دانشنامه: تفاوت میان نسخه‌ها

'''دانشنامه''' یا '''دائرةالمعارف'''، مجموعه یا گردایهٔ نوشتارینوشتاریِ جامع و فشرده‌ای است که شامل [[اطلاعات|اطلاعاتی]] دربارهٔ همهٔ شاخه‌های [[دانش]] یا شاخهٔ مشخصی از دانش است. دائرةالمعارف برابر نهادهبرابرنهادهٔ اصطلاح Encyclopaedia است که خود برگرفته از اصطلاح [[زبان یونانی|یونانیِ]] enkyklios paideia به معنایبه‌معنای آموزش فراگیر است، و در اصل بر مباحثی چون [[دستور زبان]]، معانی و بیان، [[موسیقی]]، [[ریاضیات]]، [[فلسفه]]، [[اخترشناسی]]، و [[تربیت بدنی]] دلالت دارد. این مفهوم به پیدایش اندیشه گردآوری مواد آموزشی پیشرفته در اثری واحد انجامید که در آن روابط و درونمایهدرونمایهٔ هنرها و علوم گوناگون تشریح می‌شود. در گذشته‌ای دور، تلاش‌هایی برای تهیهتهیهٔ آثاری از این نوع به عمل آمد و در زبان انگلیسی سرسِر [[توماس الیوت]] {{به انگلیسی|Sir Thomas Elyot}} این اصطلاح را برای نخستین بار در سال [[۱۵۳۱ (میلادی)|۱۵۳۱]] در اثری موسوم به حاکم {{به انگلیسی|Governour}}، رساله‌ای دربارهدربارهٔ [[تعلیم و تربیت]]، به کار برد.<ref>{{یادکرد وب | عنوان=دائرةالمعارف| وب‌گاه=دایرة المعارفدایرة‌المعارف کتابداری و اطلاع‌رسانی (نسخه آزمایشی) | تاریخ=2015-05-09 | سال=2015 | پیوند=http://portal.nlai.ir/daka/Wiki%20Pages/دايره‌المعارفدايرةالمعارف.aspx| کد زبان=fa | تاریخ بازبینی=2015-05-17}}‏</ref> دانشنامه نباید با [[لغتنامه]] اشتباه شود: در حالی کهدرحالی‌که لغت‌نامه‌ها به معنیبه‌معنی هر یک از سرمدخل‌هایشان که معمولاً یک واژه هستند می‌پردازند، دائرةالمعارف‌ها حاوی اطلاعاتی دربارهٔ سرمدخل‌هایشان هستند. البته در مواردی مرز این دو روشن نیست.

''برای فهرستی از دانشنامه‌های مهم تاریخ، [[فهرست دانشنامه‌ها ومقالاتو مقالات]] و [[فهرست دانشنامه‌های فارسی]] را ببینید. ''

اولین دائرةالمعارف‌ها به قصد مطالعه و بررسی مستمر و توسط فردی واحد تهیه می‌شد و به گونه‌ای فراهم می‌آمد که جنبهجنبهٔ متن درسی داشته باشد، و بدین سبب با دائرةالمعارف امروزی، که عمدتاً به عنوانبه‌عنوان مرجع به کار می‌رود و حاصل کار گروهی است، متفاوت بود. اگرچه گاه به [[ارسطو]] به منزلهمنزلهٔ "پدر دائرةالمعارف" اشاره می‌شود، ظاهراً نخستین دائرةالمعارف به همت سپئوسیپوس (۳۳۸ ق. م)، فیلسوف یونانی و شاگرد افلاطون،[[افلاطون]]، در سده چهارم پیش از میلاد گردآوری شد، که فقط قطعاتی از آن بازمانده‌است. نخستین دانشنامه‌نویس رومی، دانشمند سدهسدهٔ اول، مارکوس ترنتیوس‌وارو[۲] بود که دایره‌المعارفیدایرةالمعارفی در علوم انسانی با عنوان> آثار عتیق ربانی و انسانی<انسانی، شامل دستور زبان، جدل، فن بیان و بلاغت، هندسه، حساب، اخترشناسی، موسیقی، پزشکی، و معماری گرد آورد. این اثر نیز باقی نمانده است'نمانده‌است.

