو]] یا شهر گمشدهٔ طلا و شهر باستانی [[کوسکو]] در پرو از دوره تمدن اینکاها شناخته شده ترند. اکثر این بناها مخصوصا در حوالی مکزیک با سرستون‌ها و زیباییهای شگرفی تزیین شده‌اند.<ref>خلاصه تاریخ هنر، پرویز مرزبان، نشر علمی و فرهنگی</ref>
= خط و دبیره =
[[مایا|مایاها]] از نخستین اقوامی بودند که در جهان نو از خط بهره بردند.
▲[[مایا|مایاها]] از نخستین اقوامی بودند که در جهان نو از خط بهره بردند. گونه ای خط [[هیروگلیف|هیروگلیفی]] [[اندیشه‌نگاشت]] از ایشان بجا مانده‌است که امروزه کشف شده و قابل خواندن است.مایانها همچنین بیش از هزار مجلد کتاب که بیشتر آنها تاشوی آکاردئونی بودند را نوشته بودند که امروزه تنها شمار انگشت شماری از آنها به جامانده است و بیشتر انها یا در درازای زمان ازمیان رفتند یا بدست مردان [[اسپانیا|اسپانیایی]] مهاجم سوزانده شدند.
= زبانهای رایج =
[[پرونده:ChoctawBelle.jpg|بندانگشتی|upright|چپ|دختر سرخ‌پوست، اثر پی. رومر]]
در آمریکای باستان زبانهای فراوانی رواج داشته‌است که همگی از خانواده [[زبانهای التصاقی]] شناخته می‌شوند. اما تا کنون هیچ خویشاوندی نزدیکی میان زبانهای این گروه از اقوام با دیگر این دسته زبانها مانند [[زبان چینی]] یا [[کره‌ای]] و [[آلتایی|زبانهای آلتایی]] مشاهده نشده‌است. امروزه شمار گویشوران این زبان در [[مکزیک]] به دو میلیون نفر و در آمریکا به نزدیک یک ونیم میلیون نفر می‌رسد. در دیگر کشورهایی مانند [[گواتمالا]]، [[پرو]]، [[بولیوی]]، [[پاراگوئه]]، [[اکوادور]]، [[آلاسکا]] جمعیت بسیاری به یکی از زبانهای بومیان آمریکایی گفتگو می‌کنند. این زبانها در آمریکای شمالی شامل ناهواتل (آزتکی نو) در ایالات متحده و مکزیک و زبانهای مایایی در نواحی گواتمالا و پاناما همچنین گوارانی در [[برزیل]] و پاراگوئه، [[آیمارا]] و [[کچوا]] در بولیوی پرو و اکوادور می‌باشد. گفتنی است زبان آیمارا در پرو و گوارانی در پاراگوئه حتی زمانی در دو دهه پیش زبان رسمی شدند. گوارانی هم اکنون نیز در پاراگوئه مکانی پایین‌تر از زبان رسمی ندارد.
برخی قبایل سرخ‌پوستان به مدت دو قرن در بردگی سفیدپوستان بودند.<ref>Marcel Trudel et Micheline D'Allaire, Deux siècles d'esclavage au Québec</ref>
سران قبیله‌های سرخ‌پوست در [[کانادا]] با [[فرانسوی|فرانسویان]] و [[انگلستان|انگلیسیها]] معاهداتی امضا کردند تا آشتی در مناطق سرخ‌پوستی برقرار شود.
== سرخ‌پوستان آمریکای شمالی ==
{{اصلی|سرخ‌پوستان ایالات متحده آمریکا}}، ''[[سرخ‌پوستان کانادا]]''
[[پرونده:ASU nima (8).JPG|بندانگشتی|نمونه صنایع دستی کهن سرخ‌پوستان آمریکا. کاسه سفالی واقع در [[موزه ایالتی آریزونا]]]]
سطر ۴۳ ⟵ ۴۰:
* [[اینکا]]
* [[قوم مایا]]
* [[آزتک]]
* [[چیمو]]
* [[اولمک]]
| |||