احتمالاً اولین کسی که سعی کرد دانش بشر را در کتابی جمع کند، [[پلینی بزرگ]] (در کتاب ۳۷ جلدی۳۷جلدی ''[[تاریخ طبیعی]]'') یا [[ارسطو]] بود.<ref name="مصاحب">مصاحب ۱۳۸۱، ص ۹۵۷</ref> پس از آن‌ها، هم در جهان غرب و هم در مشرق‌زمین تلاش‌هایی برای این کار صورت گرفت که از جمله اولینِ آنها می‌توان از کتاب ''اشتقاقات'' [[ایسیدوروسایزیدور سویلیسویل|ایسیدوروسِ سِویلی (ایزیدورِ سِویل)]] در [[قرنسده ۷ (میلادی)|سدهٔ هفتم میلادی]] و کتاب ''[[مفاتیح العلوم]]'' [[محمد بن احمدابوعبدالله خوارزمی]] نام برد. همچنین از دیگر دانشنامه‌های دوران گذشته، ''[[دانشنامه علایی|دانشنامهٔ علایی]]'' را می‌توان نام برد که دانشنامه‌ای است تألیف [[ابن سینا]] به [[زبان فارسی]] در پنج علمِ منطق، طبیعیات (علم زیرین)، هیئت، موسیقی و علم آنچه بیرون طبیعت است (علم برین). در این دانشنامهدانشنامه، ابن سینا تلاش کرده استکرده‌است تا آنجا که می‌تواندمی‌تواند، واژه‌های فارسی بکاربه‌کار بردبَرَد.

* «دائرةالمعارف». ''دائرةالمعارف فارسی''، '''۱''':{{رچ}}جلد ۱، صص ۹۵۷‐۹۵۸. (۱۳۸۱، چاپ سومسوم، ۱۳۸۱). به سرپرستی مصاحب، غلامحسین، تهران: امیرکبیر، کتابهایکتاب‌های جیبی. ISBN 964-303-045-8.

* مقدسی، مهناز. ''دانشنامه‌های ایرانی''، تهران: مؤسسهٔ پژوهشهایپژوهش‌های فرهنگی، چاپ اول، ۱۳۸۴، ISBN 964-379-044-4.

* دورانت، ویل. ''تاریخ تمدن جلد ۱۱ (عصر ولتر)''. تهران: شرکت انتشارات علمی فرهنگیو فرهنگی، چاپ چهارم، ۱۳۷۴.

* وسل، ژیوا، ''دایرةالمعارفهای فارسی''، ترجمهٔ محمدعلی امیرمعزی، تهران: انتشارات توس، چاپ اول، ۱۳۶۸.

* مقدسی، مهناز. ''دانشنامه‌های ایرانی''. تهران: دفتر پژوهشهایپژوهش‌های فرهنگی، ۱۳۸۴.

* [http://irania.ir/ فرهنگنامهفرهنگنامهٔ ایران]

* [http://daneshgostar.co/ دانشنامهدانشنامهٔ دانش‌گستر]

* [http://www.arianica.com/ دانشنامهدانشنامهٔ آریانیکا]

* [http://www.wikidanesh.com/ دانشنامهٔ ویکی دانش،ویکی‌دانش، دانشنامهٔ آزاد ایرانی]

* [http://www.jazirehdanesh.com/find.php?item=19.498.577.fa «دانشنامه» در جزیرهجزیرهٔ دانش]

* [http://www.iecf.ir/ بنیاد دانشنامه نگاریدانشنامه‌نگاری]

* [http://www.encyclopaediaislamica.com/ دانشنامهدانشنامهٔ جهان اسلام]

* [http://ency.iict.ac.ir پژوهشکدهپژوهشکدهٔ دانشنامه نگاریدانشنامه‌نگاری]

* [http://www.cgie.org.ir/ دائرة المعارفدائرة‌المعارف بزرگ اسلامی]

* [http://www.ptewiki.com دانشنامهدانشنامهٔ جغرافیای تاریخیتاریخیِ جهان اسلام]

* [http://daneshnameh.roshd.ir/mavara/mavara-index.php?SSOReturnPage=Check&Rand=0 دانشنامهدانشنامهٔ رشد]

* [http://www.isa.ir/enc دانشنامهدانشنامهٔ فضایی ایران]

* [http://www.encyclopedia.com/ HighBeam™ Encyclopedia دانشنامهٔ های‌بیم]

* [http://www.bartleby.com/65/ Columbia Encyclopedia دانشنامهٔ کلمبیا]

* [http://www.en.citizendium.org/ Citizendium سیتی‌زندیوم]

* [http://wiki.sharkadeh.ir دانشنامهدانشنامهٔ شهرسازی و معماری]